محاسن ارزشیابی از طریق آزمون شفاهی

ارزشيابى از طريق آزمون را مى‌توان در دو موقعيت کاملاً متفاوت انجام داد. در موقعيت اول، شاگرد از رفتار خود اثر و نشان دائم به جا مى‌گذارد؛ يعنى پاسخ سؤالات مطرح شده را در ورقه‌اى ثبت مى‌کند و بعدها معلم بر اساس پاسخ‌هاى ثبت شده به شاگرد نمره مى‌دهد. اين روش را روش ارزشيابى از طريق آزمون کتبي گويند؛ مانند آزمون‌ەاى کنکور سراسرى و ارزشيابى‌هاى کتبى مدارس و دانشگاه‌ها. در موقعيت دوم، پرسيدن و پاسخ دادن هر دو به صورت شفاهى انجام مى‌گيرد؛ يعنى معلم ابتدا سؤال را به صورت شفاهى مطرح مى‌کند و سپس در مورد رفتار و پاسخ‌هاى شاگرد قضاوت مى‌کند. اين نوع آزمون در حقيقت نوعى مصاحبه است. شاگرد روياروى معلم قرار مى‌گيرد و به يک‌يک سؤالات او پاسخ مى‌دهد. ارزشيابى شفاهى وسيلهٔ خوبى است براى سنجش معلومات، قدرت بيان، نظم فکري، فرم استدلال، تمرکز افکار و شناخت حالات درونى از نظر اضطراب و ترس. چنين آزمونى مى‌تواند بسيار مفيد و داراى ارزش و اعتبار علمى باشد، اگر سؤالات آن انديشيده، مبتنى بر محتواى آموزشى و از قبل تهيه شده باشد. نتايج اين آزمون وقتى قابل اعتماد است که دور از هر گونه اعمال نظرها، دخالت‌ها، اغراض شخصي، ارفاق‌ها و ... باشد. آزمون شفاهى زمانى کاربرد صحيح و بيشترى دارد که آزمون کتبى قادر به سنجش در آن زمينه نباشد.

محاسن ارزشيابى از طريق آزمون شفاهى

۱. اين روش ارزشيابى مى‌تواند ارزشى تشخيصى قوى‌اى داشته باشد؛ به اين معنى که با استفاده از پرسش‌هاى مناسب و با توجه به نوع پاسخ‌ها و طرز پاسخ‌گويى شاگردان مى‌توان به علت بسيارى از اشتباهات آنان پى برد.

۲. اين‌گونه ارزشيابى مى‌تواند بازخوردى فورى داشته باشد و در نتيجه به تشويق، تقويت انگيزش و يادگيرى شاگرد کمک کند.

۳. به يارى اين نوع ارزشيابى مى‌توان مهارت‌هاى شاگردان را در رويارويى با واقعيت‌ها به دقت سنجيد.

۴. اين نوع ارزشيابى براى تقويت قدرت بيان و استدلال شاگردان و اظهارنظر در حضور جمع و معلم بسيار مفيد است.

۵. براى شاگردان دورهٔ آمادگى و سال‌هاى اول دبستان که هنوز قدرت پاسخ‌گويى کتبى را ندارند، روش مناسبى است.

محدوديت‌هاى ارزشيابى از طريق آزمون شفاهى

۱. شاگردان ممکن است به علت نقص بيان از گفتن آنچه مى‌دانند واهمه داشته باشند. بسيار اتفاق افتاده است که شاگردى اگر چه پاسخ درست پرسشى را مى‌داند، تحت‌تأثير محيط آموزشي، خود را مى‌بازد و به جاى پاسخ درست، کلمات مبهمى به زبان مى‌آورد يا سکوت اختيار مى‌کند.

۲. ارزشيابى شفاهى مستلزم صرف وقت بسيار و در نتيجه خسته‌کننده است. خستگى بتدريج از دقت آزمايش‌کننده مى‌کاهد. چون اغلب پاسخ‌ها يادداشت نمى‌شوند، به صحت نمرهٔ آزمايش‌کننده چندان نمى‌توان اطمينان داشت.

۳. مشاهده و ثبت همهٔ پاسخ‌ها در حين پاسخ دادن بسيار دشوار است. بى‌دقتى و نظر آزمايش‌کننده ممکن است وارد جريان ارزشيابى شود و در نتيجه، ممکن است به دو پاسخ مساوى نمرهٔ متفاوتى داده شود.

۴. در مقايسه از نظر عينيت (objectivity) و اعتبار (validity)، ارزشيابى شفاهى نسبت به ارزشيابى‌هاى کتبى که شامل نوعى اثر دائم رفتار آزمايش‌شونده است، مزاياى کمترى دارد.