موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان

موقعيت جغرافيايى و تقسيمات سياسى استان

استان مازندران با حدود ۲۴ هزار کيلومترمربع مساحت بين ۴۷ دقيقه تا ۳۸ درجه و ۵ دقيقهٔ عرض شمالى و ۵۰ درجه و ۳۴ دقيقه تا ۵۶ درجه و ۱۴ دقيقهٔ‌ طول شرقى از نصف‌النهار گرينويچ قرار گرفته است. درياى مازندران در شمال، استان تهران و سمنان در جنوب و استان‌هاى گيلان و گلستان به ترتيب در غرب و شرق آن قرار گرفته است. براساس ‌آخرين تقسيمات کشورى سال ۱۳۷۵ و با توجه به تفکيک استان گلستان از استان مازندران، ‌ اين استان در حال حاضر ۱۴ شهرستان، ۳۸ شهر، ۳۴ بخش و ۱۰۰ دهستان دارد. شهرستان‌هاى اين استان عبارتند از: آمل، بابل، بابلسر، بهشهر، تنکابن، سارى، سوادکوه، قائم‌شهر، رامسر، محمود‌آباد، نکا، نور، نوشهر و چالوس.

جغرافياى طبيعى و اقليم استان

موقعيت و وضعيت طبيعى استان مازندران نشانگر دو ناحيهٔ‌ عمدهٔ جلگه‌هاى ساحلى و کوهستانى البرز است. امتداد و جهت رشته‌کوه‌هاى البرز به صورت ديوارى مرتفع و طولانى، نوار ساحلى و جلگه‌هاى کناره‌اى درياى مازندران را محصور کرده است. در سراسر استان مازندران، شيب و ارتفاع زمين از ارتفاعات به سوى جلگه و به سمت درياى خزر کاهش مى‌يابد. در محل تلاقى جلگه و کوهپايه‌هاى شمالى البرز، به علت شدت فرسايش و تراکم آبرفت، قسمتى از ناهموارى‌هاى قديمى با رسوبات جديدتر پوشيده شده و در بعضى نقاط به صورت تپه در‌آمده است. تحت تأثير نسيم دريا و بادهاى محلى، در جلگه‌هاى سواحل جنوبى و شرقى درياى خزر، تپه‌هاى ماسه‌اى ساحلى تشکيل شده و سدى طبيعى و کم ارتفاع بين دريا و جلگه پديد آورده‌‌اند. همچنين در قسمت شرقى جلگهٔ مازندران رسوباتى ضخيم به صورت تپه‌ماهورهاى نسبتاً مرتفع وجود دارد که حداکثر گسترش غربى آنها تا شهرهاى بهشهر و نکا محدود مى‌شود.

طبيعت استان مازندران تحت تأثير عرض جغرافيايى، ‌ ارتفاعات البرز، ارتفاع از سطح دريا، دورى و نزديکى به دريا، وزش بادهاى محلى و ناحيه‌‌اى، جابه‌جايى توده‌هاى هواى شمالى و غربى و حتى پوشش متراکم جنگلى قرار دارد. به همين جهت و با وجود وسعت اندک، (و برخلاف تصور عموم که آب و هواى آن را يکسره معتدل مى‌دانند)، اين ناحيه از تنوع آب و هوايى ويژه‌اى برخوردار است. دو جريان بزرگ نقش تعيين‌کننده‌اى در آب و هواى استان ايفا مى‌‌کند:

