|
| غار فقرقا، دهكده اندرقاش، مهاباد
|
|
| در دهکدهٔ اندرقاش در ۱۸ کيلومترى مهاباد دخمهٔ نسبتاً بزرگى در دل کوه ايجاد شده است که احداث آن را به فراآتيس پدر دياکو (اولين پادشاه ماد) نسبت مى‌دهند و طبق نوشته‌هاى مورخين آرامگاه اوست. ساختمان اين غار که اهل دهکده اندرقاش آن را فقرقا مى‌نامند بسيار استادانه طراحى شده و ارتفاع آن تا سطح زمين در حدود ۱۰ متر است.
|
|
| داخل اين دخمهٔ انگليسى سه حوضچه حفر شده است؛ يکى از آنها که در وسط قرار دارد بزرگتر و طويل‌تر از حوضچه‌هاى طرفين است و مىتوان گفت که ممکن است آرامگاه فراآتيس در آنجا واقع شده باشد.
|
|
| اطراف، کف و سقف دخمه تماماً سنگى است و به صورت قائم و بسيار دقيق ساخته شده است. به طورى که از اين حيث نقطهٔ مقابل دخمه‌ها و غارهاى سنگى ديگرى است که کج و معوج بنا شده‌اند. لذا مىتوان اظهار کرد اين دخمه به وسيله بهترين کارشناس آن عصر ايجاد شده باشد.
|
|
| مورخين و مؤلفين که از دخمه سنگى فقرقا ديدن کرده‌اند آن را آرامگاه فراآتيس پدر دياکو اولين پادشاه ماد مى‌دانند. ژاک دومرگان باستان‌شناس معروف فرانسوى که ۱۲۰ سال قبل، از اين غار سنگى ديدن کرده، آن را يکى از آثار باستانى متعلق به دوره ماد و يا هخامنشيان به حساب آورده است.
|
|
| ساکنين اندرقاش برخلاف مورخين دربارهٔ دخمهٔ مزبور نظر ديگرى دارند و مى‌گويند اين دخمهٔ بزرگ که در دل کوه کنده شده، مدتى اقامتگاه فرهاد بوده است. اين عاشق شوريده حال مدت زمانى که در اين محل اقامت کرده، به ياد معشوق حجارى‌هايى انجام داده است و احتمالاً کلمهٔ فقرقا مخفف فرهادگاه باشد.
|
|
| غار قدمگاه، روستاى باداميار، آذرشهر، تبريز
|
|
| اين غار در نزديکى روستاى قدمگاه (باداميار) در جنوب آذرشهر قرار دارد.
|
|
| فضاى غار زيرزمينى دايره شکل است و قطرى برابر ۱۵ متر دارد. دالانى به طول ۹ و عرض ۱/۵ و ارتفاع ۲/۵ متر به دهليزى وسيع‌تر به طول ۴/۵ و عرض ۳/۲۰ و ارتفاع ۲/۵ تا ۴ متر مى‌پيوندد. سپس اين دهليز به فضاى گنبدى شکل غار باز مى‌شود. اين فضا از کف تا پنجرهٔ نورگير سقف ۱۲ متر ارتفاع دارد.
|
|
| محراب غار ( يا مسجد) با مقرنس‌هاى آويخته که به دورهٔ صفوى تعلق دارد به نحوى احداث شده که گمان مى‌رود در زمانى نزديک‌تر تعبيه شده باشد. مىتوان فرض کرد که اين فضا براى مقاصد مذهبى ساخته نشده باشد. يعنى نه مسجد بوده است و نه مقبره. ظاهراً اين غار و دخمه را بعداً با تعبيهٔ محرابى که روى به قبله دارد به صورت عبادتگاه اسلامى در آورده‌اند. بنابراين ممکن است زمان احداث اين بنا بسيار دور باشد و کاربرد ديگرى جز مسجد داشته است. به احتمال زياد اين بنا پيش از اسلام ساخته شده است.
|
|
| در حال حاضر مردم روستاهاى همجوار مراسم مذهبى ماه‌هاى رمضان و محرم را در آنجا برگزار مى‌کنند و نذورات خود را در کنار اين مسجد قديمى به جا مى‌آورند.
