شنبه, ۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 27 April, 2024
مجله ویستا
تذکره‌هاى فارسى
| دورهٔ سده ده تا دوازده هجرى از مهم‌ترين دوره‌هاى تذکر‌ه‌نويسى به دنبال نهضت آخرهاى دورهٔ تيموريان در اين راه است. شور و شوقى که در اين دوره در ايران و سپس در هند در تأليف تذکره‌هاى شاعران وجود داشت، در دورهٔ بعد از آن با نيروئى بسيار ادامه يافت و کتاب‌هاى متعدد کوچک و بزرگ در اين راه به زينت تصنيف و تأليف آراسته شد. گذشته از محيط مساعدى که تشويق و ترغيب امرا و پادشاهان براى ايجاد چنين کتاب‌هائى به‌وجود آورده بود، رواج شعر به خودى خود هم انگيزه‌اى خاص در اين امر بود. هرکس اندک مايه‌‌اى از ذوق داشت سعى مى‌کرد آن را دست‌موزهٔ تفاخر سازد و بر اهل زمان عرضه کند. به همين علت بود که در هر طبقه و هر دسته از طبقات اجتماعى آن زمان به‌نام عدهٔ کثيرى از شاعران باز مى‌خوريم. |
| اين رواج عظيم شعر عده‌اى از صاحب ذوقان زمان برمى‌انگيخت تا در هر شهر و ناحيه به جستجوى طبع‌آزمايان و ثبت سرگذشت و فراهم آوردن نمونه‌هائياز شعرشان برخيزند و کتاب‌هائى از اين راه فراهم آوردند. |
| اين گنيجنه‌هاى شعر و ادب همان‌هائى هستند که اصطلاحاً آنها را تذکره مى‌ناميم و گويا اين اصطلاح از نام 'تذکرةالشعرا' ى دولتشاه نشأت کرده و بازمانده است، و شايد از تعبير 'تذکرهٔ احوال' در اين نامگذارى استفاده شده باشد، و به هر حال نوعى است از 'کتب تراجم رجال' و دنباله‌اى است از آنها که در اين مورد فقط به شاعران يا رجال ديگرى که گذشته از کارهاى عادى خود گاه شعر هم مى‌سروده‌اند، اختصاص يافته است. |
| از جملهٔ کتاب‌هائى که در آخرهاى عهد تيمورى در ذکر طبقات مختلفى از شاعران تأليف شده بود کتاب مجالس‌النفائس ميرعلى شيرنوائى (م ۹۰۶هـ) به ترکى جغتائى است که به سال ۸۹۶ تأليف نمود. از اين کتاب نفيس و پربهاء چند سال بعد از مرگ مؤلف آن ترجمه‌ها و تکلمه‌هائى فراهم آمده از جملهٔ آنها است: |
| - لطائف نامه از سلطان محمد فخرى هروى که پيرامون سال‌هاى ۹۲۷-۹۲۸ با افزايش‌هائى به فارسى سليس ترجمه شد، و اين فخرى هروى کتاب ديگرى به اسم جواهرالعجايب در بيان حال بيست و پنج تن از زنان شاعر و کتابى به‌نام روضةالسلاطين در ذکر پادشاهانى که شعر مى‌سروده‌اند تأليف کرد. |
| - ترجمهٔ حکيم شاه محمد قزوينى که در سال ۹۲۷ به‌نام سلطان عثمانى (سلطان سليمان اول) آغاز کرده و به سال ۹۲۹ به پايان رسيانيده است. وى نيز ترجمهٔ خود را با نقص‌ها و افزايش‌هائى در مجالس‌النفائس انجام داده است. |
| - ترجمهٔ ديگرى از مجالس‌النفائس به اسم بقيهٔ‌نقيه از شيخ‌زادهٔ فايض نيمردانى به سال ۹۶۱ هـ صورت گرفته است که به طبع نرسيد. |
| - قاضى ميراحمد قمى سه کتاب معروف در ذکر سخنوران و هنروران فراهم آورده است به‌نام‌هاى: مجمع‌الخيار، مجمع‌الشعرا، و گلستان هنر. |
| - از کتاب‌هاى معتبر ديگر در تذکرهٔ شاعران کتاب نفائس‌المآثر است از ميرعلاءالدولهٔ حسنى سيفى قزوينى متخلص به 'کامى' . |
| - ديگر کتاب پرارزش تحفهٔ سامى است از ابوالنصر سام ميرزا متخلص به سامى پسر شاه اسمعيل اول که به سال ۹۵۷ در يک مقدمه و يک تنبيه و هفت صحيفه و خاتمه تأليف شده است. |
| - ديگر کتاب مشروح و پرارزش هفت اقليم است از محمدامين بن احمد رازى که به سال ۱۰۰۲ در هند تأليف کرده و در آن ضمن بيان اطلاعات جغرافيائى و تاريخى هر يک از اقليم‌هاى هفتگانه به ذکر احوال بزرگان آن اقليم‌ها و شاعران و ذکر نمونه‌هاى اشعار آنان توجه نموده است. |
