بروجرد ، استان لرستان

ازنا

اين شهر در 36 كيلومتري شرق شهرستان دورود و 24 كيلومتري غرب شهرستان اليگودرز واقع شده و گذشته تاريخي آن با تاريخ منطقه دورود و اليگودرز عجين شده است. شهر ازنا قبلاً جزو محدوده سياسي شهرستان اراك از استان مركزي بود و در حال حاضر يكي از شهرستان‌هاي استان لرستان به شمار مي‌رود. اين شهر با جاده‌اي به اصفهان مرتبط است و خط لوله سرتاسري نفت از آن مي‌گذرد.

اليگودرز

بررسي‌هاي تاريخي نشان مي‌دهند،‌ پيش از شكل‌گيري شهر فعلي اليگودرز، در محل كنوني آن شهري با همين نام وجود داشته كه به علل نامعلوم از بين رفته است. مردم اين ديار، مذهب شيعة قديم (علوي) داشته‌اند و خانقاه آن، مركز تعليمات ديني قزلباش و درويشان بوده است. شاه‌اسماعيل صفوي در يكي از سفرهاي خود از اين خانقاه ديدن كرده است. در كوه‌ها و تپه‌هاي اليگودرز، آثاري از قبيل آجرهاي مكعب مستطيل و ظروف سفالي و فلزي مربوط به قرن هفتم هجري به دست آمده است. هسته اوليه شهر اليگودرز در درجه اول در اثر رودخانه‌ها، قناتها و چشمه‌ها پديد آمده است. موقعيت ارتباطي از عوامل مهم ديگر در ايجاد و گسترش اين شهر بوده است. به طوري كه يكي از راه‌هاي مهم اصفهان به غرب كشور از فريدن، اليگودرز، گاپله و بروجرد مي‌گذشت. همچنين اين منطقه، نواحي بختياري را به فلات مركزي ايران (اراك،‌ خمين، گلپايگان،‌ خوانسار) متصل كرده است.

بروجرد

از پيشينه و تاريخ پيش از اسلامِ شهر بروجرد كه در گويش لري «وروگرد» و در لهجة محلي بروجردي «ورويرد» ناميده مي‌شود، مدارك كافي به دست نيامده است. گروهي بروجرد را از بناهاي فيروز ساساني مي‌دانند و عده‌اي ديگر آن را محل گرد آمدن دوبارة‌ سپاهيان شكست خوردة‌ يزدگرد سوم مي‌شناسند. در زمان حكومت قاجار، حسام‌السلطنه حاكم خوزستان و لرستان، بروجرد را مقر حكومت خود قرار داد و با تعمير قلعه‌هاي آن، خندقي دور شهر ايجاد كرد. عوامل مؤثر از قبيل آب و هواي معتدل كوهستاني، دشت حاصل‌خيز رسوبي سيلاخور، شبكة آب‌هاي روان دائمي،‌ مراتع طبيعي، موقعيت استراتژيك جغرافيايي و سياسي و گسترش شبكة‌ ارتباطي و تجاري باعث جذب جمعيت و توسعة‌ آن بوده‌اند.

پل دختر

شهرستان پل دختر در قسمت جنوب غرب شهرستان خرم‌آباد به فاصله حدود 100 كيلومتري آن واقع شده است. پل دختر، شهرستان مرزي بين استانهاي لرستان و ايلام است و 49 كيلومتر با شهرستان دره شهر از استان ايلام فاصله دارد. پيشينه تاريخي اين منطقه نيز در چارچوب تاريخ خرم‌آباد قابل بررسي است. محدودة اين شهرستان قبلاً از توابع بخش ملاوي خرم‌آباد بود و در حال حاضر به شهرستان تبديل شده و مركز آن شهر پل دختر است.

خرم‌آباد

اين شهر تاريخ چند هزار ساله دارد و يكي از شهرهاي قديمي ايران است كه از آغاز پيدايش خود تاكنون، تمدن‌هاي مختلف و متعددي، از جمله كاسي‌ها، بابلي‌‌ها، ايلامي‌ها، ساسانيان، سلجوقيان و خوارزمشاهيان و ... را تجربه كرده است. در پيرامون اين شهر آثار متعددي از ادوار فوق باقي مانده است. خرم‌آباد در ميان دره‌اي قيفي شكل و پرآب جاي گرفته است و قلعه‌هاي تاريخي و قديمي آن، محلي امن و سنگري محكم براي حاكمان زمان در برابر مهاجمان و شورشيان بوده است. خرم‌آباد شهري است تجارتي، خدماتي‌ و نظامي كه به عنوان مركز استان لرستان، در كنار توسعة‌ ناموزون،‌ موجبات جذب مهاجران شهري و روستايي را فراهم آورده است. شكل و تركيب شهر خرم‌آباد بيش‌تر تابع عوامل جغرافيايي آن است، به طوري كه فشار جمعيت،‌ خانه‌هاي شهر را تا كمركش كوه پيش برده است. خرم‌آباد داراي معبر و مسيرهاي قديمي و طبيعي است.

دلفان

شهرستان پل دختر در قسمت جنوب غرب شهرستان خرم‌آباد به فاصله حدود 100 كيلومتري آن واقع شده است. پل دختر، شهرستان مرزي بين استانهاي لرستان و ايلام است و 49 كيلومتر با شهرستان دره شهر از استان ايلام فاصله دارد. پيشينه تاريخي اين منطقه نيز در چارچوب تاريخ خرم‌آباد قابل بررسي است. محدودة اين شهرستان قبلاً از توابع بخش ملاوي خرم‌آباد بود و در حال حاضر به شهرستان تبديل شده و مركز آن شهر پل دختر است.

دورود

اين شهر كه در گذشته بين‌النهرين و بحرين ناميده مي‌شد، در محل تلاقي دو رودخانة «تيره» و «ماربره» كه به ترتيب از كوه‌هاي گرو (گري) بروجرد و اشترانكوه اليگودرز سرچشمه مي‌گيرند، واقع شده است. هستة اولية شهر در حقيقت روستاها با فعاليت كشاورزي بود كه به سرعت چهرة روستايي آن به يك شهر صنعتي تبديل شده است.

سلسله

شهرستان سلسله در 43 كيلومتري شمال خرم‌آباد و در قسمت غرب بروجرد واقع شده است. اين شهرستان قبلاً از توابع شهرستان خرم‌آباد بود كه بعداً به شهرستان مستقلي تبديل شد. مركز شهرستان سلسله، شهر كوهستاني الشتر است كه محل سكونت طوايف حسنوند، كوليوند، يوسفوند، هنام و بسطام مي‌باشد.

كوهدشت

مطالعات باستان‌شناختي در كانون‌هاي «سُرخَدم لري هميان» و «سر طراحان» نشان مي‌دهند، كوهدشت از مراكز مدني قديمي است. كشف معبد آشوري بيانگر آن است كه مردماني قبل از هزارة اول پيش از ميلاد در اين نواحي مي‌زيستند و آيين‌هاي ديني خود را به جاي مي‌آوردند. حمداللّه مستوفي در تاريخ گزيده، از كوهدشت و طراحان نام برده كه قرن‌ها قبل از ورود عرب‌ها از بين رفته بودند.