|
|
| غار قلاپيكه (قلعه پوكه) دهلران
|
|
| اين غار در نزديکى مسير اصلى جادهٔ مهران - دهلران در ارتفاعات انار دهلران واقع شده است. دهانهٔ غار بسيار تنگ و طول دهليز اول بين ۴۰ تا ۵۰ متر و طول دهليز دوم پس از طى ۱۹۰ متر به بن‌بست مى‌رسد. ارتفاع غار حدود ۱۶ متر و مساحت آن با توجه به تالارهاى عظيم موجود، حدود دو هزار متر است. در درون غار قلاپيکه چاه‌هايى است که جهت دسترسى به آن بايد از وسايل ايمنى و طناب استفاده کرد. طولانى‌ترين قسمت غار حدود ۳۰۰ متر است و وارد شدن به درون آن براى افراد مبتلا به بيمارى‌هاى قلبى خطرناک است.
|
|
|
|
| در شرق استان و مرز استان اراک، و در دو کيلومترى روستاى قلعه جوقِ بخش قهاوند، در رشته کوهى موسوم به «قوزو قشلاق» غارى وجود دارد که به دليل نزديکى به روستاى مزبور به غار قلعه جوق معروف شده است.
|
|
| غار داراى سه مدخل است : يک مدخل در ۱۰/۵ مترى از سطح زمين و دو مدخل ديگر در کنار هم و اندکى پايين‌تر در سمت چپ آن و در فاصلهٔ ۸/۵ مترى از زمين قرار گرفته‌اند. روى ديوار غار خطوط مختلف و نقوش نامفهومى ديده مى‌شود که فقط تاريخ ۱۱۶۸ هجرى (دورهٔ افشاريه) به خوبى خوانده مى‌شود.
|
|
| راه ورود به غار نردبان ۱۶ پله‌اى بزرگ و محکمى است که در مدخل ورودى وسطى کار گذاشته‌اند. ورودى اين قسمت ۱۰۶ سانتىمتر طول و ۶۷ سانتىمتر عرض دارد که به محوطهٔ کوچکى به ابعاد ۱/۸×۱/۲ متر راه دارد، دو مدخل ديگر نيز به اين محوطه باز مى‌شوند.
|
|
| در سمت راست اين محوطه که داراى چهار فرورفتگى و سکوهايى در انتهاى آن‌هاست و به منزله طبقهٔ پايين غار است، سوراخى وجود دارد که پس از گذشتن از آن وارد اتاقى مى‌شويم و بعد از پايين رفتن از يک سو به دالان اصلى غار که دهليزى است سرتاسرى به طول ۲/۴ و پهناى ۱/۷۷ و ارتفاع ۲ متر مى‌رسيم. مدخل اصلى غار (دهانهٔ بالايي) در ابتداى اين راهرو و در سمت راست اتاق ورودى، داراى چشم‌‌اندازى بر مناظر دلگشاى اطراف است.
|
|
| در دو سمت و انتهاى اين دالان که به طور مستقيم حفر شده است، چندين اتاق منظم و هم شکل با اختلاف ابعاد چند سانتى‌‌مترى رو به روى هم با فاصلهٔ ۱۳۰ سانتىمتر با اصول هندسى توسط استادان هنرمند حفر شده است. تعداد اين اتاق‌ها با اتاق انتهاى راهرو ۱۳ باب است. طول هر يک از اين اتاق‌ها ۲ متر و دهانهٔ آنها ۱۰۷ سانتىمتر است و در ۴۵ سانتى‌‌مترى انتها داراى سکو هستند.
