سرفه

ـ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:

۱. سرفه‌کردن بیش از دو هفته طول کشیده است و به‌نظر نمی‌رسد رو به بهبود باشد.

۲. همراه با سرفه، مقدار زیادی خلط رنگی یا خون خارج می‌شود.

۳. درد قفسهٔ سینه، تب، لرز، یا عرق شبانه وجود دارد.

ـ سرفه نشانهٔ چیست:

این صدای سگ است که به‌دنبال گربه‌ای پارس می‌کند؟ یا همسایهٔ شکارچی تفنگ جدیدش را امتحان می‌کند؟ یا اینکه صدای سرفه‌های غیرطبیعی همسرتان است. عملاً هر چیزی می‌تواند باعث سر و صدای سرفه شود، که واکنش ریه‌ها به تحریک است. راه تشخیص علت و درمان سرفه بررسی نوع آن است. آیا سرفه خشک و بدون خلط است، یا مرطوب و همراه با خلط؟

هر تحریکی در محیط می‌تواند باعث سرفهٔ خشک شود. اگر به چیزی حساسیت دارید، ممکن است دچار سرفه شوید. دود، مواد شیمیائی، بخار مواد سمی، گردهٔ گل، گرد و غبار و فضولات حیوانات می‌توانند شش‌ها و نایژه‌ها را تحریک کرده و آنها را برای دفع آن به سرفه وادارند. اگر حساسیت دارید، حتی نقل مکان به یک دفتر کار جدید یا خرید یک فرش نو می‌تواند شما را به سرفه اندازد.

آسم معمولاً ایجاد سرفه خشک می‌کند. در واقع، آسم شایع‌ترین علت سرفه‌های ناشناخته است، مخصوصاً اگر سرفه شبانه باشد. پریدن آب دهان در گلو و یک اختلال گوارشی به‌نام برگشت معدی دو علت معمول و بی‌خطر سرفه هستند. در پریدن آب دهان قلقلک دادن گلو احساس می‌شود و در برگشت معدی، کار نکردن درست دریچهٔ جدا کننده معده و مری باعث برگشتن کمی شیرهٔ اسیدی معده تا گلو می‌شود که احساس مزهٔ ترش همراه با سرفه را ایجاد می‌کند.

عفونت‌های باکتریائی، ویروسی، و قارچی: از سرماخوردگی گرفته تا برنشیت و سینه پهلو، راه‌های تنفسی را ملتهب کرده و ایجاد سرفه می‌کنند. تمام اینها اغلب با سرفه‌های خشک شروع شده و وقتی شش‌ها مخاط بیشتری ساختند، سرفه‌ها خلط‌دار می‌شوند.

غیر از علائم تب، درد قفسهٔ سینه، احتقان و احساس ناخوشی، اگر با سرفه خلط به رنگی غیر از سفید دفع می‌کنید، دچار عفونت شده‌اید.

اگر سرفه بعد از بهبود سرماخوردگی باز هم باقی بماند، نگران نشوید. این به‌علت احتقان باقی مانده در نواحی بیرونی ریه‌ها است که مخصوصاً در طی سرماخوردگی ویروسی به آن دچار شده‌اید. این نشانهٔ آسم یا چیز دیگری نیست، بلکه فقط کمی تورم وجود دارد که شش را به سرفه می‌‌اندازد.

واضح است که سیگار کشیدن، مخصوصاً در سیگاری‌های قدیمی، سرفهٔ همیشگی ایجاد می‌کند. شش‌ها در پاسخ به تحریک تعداد زیادی سلول ترشح کنندهٔ مخاطی می‌سازند، اما متوجه زیادی بلغم در ریه نمی‌شوید. این بلغم نمی‌تواند خارج شود، چون سیگار مژک‌های موئین درون نایژه‌ها را فلج می‌کند. به‌همین خاطر، سیگاری‌ها هنگام برخاستن از خواب سرفه‌های پر خلط خفقان‌آور می‌کنند که بعد از مدتی متوقف می‌شود.

