پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

فضاهای روستایی و عشایری (۳)


   باغين، كرمان
باغين در ۲۵ کيلومترى جنوب غربى شهر کرمان بر سر راه تهران - بندرعباس و کرمان و سيستان و بلوچستان واقع شده است. اين روستا در گذشته نيز از نقاط پراهميت ولايت کرمان بوده و در کتب تاريخى به کرات از آن ياد شده است. آثار و نشانه‌هايى که از گذشتهٔ اين روستا بر جاى مانده (از جمله کاروان‌سراى قديمى روستا‌) نشانگر آن است که اين نقطه از استان از پيشينهٔ تاريخى قابل توجهى برخوردار است و صنايع دستى از قبيل کرباس‌بافى و پته‌دوزى که عمدتاُ توسط زنان صورت مى‌گيرد، در اين روستا رواج دارد.
   برسيان، روستاى برسيان، اصفهان
روستاى برسيان از توابع شهرستان اصفهان است و آب و هواى دشتى، ‌ معتدل و خشک دارد. برسيان در ۳۶ کيلومترى جنوب شرقى اصفهان و ۲۵ کيلومترى شرق جادهٔ آسفالتهٔ اصفهان - زيار قرار گرفته است و زاينده‌رود از جنوب آن مى‌‌گذرد. اين روستاى قديمى يک مسجد جامع، چهار زيارتگاه به نام‌هاى امام‌زاده شاه‌‌مراد، امام‌زاده شاه‌مردان، امام‌زاده شاه‌لنگر، امام‌زاده شمس‌اللّه و هم‌چنين يک کاروان‌سراى شاه‌عباسى دارد. مجموعهٔ معمارى بومى و آثار مذکور بسيار جالب توجه است.
   بزنگان، روستاى بزنگان، سرخس
اين روستا از توابع شهرستان سرخس است و در ۱۲۸ کيلومترى شرق مشهد، در يک منطقهٔ دشتى واقع شده است. کوه بزنگان در ۴ کيلومترى جنوب کوه قره‌داغ و در ۶ کيلومترى غرب و جنوب غربى روستا، قرار گرفته است. آب و هواى آن معتدل خشک است. در اين روستا قلعهٔ تاريخى بزنگان واقع شده است که نشان از قدمت ديرينهٔ روستا دارد. هم‌چنين دو مسجد به نام‌هاى محلهٔ‌ بالا و محلهٔ پايين و زيارتگاهى به نام کل‌بى‌بى از مکان‌‌هاى مذهبى روستا محسوب مى‌شوند.
   بُندرِآباد، روستاى بندرآباد، يزد
اين روستا در ۳۷ کيلومترى شمال غرب يزد و ۷ کيلومترى جاده يزد - نائين قرار دارد. اهميت تاريخى اين آبادى بيشتر مربوط به شخصيت شيخ تقى‌الدين دادا عارف مشهور قرن هفتم هجرى يزد است که در بندرآباد خانقاه و مسجدى ساخته و آنجا را به عنوان مرکزى براى پيروان خود در آورده بود. اين عارف نامى در سال ۷۰۰ در بندرآباد در گذشته و در خانقاه خود به خاک سپرده شده، ولى پس از چند روز جسد او را از آنجا به يزد انتقال داده‌اند، اهم آثار تاريخى و ديدنى‌هاى اين روستا عبارتند از :
- مسجد بندرآباد که به سبک مساجد قرن هشتم هجرى با گنبدى آجرى ساده و محرابى با گچبرى و منبرى با کاشى‌هاى معرق است.
- مسجد جامع روستا که در نزديک بقعهٔ سلطان محمود شاه قرار دارد. اين مسجد داراى گنبدى بلند است و بر منبر آن تاريخ ۸۰۹ هجرى خوانده مى‌شود. جاشمعى اين مسجد از آثار کهن و قديمى مسجد محسوب مى‌شود.