|
|
| در فاصله ۱۰/۵ مترى دالان محوطهٔ وسيع بيضى شکلى وجود دارد که قطر کوچک آن ۳۷۰ سانتىمتر از طول راهرو را در بر گرفته است و در دو انتهاى قطر بزرگ آن دو اتاق سکودار ديده مى‌شود. يکى از اتاق‌ها مانند اتاق‌هاى دو طرف راهرو، با همان ابعاد، و با گودال مربع شکل کوچکى به ابعاد يک متر و عمق ۵۰ سانتىمتر است. اين محوطه به منزلهٔ تالار غار است و سقف آن تراش ناودانى خورده و اندکى بلندتر از ساير قسمت‌هاى غار قرار دارد. بنا به روايتى اتاق دوم از سمت راست راهرو که فاقد سکو است، منبع آب غار بوده است.
|
|
| غار قلعه جوق، قريه چهره‌قان، وفس، اراك
|
|
| اين غار در نزديکى قريه چهره‌قان از روستاهاى بخش وفس شهرستان اراک در دل کوهى موسوم به «قوزى شلاق» واقع شده است. اين غار داراى دو دهانه در ارتفاع ۸ مترى و يک دهانه در ارتفاع ۱۰ مترى از سطح زمين است که دسترسى به آن از طريق نردبان ميسر مى‌باشد. اين غار در واقع يک دخمه يا «استودان» است و به استودان‌‌هاى موجود در فارس و اطراف تخت جمشيد شباهت دارد.
|
|
|
|
| اين غار در کوه غربى چشمهٔ لار در خمينى‌شهر واقع شده است و در آن اتاقى ۳×۳ متر از سنگ، تراشيده شده است. در غار آب‌‌انبارى نيز وجود دارد.
|
|
| غار كافر قلعه، روستاى گليان، شيروان
|
|
| غار کافر قلعه يک غار مسکونى بوده است که در زمان‌هاى گذشته به صورت پناهگاه از آن استفاده مى‌شده است. اين غار در ارتفاع ۵۰ مترى سطح دره‌اى، در ۵ کيلومترى جنوب غربى روستاى گليان شهرستان شيروان قرار دارد. اشياءِ عتيقه و کتاب‌هاى خطى نيز در اين غار به دست آمده است؛ ولى قدمت آن هنوز مشخص نشده است.
|
|
| غار كتله‌خور گرماب، روستاى گرماب، خدابنده
|
|
| غار کتلهخور يکى از زيباترين غارهاى جهان است. اين غار که به تازگى توسط دفتر امور اجتماعى استاندارى زنجان به عنوان يک جاذبهٔ جهانگردى آمادهٔ بهره‌بردارى شده است، در ۱۴۰ کيلومترى جنوب غربى زنجان و در جنوب روستاى بزرگ گرماب، از توابع بخش افشار قرار گرفته است و از طريق دو جادهٔ مناسب زنجان - سلطانيه و زنجان - بيجار، قابل دسترسى است.
|
|
| غار کتلهخور در دامنهٔ جنوبى کوه ساقيزلو که بلندترين قلهٔ آن در حدود ۲۰۰۰ متر ارتفاع دارد، واقع شده است. بلندى اين کوه در منتها‌اليه شرقى آن کاهش مى‌يابد و در دماغهٔ باريک به ۸۰۰ متر مى‌رسد. دهانهٔ غار ۶ تا ۸ متر بالاتر از رودخانهٔ خشک قرار گرفته است. دهانهٔ غار، ابتدا به شکل تاق مثلثى و کوچکى بوده است که در عمليات بعدى، حاشيه‌هاى آن را تراشيده‌اند و درى فلزى و بلند به ارتفاع ۱/۵ متر بر روى آن قرار داد‌ه‌اند.
|
|
| زيبايى اين غار، بيش‌تر به علت بافت‌هٔاى کلسيتى از جمله استالاکتيت‌ها و استالاگميت‌هاى موجود در آن است که بيش‌تر در کنار ديوارها و دهليزها و گذرگاه‌هٔاى آن ديده مى‌شوند. بلورهاى زيبا که چشم‌انداز شگفت‌انگيزى را براى بينندگان ايجاد کرده‌اند، در تمام دهليزها و گذرگاه‌هاى غار به چشم مى‌‌خورند.