سرفه‌های آزارندۀ متوالی ممکن است نشانهٔ برنشیت مزمن یا آمفیزم باشد، که در آنها ریه سعی در بیرون فرستادن هوائی دارد که از میان راه‌های تنگ‌شدهٔ تنفسی خارج نمی‌شود. در این بیماران کوتاهی و تنگی نفس نیز وجود دارد.

مهم‌تر از همه، سرفه می‌‌تواند نشانهٔ تومور یا سرطان ریه باشد. سرطان ریه اکنون شایع‌ترین سرطان هم در مردان و هم در زنان است و عمدتاً خود را به‌صورت سرفه نشان می‌دهد.

ـ درمان سرفه:

مجبور نیستید برای هر سرفه‌ای که می‌کنید یا هر بار خلطی دفع می‌کنید نزد پزشک بروید. اما اگر در قفسهٔ سینه احساس درد کردید، یا خلط خونی بالا آوردید، یا سرفه بیش از دو هفته باقی ماند، بهترین کار مراجعه به پزشک است. تا آن هنگام، بیکار ننشینید و در صدد کنترل سرفه باشید.

آب بخورید. اگر سرفهٔ همراه با خلط دارید، باید خلط را هرچه بیشتر رقیق کنید تا راحت‌تر از ریه دفع شود. بهترین راه آن رساندن آب زیاد به بدن است. پس هرچه می‌توانید آب بخورید. اگر سرفهٔ خشک هم می‌کنید، باز باید آب بخورید تا بهتر آن را تحمل کنید.

گایفنزین بخورید. شربت سرفه‌ههای بدون نسخه حاوی گایفنزین به رقیق کردن خلط کمک می‌کند. سرفه را سرکوب نکنید. سرفه‌کردن بازتابی برای دفع مادهٔ تحریک‌کننده است و سرکوب کردن آن کار اشتباهی است، مخصوصاً اگر دفع خلط زیاد باشد. شما باید این خلط را خارج کنید. و اگر سرفه را از بین ببرید، این مواد زائد در شش‌ها جمع می‌شوند.

برای خوابیدن سرفه را آرام کنید. اگر سرفه‌های مداوم، آزارنده، و پر سر و صدائی دارید که مانع خواب شما و دیگران می‌شود، مقدار مناسبی شربت ضدسرفه بدون نسخه بخورید. اگر سرفه‌های شدید می‌کنید و دنده‌هایتان درد می‌کند تا مدتی می‌‌توانید آن را با شربت ضد سرفه آرام کنید. فراموش نکنید که با این کار مقداری مایع مخاطی در ریه‌ها جمع می‌شود. پس زیاده‌روی نکنید.

شربت‌های ضدسرفه حاوی دکسترومتورفان ساده و کدئین‌دار مناسبند و هر دو خواب‌آلودگی هم ایجاد می‌کنند.

آب نمک غرغره کنید. اگر زیاد سرفه می‌کنید، احتمالاً گلویتان خراشیده یا زخمی شده است و این تحریک باعث سرفهٔ بیشتر می‌شود. برای درمان آن، گاه‌گاه آب نمک غرغره کنید. نصف قاشق مرباخوری نمک را در یک فنجان آب گرم حل کنید. این آب را قورت ندهید، مخصوصاً اگر تحت رژیم غذائی بدونن نمک هستید.

سیگار نکشید. گفتن ندارد، ولی باز تأکید می‌کنیم: کشیدن سیگار باعث تشدید یا ایجاد سرفه می‌شود. یا خود آن را ترک کنید یا از پزشک کمک بگیرند.

نایژه‌ها را گشاد کنید. برای آرام‌تر کردن سرفه از پزشک داروی گشادکنندهٔ نایژه‌ها بخواهید. این داروها به پاک‌شدن سریع‌تر شش‌ها کمک می‌کنند.

بخور بگذارید. هوای خشک ریه‌ها را تحریک کرده و سرفه را تشدید می‌کند. استفاده از دستگاه بخور برای مرطوب کردن هوای اتاق کار دستگاه تنفس را راحت‌تر می‌کند. ولی دستگاه بخور را همیشه تمیز نگاه دارید، چون کپک در آن رشد می‌کند که اگر به آن حساس باشید، سرفه بدتر می‌شود.