اصول ارزیابی تشخیصی کودک و نوجوان

هدف از ارزیابی جامع کودک و نوجوان، به‌دست آوردن الگوئی از عملکرد کلی کودک براساس نقش مسائل ژنتیک، الگوهای بلوغ، عوامل محیطی و انطباق با محیط است. با افزایش سطح رشدی و سن، ارزیابی بر رابطه مستقیم روانپزشک با کودک متمرکز می‌شود. بنابراین بهتر است که نوجوان را به تنهائی یا همراه با والدین یا مراقبین در مصاحبه اولیه شرکت دهیم. روانپزشکان معمولاً کودکان کم‌سن و سال را در اولین برخورد به تنهائی نمی‌بینند؛ برای یک کودک کم‌سن و سال سخت است سابقه‌اش را تلفیق و تنظیم کند. ارزیابی جامع کودک شامل موارد زیر است:

- مصاحبه‌های بالینی کودک، والدین و خانواده.

- به‌دست آوردن اطلاعات در مورد عملکرد فعلی کودک در مدرسه.

- ارزیابی استاندارد عملکرد هوشی و موفقیت‌های تحصیلی کودک.

فرد معاینه‌کننده باید مطمئن شود که زمینه‌های زیر بررسی می‌شوند:

- اطلاعات حاصل از مصاحبه‌های بیمار با اطلاعات به‌دست آمده از جانب اعضاء خانواده، قیم‌ها، معلمان و مؤسسات خارجی

- در مورد رشد طبیعی اطلاع داشته باشید تا به‌طور کامل توجه شوید چه چیزهائی در یک سن خاص به‌عنوان مسائل غیرطبیعی شمرده می‌شوند. جدول زیر شاخص‌های رشدی را بیان می‌کند.

- با معیارهای تشخیصی فعلی اختلالات آشنا باشید تا بتوانید شرح حال را در بررسی وضعیت ذهنی هدایت کنید.

- از سابقه روانپزشکی خانواده مطلع باشید چون اطلاع از آنها با توجه به تمایلات ژنتیک و تأثیرات محیطی مرتبط با بسیاری از اختلالات، یک امر ضروری به حساب می‌آید.

جدول شاخص‌های رشد طبیعی رفتاری

	سن			رفتار حسی و حرکتی
	تولد تا ۴ هفتگی			رفلکس دست به دهان، رفلکس چنگ زدن، رفلکس طلبیدن(۱) غنچه کردن لب‌ها در پاسخ به تحریک اطراف دهان)، رفلکس مورو (اکستانسیون انگشتان با یکه خوردن)، رفلکس مکیدن، رفلکس بابنسکی (باز شدن شست یا با لمس پاشنه). افتراق صداها (آگاهی نسبت به صدای انسان) و افتراق مزه‌های ترش و شیرین. هنگامی‌که به شکم خوابانده می‌شود سرش را به یک طرف حرکت می‌دهد.
	۴ هفتگی			وضعیت‌گیری‌های تونیک رفلکس گردن تسلط دارند. مشت کردن دست‌ها. سر تکان می‌خورد، اما می‌تواند آن را برای چند ثانیه نگه دارد. تثبیت بینائی، دید سه‌بعدی (۱۲ هفتگی).
	۱۶ هفتگی			وضعیت‌گیری‌های قرینه تسلط دارند سر را متعادل نگاه می‌دارد. هنگامی‌که روی بازو به شکم می‌خوابد سرش را ۹۰ درجه بالا می‌آورد.
	۲۸ هفتگی			محکم می‌نشیند. روی دستانش به جلو خم می‌شود. هنگامی‌که در موقعیت ایستاده قرار می‌گیرد فعالانه بالا و پائین می‌برد.
	۴۰ هفتگی			با هماهنگی حرکتی خوب به تنهائی می‌نشیند. سینه‌خیز می‌رود. خودش را به موقعیت ایستاده می‌کشد. با انگشت اشاره، اشاره می‌کند.
	۵۲ هفتگی			در حالی‌که یک دستش را گرفته‌ایم راه می‌رود موقتاً به تنهائی می‌ایستد.
	۱۵ ماهگی			چهار دست و پا راه می‌رود. از پله بالا می‌خزد.
	۱۸ ماهگی			راه رفتن هماهنگ؛ به‌ندرت می‌افتد. توپ را پرتاب می‌کند. در حالی‌که یک دستش را گرفته‌ایم از پله‌ها بالا می‌رود.
	۲ سالگی			به‌خوبی و بدون به زمین افتادن می‌دود. به توپ بزرگ لگد می‌زند. به تنهائی از پله‌ها بالا و پائین می‌رود. توانائی‌های حرکتی ظریف افزایش یافته‌اند.
	۳ سالگی			سوار سه چرخه می‌شود. از پله‌های آخر پائین می‌برد. هنگام بالا رفتن از پله‌ها، پاها را یکی یکی می‌گذارد.
	۴ سالگی			پله‌پله از پلکان پائین می‌رود. برای ۵ تا ۸ ثانیه روی یک پا می‌ایستد.
	۵ سالگی			در حالی‌که پاهایش را یک در میان به‌کار می‌برد، لی‌لی می‌کند. معمولاً کنترل کامل اسفنکتر را به‌دست آورده است. هماهنگی ظریف بهبود می‌یابد.
	۶ سالگی			دوچرخه‌سوار می‌شود.