- امامزاده سيد حسين که در جوار بقعهٔ سلطان محمود شاه قرار دارد.
- بقعه و مقبرهٔ سلطان محمود شاه فرزند شيخ تقى‌الدين دادا و از صوفيان و عرفاى نامدار منطقه که به مسجد متصل است و قسمتى از بناى آن را ريگ روان پوشانده است.
روستاى بندرآباد در يک منطقه دشتى قرار دارد و اطراف آن را تپه‌هاى شنى فرا گرفته‌آند. آب و هواى آن گرم و خشک است.
   بوگ، روستاى بوگ، قصرقند، نيك‌شهر
روستاى بوگ از توابع قصرقند در منطقهٔ کوهپايه‌اى در ۱۷ کيلومترى جنوب غرب قصرقند واقع شده است. رودخانه «کاجه» از شمال آبادى مى‌‌گذرد و اطراف آن را ارتفاعات متعددى نظير کوه کلمت و کوه تنگ فرا گرفته است. اين روستا در ارتفاع ۴۰۰ مترى از سطح دريا قرار گرفته و آب و هواى گرم و خشک دارد. يک قلعه قديمى در روستاى بوگ حاکى از قدمت تاريخى آن است. هم‌چنين در اين روستا يک درخت کهور کهن‌‌سال وجود دارد که نظر هر بيننده را به خود جلب مى‌کند.
   بيدخت، روستاى بيدخت، گناباد
روستاى بيدخت در محدودهٔ شهرستان گناباد قرار گرفته است. اين روستا، علاوه بر جاذبه‌هاى طبيعى، ‌ آثار تاريخى و زيارتى مهمى دارد. بناى آرامگاه‌هاى دو عارف مشهور، سلطان‌على‌شاه و صالح‌على‌شاه، در آن قرار گرفته و مورد توجه و زيارت صوفيان و عارفان است. شخصيت اين دو عارف و بناهاى آرامگاهى آن‌ها بسيار جالب توجه مى‌باشد.
   پاريز، سيرجان
پاريز از توابع شهرستان سيرجان است که در فاصلهٔ ۶۴ کيلومترى شمال سيرجان قرار دارد و از معدود روستاهاى بزرگ فعلى اين شهرستان است. اين روستا از مناطق تاريخى استان است که آب و هواى مطلوب کوهستانى دارد. اطراف روستا را پوشش گياهى دل‌انگيز باغات ميوه فرا گرفته است که در فصول مناسب سال براى گذران اوقات فراغت و تفرج بسيار مطلوب است.
   پاژ (زادگاه فردوسى)، روستاى پاژ، مشهد
روستاى پاژ، زادگاه فردوسى شاعر نامدار و حماسه‌سراى ايران است که در جادهٔ مشهد - کلات و در فاصلهٔ‌ ۱۵ کيلومترى راه انشعابى سد کارده قرار دارد. زادگاه فردوسى، روستايى سرسبز است که از باغ‌هاى انگور پوشيده شده است. حدود ۵۰۰ مترى شمال پاژ که بر بلنداى تپه‌اى در جلگهٔ قديم خراسان قرار گرفته است، ‌ تپه‌گونه‌اى با قدمت نامعلوم قرار دارد که خرده‌سفال و کاشى‌‌هاى رنگارنگ اطراف و روى آن پراکنده‌اند و تاريخ کهن آن را نشان مى‌دهند. گفته مى‌شود اين آثار يادگار سده‌هاى اوليهٔ قرون اسلامى تا حدود قرن دهم هـ.ق مى‌باشد.
روستاى پاژ يکى از نقاط بسيار ديدنى استان خراسان محسوب مى‌شود و با اندکى بذل توجه مى‌توان مشتاقان بسيارى را که همواره زندگى خود را با غرور ملى در‌آميخته‌اند، به زادگاه شاعر ملى و حماسه‌سراى بزرگ ايران جذب کند.
