اثر جهانگردی در ارتقاء فرهنگ روحی و معنوی مسافر (۳)

سلامتى روح و جسم

از جلمه فوايد سفر، از ميان رفتن غم و اندوه از دل انسان است. روح خسته و آزردهٔ آدمى از آلام زمانه و از غوغا و هياهوى اضطراب‌آور و تب‌آلود روزگار ماشينى و عصر رايانه خسته است و اين خستگى بر جسم وى اثر مى‌گذارد و آن را بيمار مى‌کند. به همين دليل است که مى‌گويند 'روح سالم در بدن سالم است' . با مسافرت و تغيير محيط زندگى به‌طور موقت اين خستگى روحى برطرف و قواى جسمانى تجديد مى‌شود. رسول اکرم فرمود:

اِذا اَعسَرَ اَحَدُکُم فليَضرب فى‌َاٌلارضْ و يَبَتَغى مِن فَضِل‌الله و ٰلايَعُمَّ نَفسَهٌ و اَهلَه (ميرزاى نوري، مستدرک الوسايل، ج ۱۳، ص ۷)

(هرگاه زندگى بر شما تنگ آيد و دچار افسردگى‌خاطر شويد بايد مسافرت کنيد و در جستوى احسان خدا و نعمت‌هاى او برآئيد و مبادا که بر نفس خود و زن‌ و فرزندان خود سخت گيريد).

زندگى ماشينى امروز و ضوابط پيچيده و خسته‌کنندهٔ آن روح لطيف آدمى را مى‌فرسايد. هم‌اکنون انسان ناگزير است در جنگلى از ابزار و آلات مکانيکى و الکترونيکى زندگى کند که با هياهوى ناهنجار خود سبب ملالت‌خاطر او شده‌اند. وانگهى با توسعهٔ ارتباطات و شلوغى شهرها و آمد و رفت خودروها و آلودگى ناشى از آن روح انسان که زادهٔ طبيعت است فرسوده مى‌گردد.

زمين‌هاى اطراف شهرها به سبب گسترش شهر زيستي، ارزش اقتصادى پيدا کرده است، بنابراين ديگر براى کشت سبزيجات و گندم و... کاربرد ندارد و به‌تدريج به زير ساختمان‌هاى ناهماهنگ مى‌رود يا از زباله‌ها لوازم اسقاط و... انباشته مى‌شود. محيطى چنين خشن و غم‌انگيز همراه با ساير نارسائى‌هاى شهرى روح و جسم آدمى را به شدت بيمار مى‌کند. انسان امروز ناگزير است به‌جاى زندگى در خانه‌هاى وسيع و در دل جنگل و جلگه‌هاى سرسبز، به زيستن در درون هيولاهاى سيماني، آهني، شيشه‌اى و... يعنى برج‌ها و آسمان‌خراش‌ها و آپارتمان‌هاى تنگ و زشت تن در دهد.

در شرايط حضار، رقابت ميان انسان‌ها بر سر به دست آوردن محل سکونت، که آدمى گرفتار آن است، آثار ويران‌کننده‌اى بر خانه‌سازى دارد، نه تنها بنا به ملاحظات اقتصادى ـ که حکم مى‌کند خانه‌سازى به‌صورت انبوه و در نتيجه ارزان صورت گيرد ـ بلکه سطحى‌نگرى عموم مردم نيز باعث شده است که در حومهٔ شهرهاى سراسر جهان، هزاران هزار شهرک در هم فشرده از زمين سر برآورند؛ شهرک‌هائى که خانه‌شان فقط با شماره از هم قابل تشخيص هستند ولى هيچ شباهتى به 'خانه' به معنى محلى براى اقامت زندگى و استراحت ندارد اين خانه‌ها در واقع، نفس‌هائى براى انسان‌هاى 'سوددِه' هستند.

بديهى است شرايط زندگى کنونى در شهرهاى بريده از طبيعت و در خانه‌هاى بى‌روح و زشت و يکنواخت روح آدمى را، که طالب تنوع و زيبائى است، خسته و فرسوده مى‌کند و اين خستگى و فرسودگي، بدون شک، بر جسم و روح او آثار نامطلوبى برجاى مى‌گذارد. چنانکه ثابت شده است بسيارى از بيمارى‌هاى جسمي، به‌ويژه پوستي، منشاء روانى دارند. امروز بسيارى از پزشکان و روانپزشکان بر اين باور هستند که بهترين راه مداواى بيشتر بيمارى‌ها، تغيير محيط دائم زندگى و دل سپردن به طبيعت است و اين تغيير محيط تنها از راه سفر ميسر است.

درخت اگر متحرک شدى ز جاى به‌جاى

نهْ جور اره کشيدى و نه جفاى تبر*

* اين شعر منسوب به سعدى شيرازى است

و پيغمبر بزرگوار اسلام فرمود:

'سافِرواتصّحِو (مسافرت کنيد تا سالم باشيد)

آدمى از ديرباز به فايدهٔ مسافرت در مداواى بيمارى‌هاى گوناگون روحى و جسمى پى برده است. سفر به نقاط خوش‌ آب و هوا يا به نواحى داراى آب گرم معدنى از هزاران سال پيش متداول بوده است. هم‌اکنون در کشورهاى توسعه يافته، دولت‌ها و کارفرمايان، کارکنان خود را تشويق مى‌کنند که دست کم چند روز از سال را در فضائى خارج از محيط زندگى دائمى خود بگذرانند، به مسافرت روند تا بتوانند با استفاده از موهبت‌ها و زيبائى‌هاى طبيعى و ايجاد تنوع در زندگى و ديدن شهر و سرزمين‌هاى ديگر خستگى روانى و روحى خود را برطرف کنند تا هنگام بازگشت با روحيه‌اى تازه و قوائى تجديد شده به توليد و کار و ابتکار مقيد مشغول شوند.

وانگهي، آدمى در مسافرت، با ديدن زندگى‌هاى گوناگون؛ شاهانه يا فقيرانه، به منزلت خويش پى مى‌برد. براى رسيدن به زندگى بهتر تلاش مى‌کند يا از وضع زندگى خود راضى مى‌شود و شکر مى‌گويد، قدر نعمت‌هاى خدا را مى‌داند، از ناآرامى‌ها و سرکشى‌ها پرهيز مى‌کند و از اندوه و غبطه و غصه خوردن در مورد زندگى ديگران رها مى‌شود.