|
| مراسم جشن و سرور، استان ايلام
|
|
| استان ايلام از جمله مناطق عشايرنشين سرزمين ايران است که در دهه‌هاى اخير، مناسبات سنتى مبتنى بر کوچ در بسيارى از نواحى آن در حال منسوخ شدن است. ولى در عمق اعتقادات، ارتباطات اجتماعى، سنت‌ها و آداب و ديگر رفتارهاى اجتماعى و فرهنگى مردم اين خطه، آثار فرهنگى و اجتماعى اين نوع از شيوه معيشت و زندگى اجتماعى را مى‌توان به عينه شاهد بود.
|
|
| برجسته‌ترين ويژگى فرهنگى مردم استان در مراسمى همچون جشن عروسى، اعياد ملى و مذهبى، مراسم عزادارى خصوصى و خانوادگى، آئين‌ها و مراسم ويژه محلى تجلى پيدا مىکند. در زير بطور اجمال به برخى از اين کنش‌هاى فرهنگى مردم استان ايلام اشاره مى‌شود.
|
|
| مراسم حجاج، استان خوزستان
|
|
| مراسم حجاج در بين مردم شوشتر رواج دارد. در روز اول ماه ذى‌الحجه چندين سينى بزرگ شير برنج شيرين تهيه مى‌کنند. بعضى خانواده‌ها با مقدارى از شير برنج، يک کله قند و شيرينى همراه با يک بيرق کوچک سبز رنگ به طرف امام‌زاده مى‌روند. چيزهايى را که به همراه آورده‌اند به مريدان امام‌زاده احسان مى‌کنند و بقيه شيربرنج را بين فاميل و همسايه‌ها تقسيم مى‌کنند. در گذشته به اين ايام «دود و حجيون» مى‌گفتند. هشتم ماه ذى‌الحجه مراسم بيرق زنون (بيرق زنان) را جشن مى‌گيرند. بيرق‌هاى سبز رنگى را که با نوار زرى و پولکى‌هاى رنگارنگ تزئين کرده‌اند، به چوب‌هاى رنگى نصب مى‌کنند. البته زنى که مکه رفته باشد، بيرقش با پارچهٔ سفيد تزئين مى‌گردد. براى نصب بيرق‌ها جشن مى‌گيرند و بعضى خانواده‌ها شام احسان مى‌کنند. در حين نصب بيرق‌ها، بالاى بام کسى با صداى خوش مدح حضرت محمد (ص) و اهل بيت را مى‌خواند و مدعوين صلوات مى‌فرستند. هنگام مراجعت حجاج براى استقبال به پيشواز مى‌روند و گوسفند ذبح مى‌کنند و تا چندين روز وليمه مى‌دهند.
|
|
| مراسم ختنه‌سوران، استان آذربايجان غربى
|
|
| در سطح استان و به ويژه در مناطق روستايى و عشايرى آن، اطفال پسر را حداکثر تا يکسالگى ختنه مى‌کنند و به اين منظور يک هفته مراسم جشن و سرور بپا مى‌دارند و به شادمانى مى‌پردازند.
|
|
| پدر طفل از قبل با فرستادن گاو و گوسفند، کسى را که بايد بچه را در بغل بگيرد و به اصطلاح «کروه» طفل گردد، به جشن دعوت مىکند. متقابلاً «کروه» هم بايد هدايايى به خانهٔ پدر طفل بياورد. انجام مراسم ختنه بدين ترتيب است که بعد از اتمام يک هفته شادمانى، «کروه» طفل را محکم در بغل مىگيرد و شخصى را که در اصطلاح محلى به «دلاک» معروف است با تيغ سلمانى عمل ختنه را انجام مى‌دهد و خون بچه بر دامان «کروه» مى‌ريزد. با اين کار پيمان دوستى و عطوفت بين خانوادهٔ طفل و «کروه» بسته مى‌شود و طفل حتى در بزرگسالى نيز به «کروه» خود اهميتى بيش از پيش مى‌دهد و احترامش را به جا مى‌آورد. پس از پايان مراسم، «کروه» نيز مانند ساير مدعوين به خانهٔ خود مراجعت مىکند، ولى بعد از ده روز به همراه زن خود به خانهٔ پدر طفل مى‌آيد و براى طفل، پدر و مادر و منسوبين او هدايايى مى‌آورد. در بازگشت «کروه»، پدر و مادر طفل نيز هدايايى از قبيل گاو و گوسفند به وى و زنش مى‌دهند و بدين ترتيب از آنها قدردانى مى‌نمايند.
|
|
| مراسم عروسى، استان اردبيل
|
|
| يکى از مراسم بسيار جذاب، مربوط به عروسى‌ها است. اين مراسم از زمان‌هاى بسيار قديم رواج دارد و با شادى و گرمى ويژه‌اى اجرا مى‌شود.
|
|
| مراسم عروسى معمولاْ در فصل پاييز انجام مىگيرد و از روز نشان کردن و نامزدى دختر آغاز مى‌شود: ابتدا در خانهٔ دختر نامزده شده، بازى‌ها و صحنه‌پردازى‌هاى فراوان به راه مى‌افتد. بيشتر اجراکنندگان اين مراسم غالباْ دختران هستند. آنها حتى نقش مردها را نيز ايفا مى‌کنند. به علاوه، در نقش کسانى که در عروسى دخالت دارند نيز در مى‌‌آيند. مثلاْ در نقش مادرزن و پدرشوهر و عاقد و مانند آنها.
