تغذيهٔ بيش از حد در طفل شيرخوار

تغذيهٔ بيش از حد در طفل شيرخوار

بعضى از مادران وقتى مى‌شنوند که 'تغذيهٔ بيش از حد' به‌اندازهٔ 'تغذيه ناکافى' نامناسب است، باتوجه به اينکه شير مادر کامل‌ترين و بهترين غذا براى طفل است تعجب مى‌کنند، ولى آيا بايد بهترين غذا را بيش از حد تناول کرد؟ طفل با تغذيهٔ بيش از حد با سرعت افزايش وزن مى‌يابد، چاق مى‌گردد و پُر و اسفنج ‌مانند مى‌شود (آنها که تجربه ندارند، چنين طفلى را زيبا مى‌دانند) دفعات اجابت مزاج او افزايش يافته و مدفوع او بلغمى، سبز رنگ و دانه‌دانه مى‌شود. او ممکن است بلافاصله پس از نوشيدن، مقدار زيادى شير را برگرداند يا مرتباً استفراغ نمايد. اين امر در حقيقت عکس‌العمل و اقدام دفاعى خود بدن است که از ورود غذاى اضافه ممانعت مى‌نمايد.

طفلى که زياد از حد تغذيه مى‌شود چندان سالم هم نيست. بلکه افزايش سريع وزن، و چاقى او که اشخاص بى‌تجربه آن را 'شکفته' مى‌نامند، مادر را فريب مى‌دهد. او برعکس مستعد هجوم انواع بيمارى‌ها است. اين حالت براى اطفالى که از شير مصنوعى تغذيه مى‌کنند خطرناک‌تر است.

تغذيهٔ بيش از حد، اطفالى را که مستعد ابتلاء به امراض جلدى (اگزما) هستند بيشتر در معرض تهديد قرار مى‌دهد. بيمارى اگزما در اثر تغذيهٔ بيش از حد شدت مى‌يابد.

براى از بين‌بردن تغذيهٔ بيش از حد، تعداد وعده‌هاى غذا را کم و زمان شير نوشيدن طفل را بايد کوتاه نمود. کودکى که هر چهار ساعت يک‌بار از پستان مى‌نوشد، اکنون براى او يک فاصلهٔ ۸ ساعتى درنظر مى‌گيريم. حتى اگر در ابتداء فرياد کشد. در هربار او را فقط ۵ تا ۱۰ دقيقه اجازه مى‌دهيم شير بنوشد. با همين اقدام و توجه ساده مى‌توان 'تغذيهٔ بيش از حد' را برطرف نمود.

مشکلات و موانع احتمالى در هنگام شير دادن

شير دادن به نوزادان يک امر کاملاً طبيعى است و فقط مخصوص انسان نيست بلکه در طبيعت براى جانوران عالى ديگر نيز مقرر شده است. در مورد انسان اگر تعقل و ادراک و آمادگى روحى با يکديگر همکارى نکنند، کار کليهٔ اعضاء بدن مختل مى‌شود. اين موضوع دربارهٔ قلب، جهاز هاضمه همچنين کليهٔ ارگان‌ها و اعضاء و عواملى که در امر توليد مثل و زايمان دخالت دارند و بالاخره در مورد شير دادن صادق است. روى همين اصل مشاهده مى‌کنيم که حيوانات اگر به‌خوبى نگهدارى و درست تغذيه و پذيرائى شوند و حتماً سالم باشند اشکالى در شير دادن نخواهند داشت. همچنين بانوانى که در دامان طبيعت زندگى مى‌کنند مانند بعضى عشاير يا روستائيان که تا حدى از تمدن جديد به‌دور هستند اکثراً داراى شير فراوان بوده و مى‌توانند فرزند خود را تا مدتى زياد شير دهند. اما بانوانى که در جامعهٔ متمدن زندگى مى‌کنند، متأسفانه اکثراً قادر به شير دادن نوزاد خود نمى‌باشند.

مادران بى‌شمارى يافت مى‌شوند که ارزش فوق‌العاده و جبران‌ناپذير تغذيهٔ طبيعى از پستان را درک کرده‌اند، و ارادهٔ خوبى براى شير دادن دارند، اما با اين وجود، در انجام آن به اشکال برمى‌خورند! براى اين‌‌ دسته از مادران که بين آن چيزى که وجود دارد و هدفى‌ که دارند فاصله‌اى پيدا شده اين فاصله و جدائى براى آنها دردناک و عذاب‌آور خواهد بود و در نتيجه خوشى و سعادت مادر را مى‌تواند به‌کلى متلاشى سازد. او خود را براى وجود بچه خوشحال کرده و در مورد شيردادن نيز مکرراً اين سعادت را در ذهن خود مجسم نموده که کودکش را در آغوش گرفته و پستان به دهان او خواهد گذارد. اما اکنون نمى‌تواند او را سير کند. بچه فرياد مى‌کشد، گريه مى‌کند و روز و شب بى‌قرار است و نمو نمى‌کند. حالت مادر در اين موقعيت قلب‌ها را متأثر مى‌کند. او روحيهٔ خود را از دست مى‌دهد، وجود وى را ترس و اضطراب فرا مى‌گيرد و به‌شدت نگران حيات طفل خود مى‌شود.

