بهطور طبيعى در نقطه حداکثر گيز، نيستاگموس افقى (و کمى چرخشي) بهويژه در چشم ابداکت شده ايجاد مىشود.
اپتوکينتيک
اين نيستاگموس زمانى ايجاد مىشود که به يک استوانه دوار با خطوط کنار هم سياه و سفيد يا از پنجره اتومبيل در حال حرکت به تيرهاى تلفن کنار جاده نگاه مىکنيم. پاسخ يکطرفه يا غير قرينه نشانه ضايعه عمقى لوب پاريتال بهويژه تومور مىباشد (نقص مرحلهٔ حرکت آهسته تعقيبي). نقص اين نيستاگموس در ضايعات لوب فرونتال (نقص جزء سريع) بهعلت مکانيسمهاى جبرانى حالت موقتى دارد. عدم تقارن پاخس در جهت عمودى نشانهٔ ضايعه ساقه مغز مىباشد. رخداد اين نيستاگموس در معاينه کسى که به ظاهر از عدم ديد چشم شکايت دارد نشانه وجود ديد مىباشد (تمارض، هيسترى).
تحريک مجارى نيمدايرهاى
ايمپالسهاى ناشى از حرکات اندولنف داخل مجارى نيمدايرهاى از طريق هسته وستيبولار به هستههاى اعصاب حرکتى چشم، مخچه و کورتکس مغز مىرود.
صندلى چرخان بارانى (Barany Rotating Chair)
هرگاه در حالىکه فرد بر اين صندلى نشسته است و سر او ۳۰ درجه به جلو خم شده است (مجارى نيمدايرهاى افقى به موازات کف اتاق قرار مىگيرند) صندلى را بچرخانيم، جهت نيستاگموس پرشى (جهت جزء سريع) در جهت چرخش است و جهت جزء آهسته که نشانه جهت حرکت اندولنف است بهسمت مخالف چرخش صندلى مىباشد. لازم به ذکر است که در نيستاگموس جزء واقعى همان جزء آهسته (وستيبولار) مىباشد ولى بهعلت اينکه جزء سريع جبرانى را بهتر مىبينيم جعهت نيستاگموس را براساس جهت جزء سريع ذکر مىکنند. بعد از ختم چرخش فرد دچار نيستاگموس مىشود که جهت آن برعکس است و بهعلت ثابت بودن فرد بررسى آن راحتتر است.
تست کالريک
در فردى هوشيار، به پشت خوابيده و با سر ۶۰ درجه خم شده به عقب، زدن آب سرد به داخل يک گوش باعث نيستاگموس (جزء سريع) در جهت مخالف و زدن آب گرم باعث نيستاگموس در جهت موافق مىشود
(COWS; Cold-Opposite, Warm-Same). در حالت کوما (بهشرط سلامت پونز) جزء سريع که نيازمند هوشيارى است را نداريم و فقط جزء آهسته (وستيبولار) نيستاگموس باقى مىماند لذا با آب سرد چشمها گيز بهسمت موافق و با آب گرم گيز بهسمت مقابل پيدا مىکنند. زدن عينک فرنزل (Frenzel's Spectacles) بر چشم فرد باعث از بين رفتن فيکساسيون چشم و وضوح نيستاگموس مىشود.