| - چند سال بعد از تأليف هفت اقليم يعنى به سال ۱۰۲۸، عبدالنبى فخرالزمانى قزوينى متخلص به نبى کتاب مشهور خود ميخانه را تأليف کرد. وى بناى خود را بر نوشتن ترجمهٔ احوال شاعرانى نهاد که ساقى‌نامه‌اى ترتيب داده باشند و نقل ساقى‌نامه‌هاى آنان. |
| - کتاب معتبر ديگر در ترجمهٔ احوال شاعران کتاب تذکرهٔ نصرآبادى است دربارهٔ شاعران عهد صفوى در يک مقدمه و پنج صف و خاتمه اثر ميرزا محمدطاهر نصرآبادى. |
| - تذکرهٔ عظيم و بسيار سودمند خلاصةالاشعار و زبدةالافکار را بايد از جملهٔ بهترين آثار عهد صفوى در شناخت احوال شاعران متقدم و متأخر دانست. مؤلف اين تذکره ميرتقى‌الدين محمدبن شرف‌الدين على حسينى کاشانى متخلص به ذکرى و معروف به 'ميرتذکره' است که جز اين هم اثرهائى دارد. |
| - شيخ‌ابوالقاسم انصارى کازرونى متخلص به قاسمى از عالمان و شاعران سدهٔ يازدهم کتابى دارد به‌نام سلّم‌السموات که آن را به سال ۱۰۱۴هـ تأليف نمود. بخشى از اين کتاب در احوال برخى از شاعران و حکيمان است. |
| - جلد سوم کتاب جامع‌مفيدى تأليف محمد مفيد مستوفى بافقى يزدى از جهت اشتمال بر ذکر حال سادات و علما و وزرا و مستوفيان و شعرا و هنرمندان که از يزد برخاسته يا به نوعى با تاريخ آن ارتباط داشته‌اند، نيز مى‌تواند در شمار تذکره‌ها ياد شود. |
| - دو کتاب ميرزامحمد صادق مينا پسر ميرزاصالح اصفهانى آزادانى (م ۱۰۶۱هـ) به‌نام شاهد صادق و صبح صادق، به‌ويژهٔ کتاب دوم، حاوى اطلاعات ارزنده‌اى در تراجم رجال هستند. |
| - کتاب بسيار معتبر و مفصلى که بايد در اينجا ذکر شود عرفات‌العاشقين و عرصات‌العارفين است از تقى‌الدين محمد اوحدى دقاقى بليانى اصفهانى که ميان سال‌هاى ۱۰۲۲-۱۰۲۴هـ تأليف شد و مؤلف آن در سال ۱۰۳۰ انتخابى از آن به‌نام کعبهٔ عرفان ترتيب داد. |
| - تذکرهٔ لطائف‌الخيال تأليف ملاشاه محمد بن محمد عارف دارابى شيرازى تذکرهٔ عمومى شاعرانى است که نامشان در ذيل اعلام جغرافيائى ذکر شده. |
| - کتاب مجالس‌المؤمنين قاضى نورالله شوشترى (م ۱۰۱۹هـ) که به سال يک‌هزار و ده از تأليف آن فارغ شد، به سبب اشتمال بر ترجمهٔ حال گروه بزرگى از دانشمندان و بيست و دو تن از شاعران، مى‌تواند در شمار تذکره‌ها مذکور گردد. |
| تذکره‌هائى که از آغاز سدهٔ دهم تا ميانهٔ سدهٔ دوازدهم تأليف شده به همين چند کتاب که اشاره کرده‌ام منحصر نيست. خوشبختانه محقق دانشمند آقاى احمد گلچين معانى در دو جلد کتاب تاريخ تذکره‌هاى فارسى (تهران ۱۳۴۸ و ۱۳۵۰) همه آنها را احصاء و حق مطلب را ادا کرده است و خواننده مى‌تواند به آن مراجعه کند. |
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
گشت ارشاد حماس رئیس جمهور ایران حجاب پاکستان رئیسی دولت سیزدهم امام خمینی کارگران رهبر انقلاب سریلانکا
سلامت کنکور عربستان تهران سیل هواشناسی سازمان سنجش اصفهان آتش سوزی شهرداری تهران پلیس زنان
خودرو دلار تورم قیمت خودرو آفریقا قیمت دلار قیمت طلا بازار خودرو سایپا ارز بانک مرکزی ایران خودرو
پایتخت خانواده تلویزیون سریال ترانه علیدوستی فیلم سینمای ایران موسیقی مهران مدیری کتاب
کنکور ۱۴۰۳ عبدالرسول پورعباس دانش بنیان
اسرائیل رژیم صهیونیستی غزه فلسطین جنگ غزه روسیه چین طالبان ایالات متحده آمریکا اوکراین ترکیه طوفان الاقصی
پرسپولیس فوتبال جام حذفی آلومینیوم اراک استقلال فوتسال بازی بارسلونا تیم ملی فوتسال ایران باشگاه پرسپولیس تراکتور باشگاه استقلال
هوش مصنوعی سامسونگ گوگل همراه اول ناسا الماس تسلا فیلترینگ ماه
مالاریا کاهش وزن استرس سلامت روان آلزایمر زوال عقل