در اين موقعيت بايد عاقلانه فکر کرد و با کمال آرامش براى پرستارى نوزاد اقدام کرد. معمولاً مادر در اين هنگام درست برعکس عمل مى‌کند و خيلى زود براى طفل شير مصنوعى تهيه مى‌کند (هرنوع شير غير از شير مادر را غذاى مصنوعى مى‌ناميم). در اين موقعيت چه طور مى‌شود مانع شد؟ چگونه مى‌توان به مادر کمک کرد؟ چه عواملى در بروز اين مشکلات مؤثر هستند؟

- جمع شدن شير در پستان و تخليهٔ آن از مجراها به خارج مانند ساير غده‌هاى بدن تابع تأثيرات هيجانات و تابع سلسله اعصاب و حالات روحى مادر است. شيردادن وقتى به بهترين وجه انجام مى‌شود که مادر داراى زندگى آرام و آسوده و فاقد غم و اندوه باشد. اغلب مادران جوان گرفتار اضطراب و عجله و شتاب هستند. براى بسيارى از مادران ممکن نيست که بتوانند وقت خود را طورى ترتيب دهند که طفل خود را در آرامش و سکوت شير بدهند، زيرا آنها اغلب علاوه بر وظيفهٔ مادرى و کارهاى خانه، داراى شغلى در خارج منزل نيز مى‌باشند. بعضى از مادران جوان هم در شرايط نامناسب سکونت دارند. فراهم کردن يک خانهٔ شخصى يا آپارتمان براى همه کس مقدور نيست. اين عوامل روى مادر جوان و اعصاب او اثر گذارده و توليد ناراحتى روحى، اضطراب و عصبانيت دائمى مى‌کند که نتيجه سوءنهائى آن و اثرات نامطلوب آن روى شير يعنى طفل خواهد بود. اما مشکلات و گرفتارهاى روزمره را به آسانى نمى‌توان برطرف کرد. مادر جوان که در اثر شرايط نامناسب زندگى به اشکالات شيردادن به طفل خود برخورد کرده است، چنانچه به توصيهٔ ما توجه کند و کليهٔ عوامل و مسائلى که باعث حزن و اندوه او شده و به او فشار آورده‌اند را از خود دور نمايد، و بياد بياورد که فقط براى خاطر آيندهٔ کودک خود زندگى مى‌کند، معضلات و مشکلات زندگى بهتر حل مى‌شوند. اگر انسان مغلوب اين مشکلات نشود و سعى کند، بر مشکلات فايق خواهد آمد. بنابراين مادر نبايد از اينکه مقدار شيرش کم است خود را ببازد و مضطرب شود. در اثر ناراحتى و اندوهِ بيمورد دچار کم شيرى مى‌شود. حالا براى اينکه شير، کم شده او نبايد براندوه خود بيفزايد چون در نتيجه باز هم مقدار شير کمتر خواهد شد.

مسئلهٔ غير قابل حلى پيش نيامده! اگر حقيقتاً شير او کافى نيست، مى‌توان غذاى مصنوعى به آن اضافه کرد. هيچ دليل ندارد که خود را بدبخت بنامد و اجازه دهد که خوف و يأس بر او چيره شود. گاهى کم شدن شير علت معينى دارد، در اين صورت آسان‌تر مى‌توان آن را رفع نمود. در بعضى از خانم‌ها جمع شدن شير در پستان (ما آن را 'ظهور شير' عنوان داديم). که در حالت نرمال بايد از روز دوم تا سوم پس از روز دوم تا سوم پس از زايمان انجام شود، از اين مدت بيشتر به طول مى‌انجامد، حتى يک هفته و گاهى در مورد مادرانى که بيش از سى سال از عمر آنها مى‌گذرد ممکن است از اين مدت نيز طولانى‌تر شود. در اين موقعيت بايد کاملاً صبور و متين بود و منتظر ماند. ولى از آن جائى که نبايد طفل را تشنه و گرسنه گذارد، بايد در روزهاى اول تا جمع شدن شير در پستان، در هر وعده غذا ۲۰ الى ۳۰ گرم آب جوشيده يا چاى که به قدر نوک چاقو نيشکر يا قند معمولى آن را شيرين کرده باشد، به طفل بدهيم. بسيارى از مادران جوان به‌طور جدى فاصله‌هاى شير دادن را نگاه مى‌دارند. ولى اين براى طفل که با نيرمندى پستان مى‌مکد، و براى مادرى که شير فراوان دارد چندان مهم نيست. بعضى از مادران جوان عقيده دارند که بايد منتظر بود تا پستان مجدداً پر شود، و به دفعات کم از پستان نوزاد را شير مى‌دهند. شايد ۲ الى ۳ بار در روز. اين اصل معکوس است. در حقيقت ما فقط يک وسيلهٔ مطمئن مى‌شناسيم که ترشح و ساخت شير را باعث مى‌شود و آن تخليهٔ 'کامل' و 'مکرِر' پستان است.