جدول قدرت و عوارض جانبی آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین

در حال حاضر آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین داروهای خط دوم درمان اسکیزوفرنی و سایر اختلالات پسیکوتیک می‌باشند. البته به‌علت اثر آرام‌کنندگی فوری آنها، آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین برای درمان اپیزودهای حاد پسیکوز، خط اول می‌باشند.

آثار درمانی و عوارض جانبی عصبی و آندوکرین (مربوط به غدد درون‌ریز) این داروها، در نتیجه مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین به‌وجود می‌آیند. به‌علاوه برخی از آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین، گیرنده‌های نورآدرنرژیک، کولینرژیک و هیستامینرژیک را هم مسدود می‌کنند. آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین در طیفی هستند که یک سوی آن داروهای پرقدرت با احتمال بیشتری برای عوارض جانبی پارکینسونی قرار دارند و در سوی دیگر داروهای کم‌قدرت، که احتمال بیشتری برای تعامل با گیرنده‌های غیردوپامینرژیک و بنابراین ایجاد عوارض جانبی کاردیوتوکسیک، صرع‌زا، و آنتی‌کولینرژیک دارند، می‌باشند.

آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین به‌طور مؤثری علایم مثبت (توهم، هذیان، اختلال تفکر، و آژیتاسیون) را کنترل می‌کنند، اما بر روی علایم منفی (گوشه‌گیری، عاطفه سطحی، فقدان لذت، کاتاتونی) اثر کمی دارند، و همچنین باعث عوارض جانبی می‌شوند که ممکن است واقعاً باعث بدتر شدن علایم منفی شوند. آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین در درمان نقص‌های شناختی (اعوجاج‌های ادراکی، نقایص حافظه، بی‌توجهی) هم بی‌تأثیر هستند.

آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین به‌طور معمول برای درمان افرادی که به شدت آژیته و مهاجم هستند به‌کار می‌روند. اگرچه سایر داروها مانند بنزودیازپین‌ها و باربیتورات‌ها نیز معمولاً برای کنترل فوری رفتار آژیته و تهاجمی مؤثر می‌باشند. علایمی مانند تحریک‌پذیری شدید، نداشتن کنترل تکانه، خصومت شدید، بیش‌فعالی بارز و آژیتاسیون به درمان کوتاه‌مدت با آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین پاسخ می‌دهند.

احتیاط‌ها و واکنش‌های جانبی

احتمال بیشتری وجود دارد که آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین کم‌قدرت باعث عوارض جانبی غیرعصبی شوند و آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین پرقدرت احتمال بیشتری دارد که عوارض جانبی عصبی (خارج‌هرمی) به‌وجود می‌آورند (جدول قدرت و عوارض جانبی آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین).

جدول قدرت و عوارض جانبی آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین

دارو

قدرت

اثر آرام بخشی رخوتزایی

اثر هیپوتانسیو

اثر آنتی کولینرژیک

اثر خارج هرمی

فنوتیازین‌ها آلیفاتیک کلرپرومازین

کم

زیاد

زیاد

متوسط

کم

پیپریدین‌ها مزوریدازین تیوریدازین

کم کم

متوسط زیاد

متوسط زیاد

متوسط زیاد

کم زیاد

پیپرازین‌ها فلوفنازین پرفنازین تری‌فلوپرازین

زیاد متوسط زیاد

متوسط کم متوسط

کم کم کم

کم کم کم

زیاد زیاد زیاد

تیوگزانتن تیوتیکسن

زیاد

کم

کم

کم

زیاد

دی‌بنزودیازپین‌ها لوکساپین

متوسط

متوسط

متوسط

متوسط

زیاد

بوتیروفنون‌ها دروپریدول (تنها تزریقی) هالوپریدول

متوسط زیاد

کم کم

کم کم

کم کم

زیاد زیاد

ایندولون مولیندون

متوسط

متوسط

کم

متوسط

زیاد

دی‌فنیل بوتیل پیپریدین پیموزاید

زیاد

کم

کم

کم

زیاد

- بیشترین عوارض قلبی و تغییرات الکتروکاردیوگرام در کدام داروی فنوتیازین زیر دیده می‌شود؟ (پیش‌کارورزی اسفند ۷۸)

الف ـ تیوریدازین

ب ـ پرفنازین

ج ـ کلرپرومازین

د ـ فلوفنازین

پاسخ: گزینه الف

تداخل‌های داروئی

آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین چون بر روی گیرنده‌های متعددی اثر می‌گذارند و قسمت عمده آنها در کبد متابولیزه می‌شود، با تداخل‌هی داروئی فارماکوکینتیک و فارماکودینامیک بسیاری همراه هستند (جدول تداخل‌های داروهای آنتی‌پسیکوتیک).

جدول تداخل‌های داروهای آنتی‌پسیکوتیک

	دارو			نتایج
	ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای			افزایش غلظت هر دو
	آنتی‌کولینرژیک‌ها			مسمومیت آنتی‌کولینرژیک، کاهش جذب آنتی‌پسیکوتیک‌ها
	آنتی‌اسیدها			کاهش جذب آنتی‌پسیکوتیک‌ها
	سایمتیدین			کاهش جذب آنتی‌پسیکوتیک‌ها
	غذا			کاهش جذب آنتی‌پسیکوتیک‌ها
	بوسپیرون			بالا بردن سطح هالوپریدول
	باربیتورات‌ها			افزایش متابولیسم آنتی‌پسیکوتیک‌ها، اثر آرام‌بخشی - رخوت‌زائی بیش از حد
	فنی‌توئین			کاهش متابولیسم فنی‌توئین
	گوانتیدین			کاهش اثر هیپتانسیو
	کلونیدین			کاهش اثر هیپتانسیو
	آلفا - متیل دوپا			کاهش اثر هیپتانسیو
	لوودوپا			کاهش آثار هر دو
	سوکسینیل کولین			فلج طولانی عضله
	مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز			هیپوتانسیون
	هالوتان			هیپوتانسیون
	الکل			تشدید و تضعیف CNS
	سیگار			کاهش سطح پلاسمائی آنتی‌پسیکوتیک‌ها
	اپی‌نفرین			هیپوتانسیون
	پروپرانولول			افزایش غلظت پلاسمائی هر دو
	وارفارین			کاهش غلظت پلاسمائی وارفارین