|
|
| قنديل‌هاى مخروطى معلق از سقف، در اثر ناخالصى‌ها، رنگهاى متنوعى يافته‌اند و در آن‌هايى که ترکيبات همراه نداشته يا کم‌تر دارند، بلورهاى شيشه‌اى بسيار شفاف مشاهده مى‌شوند. در گذرگاه‌هاى کم‌ارتفاع و تونل‌هاى فرعى بن‌بست که راه به جايى ندارند، بلورهايى به شکلهاى گوناگون از کربنات‌هاى دانه‌ايِ ريز و سوزنى، سقف و ديوارها را پوشانده‌اند به طور پراکنده، در کف غار نيز ديده مى‌شوند. در گذرگاه‌هاى بزرگ نيز ريزش مداوم آب، شکلهاى بسيار زيبايى از توده‌هاى کلسيتيِ گل‌کلمى در رنگهاى گوناگون پديد آورده است.
|
|
| در انتهاى يکى از دالان‌هاى طبقهٔ اول، دهليز بزرگى هست که «تولکى‌اولن» يا روباه‌کش نام دارد. در کف اين دهليز، اسکلت حيوان چارپايى تبديل به کلسيت شده است. اين حيوان پاهايى بلند و دمى دراز و سرى بزرگ دارد. مجموعهٔ اين ديدنى‌ها، غار کتلهخور را به يکى از غارهاى زيباى ايران و جهان تبديل کرده است و اين غار را مىتوان همانند غار على‌صدر همدان به يک جاذبهٔ جهانگردى تبديل کرد. در اينجا بايد افزود، مسير دسترسى به غار، پر از فضاهاى طبيعى، استراحتگاه‌ها و زيارتگاه‌هاست. زيباترين پديده‌‌ها را در اطراف چشمه‌ها و تالاب‌هاى اين مسير مىتوان مشاهده کرد.
|
|
|
|
| غار کرفتو در قلعه‌اى به همين نام در اوبات ديواندره - بين ديواندره و سقز - واقع شده و از معروف‌ترين و مهم‌ترين آثار باستانى کردستان به شمار مى‌رود.
|
|
| ساختمان غار به دورهٔ اشکانى و حدود قرن سوم پيش از ميلاد مربوط است. خانه‌‌هاى اين غار در ۲۰۰۰ سال قبل معبد معروف «هراکليس» بوده و اهميت و اعتبارى داشته است. بر روى ديوار يکى از طاق‌هاى آن نام هراکليس خداى يونانى با حروف يونانى منقوش و حک شده است و در زير آن در اتاق سوم نقش اسب‌سوارى ديده مى‌شود که آهو شکار مى‌کند. اين شکل يادگار فتوحات گودرز اشکانى و تسلط اين پادشاه بر مهرداد پادشاه ارمنستان است.
|
|
| دسترسى به اين معبد قديمى اکنون مشکل است، زيرا مستلزم بالا رفتن از سراشيبى تندى به طول تقريبى يک کيلومتر است. پس از ورود به غار و عبور از اتاق‌هايى سنگى، محوطهٔ وسيعى وجود دارد که توسط دالان تنگ و تاريکى به دو حوضچهٔ سنگى مرتبط مى‌شود. در اين حوضچه‌ها آب صاف و سردى جارى است.
|
|
| نقوش اتاق‌هاى سوم و چهارم در روى سردرها و جايگاه مشعل‌هايى که به وسيلهٔ کانال‌هايى به مخزن مرتبط مى‌شوند، از قسمت‌هاى جالب و ديدنى غار است. گويا در مخزن مزبور مواد سوختى از راه کانال‌ها به مشعل هدايت مى‌شده و مشعل‌ها هميشه روشن بوده است. در بقاياى ساختمان‌هاى غار آثار دالان، رواق، اتاق‌هاى سنگى، در و پنجره و روزنه‌هايى ديده مى‌شود. از شواهد و قرائن پيداست که غار بايد به دورهٔ ميترائيسم و مهرپرستى مربوط باشد. هم اکنون اين غار با نظارت سازمان ميراث فرهنگى استان کردستان توسط افراد گارد حفاظت آثار باستانى مراقبت و نگهدارى مى‌شود.
|