|
|
| عروسى معمولاْ با خواندن سرودها و تصنيف‌ها همراه است. اين تصنيف‌هاى زيبا و تغزلى و حتى طنزآلود، در واقع زينت‌بخش مجالس عروسى‌ا ند و هميشه به همراه موسيقى و رقص اجرا مى‌شوند.
|
|
| مراسم عروسى در چند مرحله اجرا مى‌شود: خواستگارى، عقد، نامزد کردن و نشان بردن، شب حنابندان، بردن جهيزيه و «پاينده تخت» از جملهٔ اين مراحل است هر مرحله سرودها و آوازهاى خاصى دارد که ويژگى‌هاى همان مرحله را نشان مى‌دهد. سرودهاى زير مربوط به مراحل نامزد کردن و خواستگارى است:
|
|
آذرى
|
|
فارسى
|
| قيزاگلميشيک بيز سيزه
|
|
براى دختر آمده‌ايم
|
| حؤرمت ائدينيز بيزه
|
|
به ما حرمت کنيد
|
| بوگئجه قيز سيزيندى
|
|
امشب دختر مال شماست
|
| صاباح آپارريق بيزه
|
|
فردا در خانه ماست
|
|
| قيرميزى ياسديق اوزو
|
|
رويه بالش سرخ است
|
| سيز نه تانيرديز بيزى
|
|
شما ما را از کى شناختيد
|
| سوداسيز اتورموشدوق
|
|
آسوده خاطر نشسته بوديم
|
| سودايا سالديز بيزى
|
|
گرفتار عشقمان کرديد
|
|
| آل آلماغا گلميشم
|
|
براى گرفتن حرير سرخ آمده‌ام
|
| شال آلماغا گلميشم
|
|
براى گرفتن شال آمده‌ام
|
| اوغلانين باجى سى‌يام
|
|
خواهر داماد هستم
|
| آداخلاماغا گلميشم
|
|
براى نامزد کردن آمده‌ام
|
|
|
| پس از رفت و آمدهاى بسيار سرانجام رضايت خانواده دختر جلب مى‌شود و دختر را به خانه داماد مى‌برند. اين مرحله نيز سرودهاى خاص خود را دارد:
|
|
| وئرديم بيردانا
|
|
يک گوساله دادم
|
| آلديم بير صونا
|
|
يک قو گرفتم
|
| آى قيز آناسى
|
|
مادر دختر
|
| قال يانا يانا
|
|
بسوز و بساز
|
|
|
| در حين آوردن عروس به خانه داماد نيز سرودهايى خوانده مى‌شود:
|
|
| آنام - باجيم قيزگلين
|
|
خواهرمى، مادرمى عروس
|
| ال - اياغى دوزگلين
|
|
دست و پايت بى‌عيب و ايراد
|
| يئددى اوغول ايسته‌رم
|
|
هفت پسر از تو مى‌خواهم
|
| بيرجه دنه قيز گلين
|
|
و يک دختر، عروس خانم.
|
|
| اته گى چين - چين گلين
|
|
دامن عروس چين - چين است
|
| چينى گؤورچين گلين
|
|
و هر چين‌اش کبوترى را ماند
|
| گلين‌لر آراسيندا
|
|
در بين همه عروس‌ها
|
| هامى دان گؤيچک گلين
|
|
زيباترين عروس است
|
|
|
| خواندن سرودهاى مادرشوهر از جالب‌ترين قسمت مراسم است. بين عروسان و مادرشوهران هميشه کشاکش بوده است و اين کشاکش از زبان مادرشوهر چنين بيان مى‌شود:
|
|
| گلين گلير، خان گلير
|
|
عروس مى‌آيد، خان مى‌آيد
|
| ائولرى ييخان گلير
|
|
خانه خراب‌کن مى‌آيد
|
| الينده اولگوج، تييه
|
|
دست به تيغ است
|
| باشلارى قيرخان گلير
|
|
براى تراشيدن سرها مى‌آيد
|
|
|
| حتى مادرشوهر وقتى که نوه خود را تعريف مى کند، «محبتي» را که نسبت به عروس خود دارد، پنهان نمى‌سازد:
|
|
| ساريمساغيم، سوغاتيم
|
|
سير من و پياز من
|
| ياد قيزيندان دوغانيم
|
|
زادهٔ دختر بيگانه
|
| ياريسى ايلان بالاسى
|
|
نيمش بچه مار است
|
| ياريسى جانيم پاراسى
|
|
و نيم ديگرش پاره‌تنم
|
|
|
| وقتى عروس و داماد و پدر و مادر آنها مى‌رقصند، باز هم تصنيف‌هاى مناسب خوانده مى‌شود. اين تصنيف‌ها علاوه بر نشان دادن ذوق شاعرانه و موسيقى‌پرور مردم آذربايجان، عادات، معنويات و باورهاى آنها را نيز حفظ مىکند. اين تصنيف‌ها امروزه گاه جدا از مراسم خاص عروسى نيز خوانده مى‌شود.
|