   تشوير، روستاى تشوير، طارم‌عليا، زنجان
اين روستا از توابع طارم علياست و در ۴۸ کيلومترى جنوب غربى رودبار، در يک منطقهٔ کوهپايه‌اى قرار دارد. رودخانهٔ قزل‌اوزن از شمال شرقى آبادى مى‌‌گذرد. کوه «قلعه‌پره» در شمال غربى، و کوه «زکان» در جنوب روستا واقع شده است. يک آتشکدهٔ قديمى مربوط به دوران پيش از اسلام، به اهميت تاريخى روستا افزوده است و نشانگر قدمت ديرينهٔ آن است.
علاوه بر روستاهاى يادشده، روستاى ده‌شير عليا، از توابع ايجرود، به لحاظ وجود سه آسياب آبى نسبتاً قديمى در آن؛ و روستاى قلابر سنگى، به لحاظ وجود يک قلعهٔ قديمى در آن، از ديگر روستاهاى ديدنى استان زنجان به شمار مى‌روند.
   تنگ قير، شيروان و چرداول
روستاى تنگ قير در بخش مرکزى شهرستان شيروان و چرداول استان ايلام واقع شده است، ‌ و آب وهواى دره‌اى و معتدل خشک دارد. رودخانهٔ چنارج از شرق روستا مى‌گذرد. خرم کوه در جنوب غربى و کوه‌بان هزار در شمال شرقى روستا واقع شده است. همچنين تنگ منصورى در شمال شرقى روستاست. وجود کوه‌ها، رودخانه، تنگ منصورى، پوشش گياهى مناسب و وجود گياهان داروئى و حيات‌وحش از جاذبه‌هاى طبيعى روستا مى‌باشند که نظر بازديدکنندگان را به سوى خود جلب مى‌‌نمايند.
  تيس، روستاى تيس، دشتياري، چابهار
روستاى تيس از توابع بخش دشتيارى شهرستان چابهار است که در منطقهٔ کوهپايه‌اى در پنج کيلومترى شمال غرب چابهار واقع شده است. رودخانهٔ «لاوري» از ميان روستا مى‌‌گذرد و «خليج چابهار» در غرب آن قرار گرفته است. ارتفاعات متعددى نظير کوه‌هاى شهباز، پيلبند و لاورى، روستاى تيس را احاطه کرده است. اين روستا آب و هوايى از نوع گرم و خشک دارد . روستاى تيس از مراکز عمدهٔ‌ سوزن‌دوزى است که به طرز زيبا و تحسين‌برانگيزى توسط زنان روستا توليد مى‌گردد. اين روستا قلعه‌اى به نام «قلعه پرتغالى‌ها» دارد که به لحاظ قدمت و نوع معمارى جالب توجه است.
  جاجرم، روستاى جاجرم، بجنورد
اين روستا در شهرستان بجنورد واقع شده است و آثار متعدد قديمى، آن را به يکى از مناطق تاريخى استان تبديل کرده است. از جمله آثار مذهبى و تاريخى جاجرم، زيارتگاه على بن مزيار، زيارتگاه معصوم‌زاده زين‌العابدين سنخو است، زيارتگاه دانيال نبى واقع در کوه پيغمبر، مقبرهٔ خواجه شمس‌الدين جوينى، قلعهٔ خان، قلعهٔ پهلوان و قلعهٔ جلال‌‌الدين مى‌باشند. چنان‌که در تاريخ نيز آمده است، جاجرم يکى از پايگاه‌هاى مهم حکومتى و دينى خراسان بزرگ در طول ادوار گذشته بوده است.
  جلوه‌هاى روستايى ويژه، استان آذربايجان شرقى
روستاهاى آذربايجان شرقى به دليل موقعيت جغرافيايى و قدمت‌شان، جلوه‌هاى طبيعى و تاريخى شگفت‌آورى دارند.
