استان خوزستان (۲)

وضعيت اجتماعى و اقتصادى استان

در آبان ماه ۱۳۷۵، جمعيت استان ۷۷۲‚۷۴۶‚۳ نفر بوده است که از اين تعداد ۶۲/۵۲ درصد در نقاط شهرى و ۳۶/۵۱ درصد در نقاط روستايى سکونت داشته و بقيه غيرساکن بوده‌اند. در سال مذکور از کل جمعيت استان، ۵۲۹‚۹۱۰‚۱ نفر مرد و ۲۴۳‚۸۳۶‚۱ نفر زن بوده‌اند و نسبت جنسى آن ۱۰۴ بوده است. از جمعيت اين استان ۴۴/۲۰ درصد در گروه سنى کمتر از ۱۵ ساله، ۵۲/۴۷ درصد در گروه سنى ۶۴-۱۵ ساله و ۳/۲۳ درصد در گروه سنى ۶۵ ساله و بيشتر قرار داشته‌اند و سن بقيه افراد نيز نامشخص بوده است. در آبان ماه ۱۳۷۵، از جمعيت استان ۹۹/۷۱ درصد را مسلمانان تشکيل مى‌داده‌اند و اين نسبت در نقاط شهرى ۹۹/۶۶ درصد و در نقاط روستايى ۹۹/۸۱ درصد بوده است.

در فاصلهٔ سال‌هاى ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵ حدود ۷۰۰‚۸۴۱ نفر به استان وارد و يا در داخل آن جابه‌جا شده‌اند. در آبان ۱۳۷۵، از جمعيت ۶ ساله و بيشتر استان، ۷۶/۸۹ درصد باسواد بوده‌اند. نسبت باسوادى در گروه سنى ۱۴-۶ ساله ۹۱/۸۰ درصد و در گروه سنى ۱۵ ساله و بيشتر ۶۹/۲۵ درصد بوده است. در اين استان نسبت باسوادى در بين مردان ۸۳/۵۳ درصد و در بين زنان ۷۰ درصد بوده است. در سال مذکور، از جمعيت ۲۴-۶ ساله استان، ۶۳/۶۵ درصد در حال تحصيل بوده‌اند.

در اين استان، افراد شاغل و افراد بيکار (جوياى کار) در مجموع، ۳۲/۴۶ درصد از جمعيت ۱۰ ساله و بيشتر را تشکيل مى‌‌داده‌اند. بيشترين ميزان فعاليت، مربوط به گروه سنى ۳۹-۳۵ ساله با ۵۳/۹۷ درصد و کمترين ميزان مربوط به گروه سنى ۱۴-۱۰ ساله با ۳/۰۶ درصد بوده است. بالاترين ميزان فعاليت‌ براى مردان به گروه سنى ۳۹-۳۵ ساله با ۹۵/۹۸ درصد و براى زنان به گروه سنى ۴۴-۴۰ ساله با ۹/۳۴ درصد مربوط بوده است. در آبان ماه ۱۳۷۵، از شاغلان ۱۰ ساله و بيشتر استان، ۲۰/۳۵ درصد در گروه‌‌هاى عمده کشاورزى، ۳۰/۸۵ درصد در گروه عمده صنعت، ۴۷/۲۵ درصد در گروه عمده خدمات و ۱/۴۵ درصد نامشخص و اظهار نشده گزارش شده است. کشاورزى در تمام منطقهٔ خوزستان، ‌ به ويژه در قسمت جلگه‌اى از اهميت خاصى برخوردار است به همين سبب، اين استان را «زرخيز» ناميده‌اند. جلگهٔ خوزستان دنبالهٔ جلگهٔ بين‌النهرين است. استعداد خاک و آب و هواى اين جلگه براى کشاورزى بسيار مناسب است.

استان خوزستان به دو منطقهٔ عمدهٔ کشاورزى تقسيم مى‌شود: اول؛ مناطق کشت فشرده شامل نواحى شمالى، غربى و مرکزي. دوم؛ مناطق کشت گسترده شامل مناطق کوهستانى و شرق استان. محصولات عمدهٔ کشاورزى استان خوزستان عبارتند از : گندم، جو، برنج، نيشکر، خرما و مرکبات. پس از کشاورزى، دامپرورى در اين استان حائز اهميت مى‌‌باشد. پرورش طيور نيز رايج است. استان خوزستان به جهت مجاورت با خليج فارس و جريان رودخانه‌هاى بزرگ و پرآب زمينهٔ مساعدى براى پرورش و صيد ماهى دارد. صنعت نيز مانند کشاورزى در خوزستان سابقه‌‌اى بسيار طولانى دارد.

در دوران ماقبل تاريخ (دورهٔ عيلامى‌ها) انواع و اقسام ظروف و کوزه‌هاى سفالى در خوزستان ساخته شده است. در دورهٔ ساسانيان خوزستان داراى صنايع مهمى بوده و منسوجات آن نيز معروف و مشهور بوده است، خاصه ديبا و حرير شوشترى، خز شوش و غيره معروف بوده‌اند. صنعت خوزستان به دو گروه تقسيم مى‌گردد: صنايع دستى و ماشيني. صنايع دستى خوزستان خاصه منسوجات و صنعت حريربافى در گذشته رونق فراوان داشته است. بطورى که شهرهاى مختلفى چون شوشتر در بافتن مسنوجات ابريشم مشهور بوده‌اند.

از مهمترين صنايع دستى استان مى‌توان به عبا‌بافى در شهرهاى شوشتر و شادگان، مقنعه (روسرى زنانه) و چفيه (روسرى عربى مردانه) در شهرهاى دزفول و شوشتر، ملحفه (ملافه) در دزفول و شوشتر، جاجيم در شادگان، ورشو در دزفول و نقره‌کارى در اهواز اشاره کرد.

علاوه بر صنايع دستى مذکور توليد فرآورده‌هاى چوبى، نمد مالى، گيوه‌دوزى، سبدبافى، خراطى، نازک‌کارى، قلمزنى و مسگرى نيز رواج دارد. صنايع کارخانه‌اى را مى‌توان برحسب مقدار مصرف مواد اوليه و کيفيت توليد به دو دسته عمده صنايع سنگين و صنايع سبک تقسيم نمود. صنايع سنگين استان عبارتند از:

استخراج و تصفيه نفت مشتمل است بر پالايشگاه آبادان، دستگاه تقطير مسجد سليمان و پالايشگاه گاز بيد بلند. صنعت پتروشيمى مشتمل بر مجتمع شيميايى رازى، مجتمع پتروشيمى آبادان، ‌ مجتمع شيميايى خارک، مجتمع پتروشيمى ايران - ژاپن، کارخانجات نورد و لوله اهواز و ذوب آهن گازى اهواز. صنايع سبک خوزستان عبارتند از: قندسازى، کاغذسازى، بسته‌بندى خرما، صنعت ماهيگيرى و صنعت توليد برق. در خوزستان معادن سرشارى وجود دارد که برخى از آنها از روزگاران گذشته شناخته شده بود و از آنها بهره‌بردارى مى‌‌شده است. اهم معادن شناخته شده عبارتند از: نفت، گاز، ‌ نمک، گوگرد، لاشه آهکى، سيليس، سنگ‌گچ و سنگ آهک.