کورال و کانتات کلیسائی

در زمان باخ، مراسم نیایش کلیسای لوتری که هر یکشنبه برگزار می‌شد: مهم‌ترین رخداد هفته در شهر لایپزیگ بود: این مراسم ساعت هفت صبح آغاز می‌شد و حدود ۴ ساعت ادامه می‌یافت. وعظ و سخنرانی، خود می‌ توانست یک ساعت به درازا بکشد.

موسیقی بخش اصلی و مهم آئین کلیسای لوتری بود. امروزه در برپائی آئین‌های مذهبی چیزی بیش از یک گروه کُر و ارگ به‌کار نمی‌رود، حال آنکه کلیسای زمان باخ برای همراهی دوازده آوازخوان مرد یا پسر گروه کُر، ارکستری کوچک شامل چهارده تا بیست‌ویک نوازنده در اختیار داشت. آئین نیایش آکنده از موسیقی بود و گاه اجراء یک اثر به تنهائی نیم‌ ساعت به ‌طول می‌انجامید.

علاوه بر این، اعتقاد به ارتباط مستقیم و بی‌واسطهٔ فرد مؤمن با مسیح در مرام لوتری سبب می‌شد که آئین مذهبی بیشتر به زبان بومی - آلمانی - برگزار شود. هر یک از این آئین‌ها دربردارندهٔ چندین سرود مذهبی یا کورال (Chorale) بود. کورال یا سرود مذهبی کلیسای لوتری، بر مبنای متنی مذهبی به زبان آلمانی خوانده می‌شد. سرایش و به یاد سپردن کورال‌ها آسان بود؛ در آن برای هر هجای متن یک نت به‌کار می‌رفت و موسیقی آن ریتمی یکنواخت و ثابت داشت. این سرودها یا در سده‌های شانزدهم و هفدهم ساخته شده و یا برگرفته از آوازهای عامیانه و سرودهای کلیسای کاتولیک بودند. عبادت‌کنندگان با این سرودها از زمان کودکی آشنا بودند، سرودهائی که هر کدام تداعی‌کنندهٔ معانی مذهبی ویژه‌ای بود. سرایش جمعی کورال‌ها راهی مهم برای مشارکت مستقیم مردم در آئین نیایش بود. ملودی کورال اغلب چنان هارمونیزه می‌شد که توسط گروه همسرایان کلیسا قابل اجراء باشد. ملودی سرود را زیرترین خط آوازی می‌خواند و هارمونی را سه خط آوازی بم‌تر تدارک می‌دیدند.

این موسیقی کلیسائی تازه، اغلب مبتنی بر ملودی‌هائی سنتی بود که پیشیهٔ نگارش آنها به دو سده پیشتر می‌رسید. گاه پیش از آنکه جمعیت حاضر در کلیسا خواندن سرود مذهبی را آغاز کند، ارگ نواز به نواختن یک کورال پرلود (chorale prelud) می‌پرداخت؛ قطعه‌ای کوتاه و مبتنی بر نغمهٔ سرود مذهبی که یادآور ملودی آن سرود برای حاضران بود. آهنگسازان یا به‌کارگیری نغمه‌های قدیمی در آثارشان می‌توانستند جماعت حاضر را مجذوب و حال و هوای مذهبی مراسم را تشدید کنند.

- کانتات کلیسائی:

کانتات (Cantata) کلیسائی که با استفاده از کورال‌ها ساخته می‌شد، وسیلهٔ اصلی بیان موسیقائی در آئین کلیسائی لوتری بود. کانتات در اصل قطعه‌ای بود که برای سرایش ساخته شده و با این نام از سونات ک قطعه‌ای برای نواختن بود متمایز می‌شد. در زمان باخ گونه‌های متعددی از کانتات به نگارش درمی‌آمد، ولی ما فقط به‌گونه‌ای از کانتات که در اوایل سدهٔ هجدهم در آلمان و برای آئین لوتری ساخته شده است می‌پردازیم. چنین کانتات‌هائی اغلب برای کُر، تک‌خوان‌ها، ارگ و ارکستری کوچک ساخته می‌شدند. این آثار متنی مذهبی به زبان آلمانی داشتند که نوشته می‌شدند و یا برگرفته از انجیل و سرودهای آشنای مذهبی بودند. در آیین کلیسای لوتری برای هر یکشنبه و مناسبت مذهبی، خواندن بخش‌هائی معین و گوناگون از کتاب مقدس و رساله‌های انجیل مرسوم بود و متن کانتات‌های ویژهٔ این روزها و مناسبت‌ها نیز به این بخش‌ها و رساله‌ها بستگی داشت. به بیان دیگر، کانتات موعظه‌ای موسیقائی بود که موعظهٔ پیشوای روحانی را - که مبتنی بر قرائت انجیل بود - تحکیم می‌بخشید. اجراء کانتات در دورهٔ باخ ممکن بود ۲۵ دقیقه به طول انجامد و دربرگیرندهٔ موومان‌هائی مختلف - همسرائی‌ها رسیتاتیف‌ها، آریاها و دوئت‌ها - باشد. چنانکه خواهیم دید، کانتات از نظر به‌کارگیری آریا، دوئت و رسیتاتیف بسیار شبیه اپراء آن دوره و به این ترتیب نمونه‌ای آشکار از آمیختگی عناصر مذهبی و غیرمذهبی در هنر و موسیقی باروک است.

کانتور یا سرپرست موسیقی می‌باید به تدارک کانتات‌هائی برای هر یکشنبه و تعطیل مذهبی می‌پرداخت. باخ حدود ۲۹۵ کانتات نوشت که حدود ۱۹۵ کانتات آن برجا مانده است. او در چند سال نخست عهده‌داری مقام کانتور در لایپزیگ با سرعتی حیرت‌آور - هر ماه حدود سه کانتات - به آفرینش این آثار می‌پرداخت. در بیست‌وپنج سال بعد که عهده‌دار این مقام بود کمتر تمایلی به ساختن کانتات نشان داد و خلاقیت او در این زمینه کاستی گرفت.