جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

سنگ‌ كلیه‌ ـ kidney stones


سنگ‌ كلیه‌ ذرات‌ كوچك‌ و سخت‌ كه‌ در یك‌ یا هر دو كلیه‌ تشكیل‌ شده‌ و گاهی‌ به‌ داخل‌ حالب‌ها (لوله‌های‌ عضلانی‌ باریكی‌ كه‌ ادرار را از كلیه‌ها به‌ مثانه‌ منتقل‌ می‌كنند) انتقال‌ یابند.
سنگ‌ كلیه‌ از نظر اندازه‌ از یك‌ دانه‌ شن‌ تا حدود یك‌ توپ‌ گلف‌ متغیر بوده‌ و ممكن‌ است‌ منفرد یا متعدد باشد. سنگ‌ كلیه‌ معمولاً بزرگسالان‌ بالای‌ 30 سال‌ از هر دو جنس‌ را مبتلا می‌سازد ولی‌ در مردان‌ شایع‌تر است‌.
ـ علایم‌ شایع‌:
دوره‌های‌ درد شدید و پیچشی‌ (متناوب‌) به‌ فاصله‌ هر چند دقیقه‌. درد معمولاً ابتدا در ناحیه‌ پشت‌، درست‌ پایین‌ دنده‌ها، ظاهر می‌گردد. در طی‌ چند ساعت‌ یا چند روز، ناحیه‌ درد از مسیر حركتی‌ سنگ‌ از حالب‌ به‌ طرف‌ كشاله‌ ران‌ پیروی‌ می‌كند. با دفع‌ سنگ‌ درد بیمار متوقف‌ می‌گردد. تهوع‌ مكرر، دفع‌ مقادیر اندك‌ خون‌ در ادرار. ادرار ممكن‌ است‌ كدر یا تیره‌ به‌ نظر برسد.
ـ علل‌ بیماری:
۱. انسداد ادراری‌ به‌ هر دلیل‌
۲. نقرس‌ (در مورد سنگ‌های‌ اسیداوریكی‌)
۳. دفع‌ مقادیر بیش‌ از حد كلسیم‌ از ادرار در اثر اختلال‌ غده‌ پاراتیرویید ـ كه‌ تنظیم‌ متابولیسم‌ كلسیم‌ را به‌ عهده‌ دارد ـ یا در اثر مصرف‌ بیش‌ از حد كلسیم‌ و ویتامین‌ ـ د
ـ عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر:
۱. كاهش‌ حجم‌ ادار ناشی‌ از بی‌آبی‌ یا آب‌وهوای‌ گرم‌ و خشك‌
۲. رژیم‌ غذایی‌ نامتناسب‌ (مصرف‌ بیش‌ از حد كلسیم‌)
۳. سابقه‌ خانوادگی‌ سنگ‌ كلیه‌
۴. پركاری‌ پاراتیرویید
۵. در بستر افتادن‌ طولانی‌ مدت‌ به‌ هر دلیل‌
۶. سوء مصرف‌ الكل‌
ـ پیشگیری‌:
مصرف‌ روزانه‌ حدود 3 لیتر مایعات‌ و عمدتاً آب‌ خالص،‌ اجتناب‌ از مصرف‌ شیر و فرآورده‌های‌ لبنی‌ در صورتی‌ كه‌ سنگ‌ كلیه‌ از نوع‌ كلسیمی‌ ـ فسفری‌ باشد. خودداری‌ از شرایطی‌ كه‌ با تعریق‌ بیش‌ از حد همراه‌ است‌.
ـ عواقب‌ مورد انتظار:
سنگ‌های‌ بزرگ‌ معمولاً در كلیه‌ مانده‌ و بدون‌ علامتند، هرچند كه‌ می‌توانند به‌ كلیه‌ آسیب‌ بزنند. سنگ‌های‌ كوچك‌ به‌ آسانی‌ همراه‌ ادرار از طریق‌ حالب‌ دفع‌ می‌گردند. سنگ‌های‌ بین‌ این‌ دو اندازه‌ كه‌ از طرفی‌ قابلیت‌ ورود به‌ حالب‌ را داشته‌ و از طرف‌ دیگر به‌ اندازه‌ كافی‌ كوچك‌ نیستند تا عبور آنها از حالب‌ به‌ آسانی‌ صورت‌ گیرد باعث‌ ایجاد درد شدید می‌گردند. این‌ سنگ‌ها معمولاً در طی‌ چند روز دفع‌ می‌گردند. چنانچه‌ حركت‌ سنگ‌ متوقف‌ شده‌ و باعث‌ انسداد ادراری‌ گردد، برای‌ پیشگیری‌ از آسیب‌ بیشتر كلیه‌ باید خارج‌ گردد.
ـ عوارض احتمالی:
عفونت دستگاه ادراری آسیب به كلیه به طوری كه عمل جراحی را ضروری سازد. عود سنگ.
ـ درمان‌:
۱. هنگام‌ ادرار كردن‌ از كاغذ صافی‌ یا گاز استفاده‌ كنید تا دفع‌ سنگ‌ مشخص‌ شود؛ یا داخل‌ یك‌ ظرف‌ شیشه‌ای‌ ادرار كرده‌، وجود سنگ‌ را بررسی‌ كرده‌ و در صورت‌ وجود آن‌ را جدا كرده‌، ادرار را دور بریزید. برای‌ مشخص‌ شدن‌ تركیب‌ سنگ‌، آن‌ را نزد پزشك‌ ببرید.
