ایجاد شغل

امروزه آبيارى به‌قدرى از عمليّات عادى کشاورزى به‌حساب مى‌آيد که حتى براى متخصّصان نيز مجال طرح اين سؤال که اصولاً با اجراء طرح‌هاى آبيارى چه اهدافى را مى‌توان برآورده ساخت پيش نمى‌آيد. در صورتى‌که ممکن است اجراء يک طرح آبيارى صرفاً به‌منظور توليد مواد غذايى نبوده و در مقياس کلان اهداف ديگرى دنبال گردد. مثلاً اولين طرح‌هاى آبيارى که در غرب آمريکا به کمک فدرال اجراء مى‌شد بيشتر براى انتقال جمعيت از شرق آمريکا و اسکان آنها در نواحى غربى آن کشور بود تا توليد مواد غذايي. حتى ممکن است اهداف سياسى و نظامى نيز در اجراء طرح‌هاى آبيارى وجود داشته باشد.

توليد محصول

توليد محصول، اصلاح زمين، اصلاح محيط، ايجاد شغل، تأمين امنيت ملي، مبارزه با خشکسالى مهمترين وظيفه آبيارى کمک به توليد بيشتر مواد غذايى است. در حال حاضر در سطح دنيا حدود ۲۳۶ ميليون هکتار زمين به‌صورت آبى کشت مى‌شود. گرچه مقدار اين نسبت به کل اراضى تحت کشت که بيش از ۵/۱ميليارد هکتار مى‌باشد نسبتاً ناچيز است اما همان‌طور که گفته شد حدود ۳۴ درصد از کل توليدات زراعى دنيا از اراضى آبى حاصل مى‌شود. عواملى که موجب کاهش محصول شده و باعث مى‌شوند که ما نتوايم به‌طور کامل از پتانسيل گياهان استفاده کنيم بسيار زياد مى‌باشد اما عمده‌ترين آنها آب است. مثلاً بر اساس مطالعات انجام شده در آمريکا پتانسيل گندم براى توليد در آن کشور حدود ۱۴ تن در هکتار است ولى عملاً متوسط مقدار محصول توليدى بيش از ۵/۳ تن در هکتار نمى‌باشد و عواملى مانند کم‌ آبي، سيلاب، آفات و بيمارى‌ها، علف‌هاى هرز خشکي، سرما، تگرگ و غيره باعث کاهش محصول مى‌گردند. اما بيشترين سهم در کاهش توليدات کشاورزى مربوط به آب مى‌باشد. به‌طورى‌که ۴۰ درصد کاهش توان توليد در گياهان زراعى مربوط به آب است. حتيّ اعمال روش‌هاى مناسب کشاورزى مانند تهيه زمين و کاشت و يا استفاده از کود و سم و بذور اصلاح شده نيز در گرو آبيارى و استفاده بيشتر از آب است. زيرا اگر همين روش‌ها و يا نهاده‌ها را در ديم‌کارى‌ها به‌کار ببريم افزايش محصول همانند زراعت‌هاى آبى نخواهد بود.

اصلاح زمين

تبخير آب از سطح خاک باعث تجمّع نمک در لايه بالايى خاک شده و ممکن است مقدار نمک در اين لايه به حدّى افزايش يابد که امکان رشد براى گياه وجود نداشته باشد. در چنين وضعيتى بايد نمک‌ها را از منطقه توسعه ريشه‌ها خارج ساخت.

ساده‌ترين و عملى‌ترين روش براى خارج کردن نمک‌ها اين است که زمين را آبيارى کنيم تا نمک در آب حل شده و به اعماق زمين که خارج از دسترس گياه باشد انتقال پيدا نمايد و يا اين که از طريق زهکشى از زمين خارج گردد. به‌عبارت ديگر از آب به‌عنوان عاملى براى حمل و خارج کردن نمک استفاده نمائيم. به مجموعه اين عمليات ، زه‌کشى و اصلاح اراضى گفته مى‌شود. بنابراين شستشو و اصلاح اراضى نيز خود نوعى آبيارى به شمار مى‌رود. در حال حاضر در طرح‌هاى آبيارى که در جنوب کشور براى کشت نيشکر در دست اجرا مى‌باشد به دليل شور بودن اراضى لازم است شستشوى خاک چندين ماه قبل از کشت صورت گيرد تا غلظت نمک در خاک تقليل پيدا کرده و محيط براى رشد ريشه گياه آماده گردد که اين کار از طريق آبيارى و زهکشى خاک صورت مى‌گيرد. اگر بخواهيم از شورشدن تدريجى خاک در اثر آبيارى جلوگيرى شود لازم است همواره در هنگام آبيارى علاوه بر نياز آبى گياه مقدارى آب اضافى به زمين داده شود تا نمک‌ها را شسته و از محيط رشد ريشه خارج نمايد. اين مقدار آب که مازاد بر احتياج آبى گياه است نياز آب‌شويى نام دارد و مقدار آن بستگى به شورى آب و خاک و نوع گياه دارد.