يکى جريان هوايى شمال و شمال شرقى که از سيبرى و قطب شمال به سوى جنوب و جنوب غربى پيش‌روى مى‌کند و موجب سردى هوا، يخ‌بندان و ريزش برف و باران مى‌شود. اين تودهٔ‌ هوا در تابستان به سوى شمال رانده مى‌شود و تأثير چندانى در آب و هواى مازندران ندارد. ديگرى جريان وزش بادهاى غربى است که در زمستان از اقيانوس اطلس، درياى مديترانه و درياى سياه عبور مى‌کند و پس از ورود به ايران، ‌ بارندگى‌هاى شديد و مداوم را باعث مى‌شود. در ماه‌هاى تابستان قدرت باران‌زايى اين بادها کاهش مى‌يابد و فقط رطوبت و هواى شرجى را افزاش مى‌دهد و شرايط زيستى نامناسبى را پديد مى‌آورد. علاوه بر باد و جابه‌جايى توده‌هاى اصلى هوا، بادهاى محلى ديگرى نيز مانند باد سورترک (شاخه‌اى از سيبرى در زمستان)، ‌ باد خوش آباد درهٔ‌ نور، باد اورزروا (باد سرد زمستان از شرق به غرب)، ‌ باد گيل‌وا (از مازندران به گيلان) و باد سام (بادى در بهار و تابستان از جنوب به شمال) وجود دارد که به طور محلى و فصلى در شرايط آب و هوايى استان مازندران مؤثر واقع مى‌شوند. آب و هواى استان مازندران با توجه به دما و بارش، به چند نوع تقسيم مى‌شوند که عبارتند از:

- آب و هواى معتدل خزرى: جلگه‌هاى غربى و مرکزى استان تا کوه‌پايه‌هاى شمالى البرز و امتداد آن در نوار باريکى به سوى شرق، که از شمال به مسير اصلى گرگان‌رود محدود مى‌شود، آب و هواى معتدل خزرى دارد. اين نواحى به علت نزديکى به درياى خزر از يک طرف و ديوارهٔ‌ کوهستانى البرز و فاصلهٔ‌ اندک کوه و دريا از طرف ديگر، دماى معتدلى دارد که دامنهٔ‌ گرماى آن محدود است. تابستان‌هاى گرم و مرطوب و زمستان‌هاى معتدل و مرطوب از ويژگى‌هاى عمدهٔ اين نوع آب و هواست و لذا آب و هواى بخش‌هايى از اين ناحيه، مشابه آب و هواى معتدل مديترانه است.

- آب و هواى معتدل کوهستانى: با افزايش تدريجى ارتفاع اراضى جلگه‌اى به سوى ارتفاعات البرز و دورى از درياى خزر، در نوارى به ارتفاع تقريباً ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر، شرايط آب و هواى معتدل کوهستانى شکل مى‌گيرد. به طورى که زمستان‌هاى سرد، طولانى و يخ‌بندان دارد و تابستان‌‌هاى آن معتدل و کوتاه است. از ويژگى‌ اصلى اين محدوده، کاهش ميزان بارندگى سالانه و دماى هوا و افزايش ريزش برف است، که در نتيجه قسمتى از ريزش‌هاى جوى اين نواحى به صورت برف تا اوايل دوره گرم در سطح زمين انباشته مى‌شود.

- آب و هواى سرد کوهستانى‌: در قلل کوهستان‌هاى مرتفع دامنهٔ شمالى البرز و در ارتفاع بالاى ۳۰۰۰ متر، دماى هوا به شدت پايين مى‌آيد و يخ‌بندان‌هاى طولانى ايجاد مى‌شود و لذا اين نواحى زمستان‌هايى سرد و طولانى و تابستان‌‌هايى کوتاه و خنک دارد. ريزش‌هاى جوى اين نواحى غالباً به صورت برف است که در دورهٔ‌ سرما روى هم انباشته مى‌شود و تا اواسط دورهٔ‌ گرما نيز دوام مى‌آورد، به همين دليل در قلل مرتفع منفرد مانند علم کوه، تخت سليمان، ‌ دماوند، شاوار و پير گردکوه شرايط تشکيل يخچال‌ها و انباشت دائمى برف فراهم است، به طورى که حتى در گرم‌ترين ماه‌هاى تابستان نيز ذخاير برف و يخ اين نقاط باقى مى‌ماند.