اين روستاها، عموماً در دامنهٔ‌ کوه‌ها، دره‌‌ها و دشت‌ها، کنارهٔ جنگل‌ها و مراتع، و حاشيه مزرعه‌ها و رودها و چشمه‌ها قرار دارند و تفرجگاه‌هايى طبيعى و ارزشمند هستند. برخى از اين روستاها با توجه به موقعيت جغرافيايى، اقليمى و چشم‌اندازهاى بديعى که دارند مى‌توانند به دهکده‌هاى جهانگردى تبديل شوند، و برخى هم يادگارهاى باستانى و آثار تاريخى ارزشمندى را در خود جاى داده‌اند. بعضى از اين روستاها هر دو ويژگى طبيعى و تاريخى را با هم دارند و مى‌‌توانند در برنامه توسعهٔ‌ جهانگردى روستايى، مورد توجه قرار گيرند.
اين گونه روستاها در شهرستان اهر عبارت‌اند از:
- روستاى پيره‌لر با بقعهٔ شاه قاسم، منجوان با عمارت طومانيس، کردشت با قلعه و حمام قديمى، خليجان با بقعهٔ ابودجانه انصارى، گرمادوز با چشمه‌هاى آبگرم، سقندل با ويژگى‌هاى معمارى و قدمت تاريخى، قشلاق قارلوجا با برج سنگى و جنگل‌هاى طبيعي.
اين گونه روستاها در شهرستان تبريز نيز عبارت‌اند از:
روستاى اوزى با بقعهٔ شيخ عبداللّه انصارى در شبستر، روستاى پيام و زنجيره با جلوه‌هاى طبيعى جذاب در مرند، روستاى دامنه‌هاى غربى سبلان در سراب، روستاهاى دامنه‌هاى غربى سهند با جلوه‌هاى طبيعى در مراغه، روستاى ميلان با مسجد تاريخى، اسفنجان و سيس با گورستان و مسجد تاريخى و روستاهاى درهٔ ليقوان با جلوه‌هاى زيباى طبيعى و معمارى ويژه.
در ساير شهرستان‌هاى استان نيز روستاهاى جالب توجهى از نظر ريخت‌شناسى و جلوه‌هاى طبيعى وجود دارند و ديدار از آن‌‌ها به ويژه در فصل‌هاى بهار و تابستان خاطره‌اى به يادماندنى است.
   جلوه‌هاى ويژهٔ روستايي، استان هرمزگان
در استان هرمزگان، کانون‌هاى روستايى ديرينه‌اى وجود دارند که از نظر ويژگى‌هاى معمارى، ساختار فيزيکى و آثار تاريخى، جالب توجه هستند. در زير برخى از آن‌ها مورد اشاره قرار مى‌گيرند:
   چانف، دهستان چانف، ايرانشهر
روستاى چانف مرکز دهستان چانف و از توابع شهرستان ايرانشهر در ۵۰ کيلومترى شرق جادهٔ نيک‌شهر - ايرانشهر قرار گرفته است. اين روستا در يک ناحيهٔ دشتى واقع شده و داراى آب و هواى گرم و خشک است و ۱۱۷۰ متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
دشت گسترده، پوشش گياهى متنوع از انواع درختان گز، کهور، بنه و گلپوره و همچنين حيات‌وحش ناحيهٔ گرمسيرى از عناصر جالب توجه اين روستا است. دو مسجد و يک امام‌زاده به نام پير مبارک نيز از جاذبه‌هاى مذهبى و زيارتى روستاى چانف محسوب مى‌شود.
   چرمهين، چرمهين، سده لنجان، زرين‌شهر
اين روستا از توابع شهرستان لنجان است و داراى آب و هواى دشتى، معتدل و خشک است. چرمهين در ۲۲ کيلومترى جنوب غربى زرين‌شهر و ۵ کيلومترى جنوب جادهٔ‌ آسفالتهٔ اصفهان - شهر کرد قرار گرفته است. يک درخت نارون بسيار کهن در اين روستا وجود دارد که حاکى از قدمت روستا است.


همچنین مشاهده کنید