اصلاح محيط

در بعضى موارد، از آبيارى به منظور تغيير محيط رشد گياه نيز استفاده مى‌شود. مثلاً در هنگامى که خطر سرمازدگى براى گياه وجود دارد با انجام آبيارى بارانى و پاشيدن آب روى شاخ و برگ مى‌توان گياه را از خطر يخ‌زدگى نجات داد. زيرا با اين عمل سرما باعث مى‌شود که آب روى شاخ و برگ گياه يخ‌ زده و ادامه سرما فقط قطر لايه يخ روى گياه را افزايش دهد. بدون آنکه دماى شاخ و برگ از صفر درجه پائين‌تر رود. آنچه در اين مورد اهميت دارد اين است که تا زمانى آبيارى قطع شود که دماى هوا از صفر بالاتر شده و تمام يخ‌هاى روى گياه نيز دوب شده باشد. آبيارى در اکثر موارد باعث بالا رفتن رطوبت در محيط اطراف گياه شده و همين امر ممکن است براى برخى محصولات به بهبود کيفيت آنها کمک نمايد. از جمله مى‌توان به برخى ارقام انگور اشاره کرد که در آن با انجام عمليات آبيارى بارانى و مرطوب نمودن محيط بر کيفيّت ميوه‌هاى توليد افزوده مى‌شود.

ايجاد شغل

توسعه شبکه‌هاى آبيارى باعث ايجاد شغل در زمينه‌هاى مختلف مى‌گردد. اين امر حتى در بسيارى از کشورها به‌عنوان وسيله‌اى براى جلوگيرى از مهاجرت و يا تعديل و جابجايى جمعيت از يک نقطه به نقطه ديگر نيز مورد استفاده قرار مى‌گيرد.

تأمين امنيت ملى

بسيارى از کشورهايى که به دليل توسعه شبکه‌هاى آبيارى بر توليدات کشاورزى خود افزوده‌اند از نظر غذا به کشورهاى ثروتمند و يا همسايگان خود متّکى نبودن و لذا در صحنه بين‌المللى از قدرت عمل بيشترى برخوردار هستند. تحريم غذايى کشورها امروزه به‌عنوان وسيله‌اى در دست برخى کشورها قرار گرفته و تجربه نشان داده است که از اين وسيله به دفعات استفاده نموده‌اند. لذا آبيارى از اين جهت که بر توليدات مواد غذايى مى‌افزايد در تأمين امنيّت ملّى و خودکفايى غذايى کشورها نقش زيادى دارد.

مبارزه با خشکسالى

خشکسالى‌هايى که در سال‌هاى دهه ۱۹۸۰ ميلادى در آفريقا اتفّاق افتاد ثابت نمود که کشورهايى قادر به سپردى کردن چنين بلايايى هستند که از شبکه‌هاى آبيارى وسيع برخوردار هستند. حتى در کشورهايى که بارندگى زياد و آبيارى چندان اهميتى ندارد ممکن است کمبود بارندگى در يک سال خسارات زيادى ببار آورد. زيرا در چنين وضعى اکثر گياهان چند ساله مانند درختان ميوه صدمه خواهند ديد.

حال‌ آن که با يک آبيارى ممکن است درختان در آن سال زنده بمانند. در اين کشورها وجود شبکه‌هاى آبيارى مى‌تواند در مواقع ضرورى براى آبيارى تکميلى وارد عمل شده و محصول را از خطر نابودى برهاند.