بی‌خوابی اولیه

با کیفیت، میزان و زمان‌بندی غیرطبیعی خواب تشخیص داده می‌شود.

بی‌خوابی اولیه

هنگامی مطرح می‌شود که شکایت اولیه بیمار خوابی بدون اثر نیروبخشی یا اشکال در به خواب رفتن یا باقی ماندن در خواب به مدت حداقل ۱ ماه باشد.

ـ درمان شامل روش‌های شرطی‌زدائی، مراقبه متعالی (TM ـ transcendental meditation)، نوارهای موسیقی آرامش‌بخش‌ و یا داروهای آرام‌بخش خواب‌آور هستند.

ـ اقدامات غیراختصاصی (بهداشت خواب) در جدول زیر توضیح داده شده‌اند.

- اقدامات غیراختصاصی برای القاء خواب (بهداشت خواب):
	۱. هر روز در یک زمان خاص بیدار شوید.
	۲. زمان ماندن در رختخواب در روز را به مقدار معمول قبل از اختلال خواب محدود کنید.
	۳. مصرف داروهای محرک دستگاه عصبی مرکزی (کافئین، نیکوتین، الکل، محرک‌ها) را قطع کنید.
	۴. از چرت زدن روزانه پرهیز کنید (مگر وقتی‌که جدول خواب نشان دهد که باعث القای خواب بهتر شبانه می‌شود).
	۵. تناسب بدنی را به‌وسیله یک برنامه تدریجی ورزش شدید در ابتدای روز حفظ کنید.
	۶. از برانگیخته شدن هنگام عمر خودداری کنید. رادیم یا مطالعه در آرامش را جایگزین تلویزیون کنید.
	۷. نزدیک زمان خواب از حمام ۲۰ دقیقه‌ای بسیار داغ که دمای بدن را بالا می‌برد، استفاده کنید.
	۸. هر روز در زمان مشخصی غذا صرف کنید. نزدیک زمان خواب از غذاهای سنگین استفاده نکنید.
	۹. هر روز عصر به‌طور منظم از روش‌های شل‌کننده مثل شل شدن پیشرونده عضلات یا مراقبه استفاده کنید.
	۱۰. شرایط خوابیدن راحت را فراهم کنید.

پرخوابی اولیه

هنگامی مطرح می‌شود که هیچ علت دیگری برای خوابیدن بیش از اندازه به مدت حداقل یک ماه یافت نشود. درمان شامل مصرف داروهای محرک (مثلاً آمفتامین) هر روز صبح یا اوایل عصر است.

نارکولپسی

ـ با مجموع ۴ علامت زیر مشخص می‌شود: خواب بیش از حد در طی روز، کاتاپلکسی، فلج خواب، توهمات پیش‌خوابی نارکولپسی در واقع بیانگر اشکالی در مکانیسم مهار خواب REM است (حملات خواب).

۱. خواب بیش از حد در طی روز:

ـ به‌عنوان علامت اولیه نارکولپسی مطرح است، سایر علایم فرعی هستند.

ـ توسط حملات کوتاه‌مدت و غیرقابل مقاومت خواب (کمتر از ۱۵ دقیقه)، از خستگی مفرط متمایز می‌شود.

ـ حملات خواب ممکن است با فعالیت یکنواخت یا نشسته تشدید شوند.

ـ چرت زدن تا حد زیادی باعث سرحالی مشخص می‌شود و اثر آن ۳۰ تا ۱۲۰ دقیقه باقی است.

۲. کاتالپسی:

ـ در ۷۰ تا ۸۰ درصد بیماران مبتلا به نارکولپسی گزارش شده است.

ـ دوزهای کوتاه ضعف عضلانی یا فلج (در حد چند ثانیه تا چند دقیقه).

ـ اگر دوره‌ها کوتاه باشد، کاهش هوشیاری روی نخواهد داد.

ـ در پایان حمله بیمار کاملاً طبیعی است.

ـ معمولاً توسط عوامل زیر تحریک می‌شود:

خنده (شایع)، عصبانیت (شایع)، فعالیت ورزشی، هیجان یا سرخوشی، روابط جنسی، ترس، پریشانی.

ـ عاطفه سطحی یا فقدان حالت [چهره] در برخی بیماران به‌عنوان روشی برای مهار احساسات ایجاد می‌شود.

