اختلالات شناختی

اختلالات شناختی با آسیب عمده در عملکردهائی مانند حافظه، قضاوت، زبان، و توجه مشخص می‌گردد. این آسیب تغییراتی را از خط پایه نشان می‌دهد. دلیریوم با اختلال در هشیاری و پیشرفت علایم در طی مدت کوتاه مشخص می‌شود. دمانس با آسیب‌های شناختی کلی، شامل نقص‌های حافظه، با وجود سطح طبیعی هشیاری و انگیختگی (arousal) مشخص می‌گردد. اختلالات فراموشی با از دست دادن حافظه بدون سایر آسیب‌های شناختی مشخص می‌شود. اختلالات روانی ناشی از یک بیماری طبی عمومی به‌عنوان علایمی روانی که مستقیماً از اختلالی نورولوژیک یا طبی ناشی می‌شوند، تعریف می‌شود (به‌عنوان مثال افسردگی ناشی از تومور لوب فرونتال) اختلالات شناختی می‌توانند از مواردی مانند تروما، اختلال مصرف مواد، سم‌ها، یا داروها و مواد نیز ناشی می‌شوند. این اختلالات می‌توانند توأم با یکدیگر باشند (مثلاً دلیریوم حادی بر روی دمانس طولانی‌مدت نمودار شده باشد).

- شرح حال:

معمولاً مستلزم کسب اطلاعات جنبی از خانواده، کارکنان و دیگران است به دنبال تغییراتی از عملکرد خط پایه باشید. بر سابقه طبی، نشانه‌های جسمی، داروهای مصرف‌شده و سوءمصرف احتمالی دارو، تأکید کنید. مرور کاملی از سیستم‌ها را در شرح حال بگنجانید.

- جسمی:

بر معاینه نورولوژیک تأکید کنید، اما سایر سیستم‌ها را نیز در نظر بگیرید.

- وضعیت روانی:

شناخت را به دقت ارزیابی کنید. ولی سایر اطلاعات را نیز از دست ندهید، به‌خصوص ظاهر و رفتار، خلق، عاطفه، محتوا و فرآیند تفکر. به دنبال علایم غیراختصاصی اختلال کارکرد مغزی مثل موارد زیر باشید:

۱. آسیب قوه عقلی، حافظه، و شناخت (قلّت افکار، فقدان انعطاف‌پذیری عقلی، درجازنی 'perseveration' قضاوت ضعیف).

۲. تغییر دز سطح هشیاری (مانند بیدار شدن از خواب با حالت کنفوزیون).

۳. تغییر در شخصیت

۴. مهارگسیختگی (نامتناسب بودن یا تشدید ویژگی‌های زمینه‌ای شخصیت).

۵. فقر کلامی همراه با واژگان کاهش‌یافته و استفاده از رفتارهای کلیشه‌ای.

۶. توهم بینائی برجسته

۷. خلق ممکن است در آغاز افسرده، مضطرب، و بی‌ثبات باشد، اما ممکن است به سمت بی‌احساسی پیشرفت کنند.

۸. عاطفه ممکن است سطحی یا تخت باشد.

- ارزیابی شناختی:

از یک سنجش غربالگری شناختی استفاده کنید. جهت دستیابی به برآورد کلی شناختی از معاینه مختصر وضعیت روانی (MMSE ـ Mini Mental Status Examination) استفاده کنید. نمره ۲۵ تا ۳۰ به احتمال وجود اختلال اشاره می‌کند. نمره کمتر از ۲۰ اشاره به اختلال قطعی دارد (جدول زیر - جدول معاینه مختصر وضعیت روانی).

