نظریه تحلیل اقتصادی

نظريه تحليل اقتصادى

براى آن که بتوانيم گزينه‌هاى يک طرح آبيارى را با هم مقايسه کنيم مى‌بايست از يک سرى فرمول‌ها و روابط رياضى که بر اساس آنها نتايج گزينه‌ها به کميت درآورده مى‌شود استفاده نمود.

اين تحليل رياضى که معمولاً در طرح‌هاى آبيارى بکار برده مى‌شود به نام نمودار جريان نقدينگى (Cashflow Diagram) معروف است که به روش‌هاى مختلف توصيف مى‌شود.

در شکل (تيپ نمودارهاى جريان نقدينگى در يک طرح آبياري) نمونه‌اى از جريان نقدينگى بصورت نمودار نشان داده شده است. در نمودار جريان نقدينگى واحد زمان سال در نظر گرفته مى‌شود که از شروع پروژه مرتب افزايش مى‌يابد و درشکل از چپ به راست امتداد داده شده است. درآمدها به‌صورت پيکان‌هايى که جهت آنها رو به پائين است نشان داه مى‌شود. مثلاً در شکل مشاهده مى‌شود که ابتدا براى مدت ۲ سال بدون اينکه پروژه درآمدى داشته باشد هزينه‌هاى زيادى خرج مى‌شود اين هزينه‌ها بصورت دو پيکان بلند رو به پائين مشخص شده است از سال سوم طرح اندکى درآمد دارد و اين درآمد در سال‌هاى بعد افزايش مى‌يابد. بطورى که تغييرات درآمد از سال سوم تا سال هفتم بصورت خطى افزايش مى‌يابد. افزايش درآمد در مدت اين پنج سال به دليل ايجاد سيستم آبيارى و زير کشت رفتن تدريجى زراعت‌ها است. در همين مدت مخارج بصورت ثابت و برابر هزينه‌اى است که هر سال براى راهبرى سيستم بکار مى‌رود. پيکان‌هاى کوچک رو به پائين که از محور مربوط به زمان اجراج شده‌اند در مدت ۵ سال (سال سوم تا هفتم) نشان دهنده مخارج سالانه است. در اين مثال فرض شده است که درآمد سالانه طرح از سال هفتم به‌بعد تثبيت شده و در سال‌هاى بعد يکنواخت است. اما در قسمت مخارج مشاهده مى‌شود که در سال هشتم مخارج از هزينه‌هاى راهبرى و تعمير و نگهدارى که در ۵ سال قبل معمول بود زيادتر است. اين هزينه به دليل جايگزين کردن وسايل و ماشين‌آلات فرسوده است که از اين به بعد هر ۶ سال يکبار تکرار شده است. کل زمانى که تحليل اقتصادى براى طرح انجام مى‌شود عمر اقتصادى طرح نام دارد.

هزينه سيستم آبيارى

يکى از پارامترهاى مهم در تحليل‌هاى اقتصادى سيستم آبيارى تعيين هزينه‌ها در گزينه‌هاى مختلف است. اين داده‌ها بايد در گزارش مهندس طراح وجود داشته باشد تا کارفرما از آن اطلاع پيدا نمايد. در طرح‌هايى که براى اخذ وام به بانک‌ها ارائه مى‌شود نيز لازم است هزينه‌هاى سيستم آبيارى قيد شود. هزينه‌هاى سيستم آبيارى شامل هزينه‌هاى ثابت(Fixed Cost) و هزينه‌هاى غير ثابت يا عملياتى (Operating Cost) است.

هزينه‌هاى ثابت معمولاً مستقل از وسعت سيستم آبيارى است مانند هزينه‌هاى استهلاک و بهره سالانه و بيمه و ماليات. استهلاک يعنى کاهش ارزش اجزاء سيستم در اثر گذشت زمان و کهولت آنها. برخى اجزاء سيستم که عمر مشخصى ندارند (مانند حقابه‌ها يا زمين) فاقد استهلاک هستند اما براى اجزائى که عمر معين دارند بين قيمت اوليه و اسقاطى آنها تفاوت وجود دارد. قيمت اوليه اجزاء سيستم خواهيم داشت ممکن است مثبت، صف و يا منفى باشد يعنى حتى خارج کردن آنها از محل نيز مستلزم صرف هزينه باشد. در جدول زير طول عمر مفيد برخى اجزاء سيستم آبيارى و هزينه‌هاى سالانه راهبرى و تعيمر آنها بر حسب درصد قيمت اوليه ارائه شده است.

هزينه بهره مربوط به پولى است که اگر بجاى سرمايه‌گذارى در طرح آبيارى در بانک پس‌انداز مى‌شد به‌عنوان سود به آن تعلق مى‌گرفت. اين هزينه‌ها بستگى به مقررات ارزى و پولى کشور داشته و نرخ آن از بانک‌ها قابل دريافت است. براى محاسبه هزنيه‌هاى سالانه استهلاک و بهره مى‌توان از فرمول زير استفاده کرد.

	NC
(PW)j	ADIC = (CRF) ∑
	J=۱

CRF = ((i) (۱ + i) ^AP ) / ( (۱ + i)^AP - ۱ )

که در آن:

هزينه‌هاى سالانه استهلاک و بهره	ADIC =
ضريب برگشت سرمايه	CRF =
تعداد اجزاء سيستم آبيارى که براى آنها محاسبات انجام مى‌شد.	NC =
ارزش کنونى هر کدام از اجزاء سيستم	(PW)j =
نرخ بهره (اعشار)	i =
تعداد سالهايى که تحليل اقتصادى براى آن صورت مى‌گيرد.	AP =