با نوجوانان چگونه رفتار کنیم

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: به شما سفارش می کنم که نسبت به نوجوانان نیکی کنید زیرا آنها نازک دل هستند.
نوجوانی یکی از بحرانی ترین دوران های زندگی فرد است. نوجوان از مرز کودکی گذشته و وارد مرحله نوینی شده که در زندگی او منحصر به فرد است زیرا در عبور از مرحله کودکی به مرحله نوجوانی بایستی از صخره های لغزان نوجوانی گذشت و تحولات گوناگون در این مرحله نیز حاکی از حساسیت آن است.
نوجوانی ، دوران رشد و تکامل جسمانی ، فکری ، عاطفی ، معنوی و اجتماعی است. ورود به دوره نوجوانی فرد را با مشکلات فراوانی دست به گریبان می سازد و در جامعه ما که بیشترین جمعیت آن نوجوانان هستند مسلما نمی توان این جمعیت فعال را نادیده گرفت. پس لازم است که والدین و مسئولین با مشکلات نوجوانان آشنا شوند تا بتوانند با آنها رفتاری درست داشته باشند.
▪ نوجوان
نوجوانی دوره ای از زندگی فرد را تشکیل می دهد که حد فاصل پایان دوره میانسالی کودکی و آغاز بزرگسالی است. نوجوان به علت پایگاه مبهم خویش ( یعنی نه کودک و نه بزرگسال ) اغلب خود را با کودکان کم سن و سال تر در خانواده ، با والدین و معلمان و دیگر اعضای جامعه خود در تعارض عاطفی می یابد. او می خواهد دیگران بدانند که بزرگ شده است ولی احساس می کند که دیگران او را کاملاً درک نمی کنند و حتی مسئولیت کافی به او نمی دهند. نوجوانان در مقابل عقاید و نظرات همسالان خویش حساسیت خاصی دارند. به طوری که به داوری و قضاوت آنان بیش از بزرگسالان ارج و ارزش می نهند.
▪ ویژگیهای دوره نوجوانی
۱ ) آهنگ رشد جسمی سریعتر می شود و کودکِ دوره پرجنب و جوش قبل را به جوانی خستگی ناپذیر بدل می سازد.
۲ ) از لحاظ رشد عقلی ، کودک مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته و در آستانه تفکر انتزاعی قرار می گیرد.
۳ ) تنوع خوی و خصلت با وضوح هرچه تمام تر آشکار می شود.
۴ ) رقابت با خود و رقابت با دیگران را تکمیل می سازد.
۵ ) نوجوان تقریباً از همه کسانی که اکنون در زندگی او مقامی داشته اند سلب اعتماد کرده ، بی حوصله و یاغی می شود.
۶ ) استعدادهای خاص به تدریج بروز می کند و تفاوتهای فردی آشکار می شود.
۷ ) برای نوجوان سئوالات متعددی مطرح می شود و در همان حال جوابهای دیگران کمتر او را قانع می کند.
۸ ) دوره وابستگی به سر آمده و ، نوجوان می خواهد زندگی مستقل خود را پایه ریزی کند.
▪ ماهیت مشکل نوجوان
نوجوانان معمولاً دارای مشکلات ویژه ای هستند که در دوران کودکی کمتر در آنان مشاهده می شود ، ماهیت این مشکلات نیز به نحوی با مشکلات بزرگسالی متفاوت است.
دوره نوجوانی اغلب به عنوان دوره مشکل ، غیر قابل پیش بینی تعریف شده است . در این دوران مشکلات نوجوانان به دو شکل کلی نمایان می شود ، مشکلاتی که نوجوانان از دوران کودکی در رفع آن کوشش داشته و هیچ وقت در حل آنها موفق نبوده است و مشکلات ویژه که قسمت عمده آنها در رابطه با مرحله رشد او کاملاً طبیعی به نظر می رسد.
▪ ماهیت مشکلات نوجوانان
مطالعات علمی نشان می دهد ، دوره نوجوانی دارای مشکلات بسیاری است که باید به شیوه ای رضایت بخش ، هم برای نوجوان و هم برای گروه اجتماعی او حل و فصل شود. نوجوانی برای خود فرد نیز مشکل ساز است ، زیرا نوجوان با نقش جدید خود در زندگی ، کاملاً سازگاری نیافته و در نتیجه اغلب سردرگم ، نامطمئن مضطرب است. مهمترین این مشکلات عبارتند از :
اختلال در تصویر بدنی ، بحران هویت ( خودشناسی ) ، مشکل اجتماعی نشدن ، مسئله روانی ، ترس ، نگرانی ، خشم ، عصبانیت ، احساس حقارت ، تعارض ، اضطراب ، دشواریهای تحصیلی و اعتیاد.
▪ راه حل و توصیه ها
همانطورکه برای هر مشکلی راه حل خاصی وجود دارد ، برای مشکلات نوجوانان نیز راه حلهای مختلفی وجود دارد. اگر خانواده ها به مقوله ی خود ارزشمندی یا عزت نفس نوجوانان بها دهند خیلی از مشکلات و اختلالات رفتاری فرزندان خود را حل کرده و در شکل گیری شخصیت آنها تأثیر می گذارند.
۱ ) در برخورد با نوجوانان ، ملایم و منطقی باشید.
۲ ) هیچگاه نظرات خود را به نوجوانان ، تحمیل نکنید.
۳ ) تجارب موفقیت آمیز نوجوانان را افزایش دهید.
۴ ) نوجوانان خود را با الگوهای رفتاری مطلوب آشنا کنید.
۵ ) نسبت به احساسات و عواطف نوجوانان خود بی تفاوت نباشید.
۶ ) توجه داشته باشید که مشاجرات لفظی درخانه (میان پدر و مادر) ، در روحیه یا رفتار نوجوان منعکس می شود.
۷ ) به بهانه ی گفتگو با نوجوانان ، اهداف خود را به آنها القا نکنیم.
۸ ) تحملِ نوجوان را برای مواجه شدن با ناکامی های اجتماعی افزایش دهید.
۹ ) برای پرکردن اوقات فراغت نوجوانان ، اهمیت بسیاری قائل شوید.
از سقراط پرسیدند چرا بیشتر با جوانان مجالست و هم نشینی می کند؟ پاسخ داد که شاخه های نازک و تَر را می توان راست کرد ولی چوبهای سخت که طراوت آنها رفته باشد به استقامت نگراید .

منبع : تبیان