۲. بررس‌های‌ تشخیصی‌ ممكن‌ است‌ شامل‌ آزمایش‌ كامل‌ ادرار و كشت‌ ادرا، عكس‌ شكم‌، سونوگرافی‌ كلیه‌، سی‌تی‌اسكن‌، و اُروگرافی‌ وریدی‌ (روشی‌ برای‌ بررسی‌ كلیه‌ها و مجاری‌ ادرار با تزریق‌ یك‌ داروی‌ قابل‌ شناسایی‌ توسط‌ اشعه‌ ایكس‌ به‌ داخل‌ جریان‌ خون‌)
۳. در صورت‌ وجود سنگ‌ كوچك‌ منفرد بدون‌ عارضه‌ انسداد و عفونت‌ ممكن‌ است‌ به‌ درمان‌ خاصی‌ نیاز نباشد.
۴. در مورد سنگ‌های‌ بزرگتری‌ كه‌ خودبه‌خود دفع‌ نشده‌ و باعث‌ ایجاد عوراض‌، عفونت‌ یا درد شدید شده‌اند اقدامات‌ درمانی‌ به‌ منظور حذف‌ آنها لازم‌ است‌. روش‌های‌ مختلف‌ درمانی‌ در این‌ زمینه‌ عبارتند از: حل‌ كردن‌ سنگ‌ به‌ طریق‌ شیمیایی‌، در آوردن‌ سنگ‌ با آندوسكوپ‌، خارج‌ كردن‌ سنگ‌ از طریق‌ پوست‌، سنگ‌ شكنی‌ با كمك‌ امواج‌ ماوراء صورت‌ از خارج‌ بدن‌ [ESWL] ، و به‌ ندرت‌ جراحی‌ باز. سایر رویكردهای‌ درمانی‌ جدید نیز در دست‌ بررسی‌ است‌.
۵. سنگ‌های‌ ناشی‌ از بالا بودن‌ میزان‌ كلسیم‌ بدن‌ ممكن‌ است‌ نیازمند برداشت‌ جراحی‌ بافت‌ پاراتیرویید غیرطبیعی‌ باشند.
ـ داروها:
۱. مسكن‌ها
۲. داروهای‌ ضداسپاسم‌ برای‌ شل‌ كردن‌ عضلات‌ حالب‌ و كمك‌ به‌ دفع‌ سنگ‌
۳. بسته‌ به‌ نوع‌ سنگ‌ (سنگ‌های‌ حاوی‌ كلسیم‌، استروایت‌، سیستینی‌، اسیداوریكی‌ یا سایر تركیبات‌) داروهایی‌ به‌ منظور متوقف‌ كردن‌ رشد سنگ‌های‌ موجود یا تشكیل‌ سنگ‌های‌ جدید ممكن‌ است‌ تجویز شود. این‌ نوع‌ درمان‌ مستلزم‌ برنامه‌ طولانی‌ مدت‌ بوده‌ و پایبندی‌ بیمار به‌ اجرای‌ آن‌ در موفقیت‌ آن‌ مهم‌ است‌.
ـ فعالیت‌:
اگر شما از ابتلای‌ خود به‌ سنگ‌ كلیه‌ مطلع‌ هستید از موقعیت‌هایی‌ كه‌ در آنها بروز درد شدید ممكن‌ است‌ خطر آفرین‌ باشد، نظیر بالارفتن‌ از نردبان‌ و كار برروی‌ پشت‌بام‌ یا داربست‌ دوری‌ كنید. طی‌ حمله‌ سنگ‌ كلیه‌ تا حد امكان‌ به‌ فعالیت‌های‌ طبیعی‌ خود ادامه‌ دهید. در بستر نمانید چرا كه‌ فعالیت‌ به‌ دفع‌ سنگ‌ كمك‌ می‌كند.
ـ رژیم‌ غذائی‌:
اگر نوع‌ سنگ‌ كلسیمی‌ یا فسفری‌ باشد، از مصرف‌ فرآورده‌های‌ لبنی‌، شكلات‌ و نارگیل‌ خودداری‌ كنید. اگر نوع‌ سنگ‌ فسفاته‌ باشد، رژیم‌ غذایی‌ حاوی‌ اسیدها به‌ اسیدی‌ نگه‌داشتن‌ مختصر ادرار كمك‌ می‌كند. اگر نوع‌ سنگ‌، اسیداوریكی‌ یا سیستینی‌ باشد، رژیم‌ غذایی‌ حاوی‌ مواد قلیایی‌ به‌ قلیایی‌ نگه‌داشتن‌ مختصر ادرار كمك‌ می‌كند. در مورد همه‌ انواع‌ سنگ‌، نوشیدن‌ روزانه‌ حداقل‌ 13 لیوان‌ مایعات‌ (و بیشتر از همه‌ آب‌ خالص‌) ضروری‌ است‌ رژیم‌ غذایی‌ كم‌چربی‌ و پرفیر نیز توصیه‌ می‌گردد.
ـ در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمائید:
۱. اگر افزایش‌ درجه‌ حرارت‌ تا 3/38 درجه‌ سانتیگراد
۲. اگر بروز علایم‌ عفونت‌ كلیه‌ (سوزش‌ و ناراحتی‌ هنگام‌ ادرار كردن‌ یا احساس‌ مكرر نیاز فوری‌ به‌ ادرار كردن‌)
۳. اگر دچارعلایم‌ جدید و غیرقابل توجیه شده اید. داروهای‌ تجویزی‌ ممكن‌ است‌ با عوارض‌ جانبی‌ همراه‌ باشند.


همچنین مشاهده کنید