	سن			رفتار انطباقی			رفتار شخصی و اجتماعی
	تولد تا ۴ هفتگی			رفتار حاکی از جستجوی تغذیه مورد انتظار در روز چهارم. به صدای زنگ و جمجمه پاسخ می‌دهد. موقتاً به اشیاء متحرک نگاه می‌کند.			پاسخ به چهره، چشمان و صدای مادر در طی ساعات اولیه زندگی. لبخند یا منشاء درونی. بازی مستقل (تا ۲ سالگی). هنگامی‌که در آغوش گرفته می‌شود آرام می‌گیرد. صورت بی‌احساس.
	۴ هفتگی			اشیاء متحرک را تا خط وسط دنبال می‌کند. علاقه‌ای نشان نمی‌دهد و اشیاء را فوراً به زمین می‌اندازد.			به چهره فرد نگاه می‌کند و فعالیت خود را کاهش می‌دهد. به صحبت کردن پاسخ می‌دهد. ترجیحاً به مادر لبخند می‌زند.
	۱۶ هفتگی			یک شیء را که آهسته حرکت می‌کند به‌خوبی تعقیب می‌کند. با دیدن یک شیء در حال تکان خوردن بازوها فعال می‌شوند.			لبخند اجتماعی خودبه‌خودی (با منشاء خارجی) نسبت به موقعیت‌های عجیب آگاه است.
	۲۸ هفتگی			دراز کردن یک دست و چنگ زدن اسباب‌بازی. جابه‌جا کردن اسباب‌بازی‌ها جغجغه را تکان می‌دهد و صدایش را درمی‌آورد.			پایش را به دهان می‌برد. تصویر خود را در آینه نوازش می‌کند. شروع به تقلید اصوات و فعالیت‌های نادر می‌کند.
	۴۰ هفتگی			دو شیء را در خط وسط با هم مطابقت می‌دهد. سعی در تقلید نوشته‌ها دارد.			هنگامی‌که از مادر جدا می‌شود اضطراب جدائی آشکار می‌شود. به بازی اجتماعی مثلاً دالی‌موشه پاسخ می‌دهد.
	۵۲ هفتگی			به دنبال چیزهائی جدید است.			در لباس پوشیدن همکاری می‌کند. بطری خود را نگه می‌دارد و بیسکویت خود را می‌خورد.
	۱۵ ماهگی			نیازهایش را با اصوات بیان می‌کند یا اشاره می‌کند.			اشیاء را به‌عنوان بازی یا عدم قبول پرتاب می‌کند.
	۱۸ ماهگی			یک برج از ۴-۳ مکعب می‌سازد. به‌صورت خودبه‌خود می‌نویسد و حرکت قلم در نوشتن را تقلید می‌کند.			تا حدودی خودش غذا می‌خورد، غذا را می‌ریزد. اسباب‌بازی را با طناب می‌کشد. یک اسباب‌بازی خاص، مثلاً یک عروسک را حمل می‌کند و در آغوش می‌گیرد. برخی الگوهای رفتاری را با تأخیر اندکی تقلید می‌کند.
	۲ سالگی			برجی از ۶ یا ۷ مکعب می‌سازد. به تقلیداز قطار مکعب‌ها را ردیف می‌کند. حرکات عمودی و دایره‌ای قلم را تقلید می‌کند. رفتارهای نو و تازه‌ای را کسب می‌کند.			لباس‌های ساده را به تن می‌کند. تقلید خانگی. از خودش با اسم نام می‌برد. به مادر 'نه' می‌گوید. اضطراب ناشی از جدائی شروع به محو شدن می‌کند. تظاهرات سازمان‌یافته عشق و اعتراض بازی موازی (در کنار سایر کودکان بازی می‌کند اما با آنها ارتباط برقرار نمی‌کند).
	۳ سالگی			برجی از ۹ یا ۱۰ مکعب می‌سازد. یک پل سه‌مکعبی را تقلید می‌کند. دایره و علامت + را کپی می‌کند.			کفش به پا می‌کند. دکمه‌ها را باز می‌کند. به‌خوبی غذا می‌خورد. رعایت کردن نوبت را می‌فهمد.
	۴ سالگی			علامت + را کپی می‌کند. ۴ عدد را تکرار می‌کند. سه شیء را با اندازه کردن صحیح می‌شمارد.			بازی همکارانه با مشترک (یا سایر بچه‌ها به‌طور مشترک بازی می‌کند).
	۵ سالگی			یک مربع را کپی می‌کند. یک انسان قابل شناسائی با یک سر، بدون و اندام‌ها را رسم می‌کند. اشیاء را به‌ دقت می‌شمارد.			لباس خود را می‌پوشد و درمی‌آورد. چند حرف را می‌نویسد. بازی‌های ورزشی رقابتی انجام می‌دهد.
	۶ سالگی			اسمش را می‌نویسد. شکل مثلث را کپی می‌کند.			بند کفش را می‌بندد.