ـ ممکن است به‌صورت از دست رفتن نسبی تونیسیته عضلانی تظاهر کند (ضعف، کلام جویده جویده و نامفهوم، فک افتاده، زانوی خمیده).

۳. فلج خواب:

ـ در ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت دیده می‌شود.

ـ فلج کامل یا نسبی موقت در مرحله گذر از خواب به بیداری

ـ بیشتر هنگام بیدار شدن به چشم می‌خورد.

ـ هوشیار است، اما قادر به حرکت نیست.

ـ معمولاً کمتر از ۱ دقیقه طول می‌کشد.

- دوره‌های REM شروع خواب(SOREMP):

۱. SOREMP وجه مشخصه نارکولپسی از سایر اختلالات همراه با خواب‌آلودگی زیاد، در طی روز است.

۲. با ظاهر شدن مرحله REM در طی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه اول بعد از شروع خواب مشخص می‌شود.

۳. آزمون متعدد زمان نهفته خواب (MSLT ـ multiple sleep latency test) خواب‌آلودگی بیش از حد را اندازه می‌گیرد، یعنی تعداد چرت‌زدن‌ها را در طی ۲ ساعت نشان می‌دهد. بیش از یک SOREMP (که در ۷۰% بیماران مبتلا به نارکولپسی و کمتر از ۱۰% بیماران مبتلا به سایر اختلالات پرخوابی دیده می‌شود) برای نارکولپسی تشخیصی است.

- افزایش بروز سایر یافته‌های بالینی در نارکولپسی:

۱. حرکت دوره‌ای پاها

۲. آپنه خواب؛ عمدتاً مرکزی

۳. دوره نهفته کوتاه خواب

۴. اختلالات حافظه

۵. علایم چشمی؛ دوبینی، تاری دید، جرقه زدن

۶. افسردگی

ـ شروع و سیر بالینی:

۱. شروع بی‌سر و صدا قبل از ۱۵ سالگی. هنگامی‌که بیماری مستقر شد، بدون بهبود اساسی، مزمن می‌شود.

۲. معمولاً سندرم کامل در اواخر نوجوانی و اوایل دهه ۲۰ ظاهر می‌شود.

۳. ممکن است بین اولین علایم (خوابیدن بیش از حد) و ظهور دیررس کاتاپلکسی فاصله‌ای طولانی باشد.

ـ نارکولپسی و HLA-DR2:

۱. بین نارکولپسی و HLA-DR2 ارتباط قوی وجود دارد.

۲. بعضی متخصصان معتقد هستند که برای تشخیص نارکولپسی، وجود HLA-DR2 ضروری است.

ـ درمان:

۱. زمان مشخص خوابیدن.

۲. چرت زدن در طی روز.

۳. ملاحظات ایمنی مثلاً احتیاط در رانندگی یا دوری از اثاثیه با گوشه‌های تیز.

۴. محرک‌ها (مانند مدافینیل ـ modafinil) برای خواب‌آلودگی در طی روز، پروپرانولول ممکن است مؤثر باشد.

۵. سه‌حلقه‌ای‌ها و مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز برای علایم مربوط به REM، به‌ویژه کاتاپلکسی (جدول زیر).

- داروهای نان‌کولپسی که در حال حاضر موجود هستند:
	دارو	دوز حداکثر روزانه (برحسب میلی‌گرم) (همه داروها به طریق خوراکی مصرف می‌شوند)
درمان خواب‌آلودگی بیش از حد روزانه
محرک‌ها
	ـ متیل فنیدیت ـ پمولین ـ مُدافینیل - آمفتامین + دکستروآمفتامین ـ دکستروآمفتامین	۶۰≥ ۱۵۰≥ ۴۰۰≥ ۶۰≥ ۶۰≥
داروهای فرعی (یعنی اگر همراه با محرک‌ها مصرف شوند باعث بهبود خواب‌آلودگی بیش از حد روزانه می‌‌شوند).
	- پروتریپتیلین	۱۰≥
درمان کاتاپلکسی، فلج خواب و توهمات پیش‌خوابی
ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای (با آثار جانبی شبه‌آتروپین)
	ـ پروتریپتیلین - ایمی‌پرامین - کلومیپرامین - دزپیرامین	۲۰≥ ۲۰۰≥ ۲۰۰≥ ۲۰۰≥
ضدافسردگی (بدون آثار جانبی عمده شبه‌آتروپین)
	- بوپروپیون	۳۰۰≥