- موقعیت‌یابی (برای هر پاسخ درست ۱ امتیاز در نظر بگیرید):

   ۱. در چه سالی هستیم؟

   ۲. الآن چه فصلی است؟

   ۳. امروز چندم ماه است؟

   ۴. امروز روز چندم هفته است؟

   ۵. در کدام ماه از سال قرار داریم؟

   ۶. کجا هستیم؟ ساختمان یا بیمارستان؟

   ۷. در کدام طبقه هستیم؟

   ۸. در کدام شهر و شهرک هستیم؟

   ۹. در کدام کشور هستیم؟

   ۱۰. در کدام استان قرار داریم؟

- ثبت (برای هر شیء که درست‌ شناسائی شده است ۱ تا حداکثر ۳ امتیاز در نظر بگیرید):

   ۱۱. ۳ شیء را (یکی در هر یک ثانیه) نام ببرید، و از بیمار بخواهید که آنها را تکرار کند.    اگر بیمار یک شیء را به‌جا انداخت، آنها را تا وقتی‌که هر ۳ مورد را یاد بگیرد تکرار کنید.

- توجه و محاسبه:

   ۱۲. از غدد ۱۰۰ تا ۶۵ هفت تا هفت تا کم کنید (یا به شکل دیگر؛ لغت شنبه را به‌صورت    وارونه هجی کنید).

   ۱۳. از بیمار بخواهید که ۳ شیء را که در سؤال ۱۱ یاد گرفته است نام ببرد.

- زبان:

   ۱۴. به یک مداد و یک ساعت اشاره کنید. از بیمار بپرسید که نام هرکدام را بگوید.    (برای هر جواب صحیح ۱ تا حداکثر ۲ امتیاز در نظر بگیرد).

   ۱۵. از یک بیمار بخواهید که 'روی ران دست مو درآورده' را تکرار کند. اگر پاسخ صحیح    بود ۱ امتیاز بدهید.

   ۱۶. از بیمار بخواهید که این ستور سه‌مرحله‌ای را انجام دهد

      ـ کاغذ را در دست راست خودتان بگیرید.

      ـ کاغذ را از وسط تا کنید.

      ـ کاغذ را کف اتاق قرار دهید. برای انجام صحیح هر مرحله خواسته‌شده ۱ تا حداکثر ۳       امتیاز در نظر بگیرید.

   ۱۷. این عبارت را درشت بنویسد: 'چشم‌هایتان را ببندید' . از بیمار بخواهید که دستور را    بخواند و آن را انجام دهد. در صورت پاسخ صحیح ۱ امتیاز در نظر بگیرد.

   ۱۸. از بیمار بخواهید که به انتخاب خود یک جمله را بنویسد. اگر جمله قاعل، فعل، و    مفعول داشت، ۱ امتیاز در نظر بگیرید.

   ۱۹. طرح زیر را رسم کنید. از بیمار بخواهید که این طرح را کپی کند. اگر تمام فصل‌ها و    زوایا و ضلع‌های متقاطع درست کشیده شده باشند، ۱ امتیاز در نظر بگیرید.

- مشاوره:

در رابطه تنگاتنگ با متخصصین داخلی، نورولوژیست‌ها، و سایر متخصصان باشید. آماده کنترل بیماری مسئول اختلال باشید.

- بررسی‌های آزمایشگاهی:

۱. ارزیابی منظم ازمایشگاهی عبارت است از: شمارش کامل سلول‌های خون، اشاره‌گیری الکترولیت‌ها، فولات، گلبول‌های قرمز خون، کارکرد تیروئید، غربالگری دارو، و آزمایش‌های سرمی کبد. تمام این موارد برای تشخیص اختلال درمان‌پذیری که به آسانی با آزمون‌های غربالگری مثل MMSE نشان داده نمی‌شود، ضروری است.

۲. ارزیابی روان‌سنجی (آزمون روان‌شناختی): در مقایسه با اختلال عضوی حساسیت بیشتری دارد؛ استاندارد شده است و در تفسیر می‌تواند از احتمالات استفاده کند، و همکاری بیمار را ایجاب می‌کند. لازم است که به روان‌شناسان گفته شود که در کدام قسمت ارزیابی تمرکز بیشتری داشته باشند.

۳. رادیوگرافی جمجمه، الکتروآنسفالوگرافی (EEG)، برش‌نگاری کامپیوتری (CT)، تصویربرداری با رزونانس مغناطبیسی (MRI)، پونکسیون کمری LP) lumber puncture)، اسکن مغز، و آنژیوگرافی، را می‌توان به‌کار برد.