۲۸ دسامبر سال ۸۷۵ ـ روز بزرگی که پارسی باردیگر زبان رسمی ایرانیان شد

مورخان زبانشناسی به این نتیجه رسیده اند که یعقوب لیث صفاری قهرمان ملی همه ایرانیان و ایرانی نژادها ۲۸ دسامبر سال ۸۷۵ میلادی، پیش از آن که به قصد راندن اعراب از هرات ، سیستان را ترک کند زبان پارسی را زبان رسمی همه ایرانیان اعلام داشت و تاکید کرد که منظور او همان لهجه ای است که در دربار ساسانیان به آن تکلم می شد و مکاتبات رسمی به آن صورت می گرفت. از همان زمان این پارسی را پارسی دری (پارسی دربار) خوانده اند. زبان مکاتبات و مذاکرات رسمی از سال ۶۵۲ میلادی عربی بود، زیرا اعراب حاکمان شهرها بودند و زبان دیگری نمی دانستند و به ایرانیانی که عربی نمی دانستند و سعی در یاد گرفتن آن نمی کردند «عجم به معنای گنگ» خطاب می کردند که هنوز هم این اصطلاح از میان نرفته است. یعقوب لیث در سال ۸۶۸ پس از تصرف کرمان بود که اخطار کرد اگرکسی در قلمرو او جز به فارسی سخن بگوید و بنویسد شدیدا مجازات خواهد شد.
یعقوب که رهبری بزرگ و در تاریخ ایرانیان منحصر به فرد است پس از اعلام پارسی به عنوان زبان رسمی قلمرو خود ظرف دوسال هرات، بلخ، کابل و قندهار یعنی همه افغا نستان امروز را که در آن زمان ایران خاوری (آریانا ـ ملک کیان) خوانده می شد از دست اعراب خارج ساخت و سا ل ۸۶۸ میلادی نیز کرمان و همه پارس را گرفت و به فتوحات خود ادامه داد. «محمد وصیف» پس از باز ستانی هرات توسط یعقوب از اعراب، در ستایش از او اشعاری سروده که باقی مانده اند. فرق یعقوب با سایر ایرانیان استقلال طلب این بوده است که مطلقا حاضر به سازش و تماس با خلیفه بغداد نبود و اورا بیگانه می خواند، اما سایرین ــ جز مرداویز ــ اسما و ظاهرا خلیفه بغداد را رد نمی کردند.
پارسی دری که زبان اشعار فردوسی، رودکی، حافظ، سعدی، خیام، جامی، مولوی، نظامی و ... است به تدریج تکامل یافته است. این زبان فرزند پارسی میانه و نوه پارسی باستان است. زبانهای پشتو، بلوچی، کردی و اوستیایی (منطقه ای در شمال گرجستان که در دهه اول قرن ۱۹ توسط روسها تصرف شد ) برادران پارسی دری و نوه های پارسی باستان هستند. پارسی دری را پارسی تاجیکی هم می گویند. زبانشناسان روس نوشته اند که پسوند «دری» به این سبب به کار برده می شود که نشان دهد که مردمان دره جیحون (آمو دریا) که فاصله ای زیاد از سرزمین های عربی داشتند این زبان را ازدست ندادند و به صورت امانت به سایر ایرانیان باز گردانیدند و واژه دری منسوب به این دره است.
پارسی تا دهها سال پس از یعقوب لیث عاری از واژه های عربی بود که بعدا به تدریج، نویسندگان و شاعران برای غنای کلام از زبان عربی واژه عاریه کردند . فردوسی تلاش بسیار کرد که این واژه های خارجی را از پارسی بزداید و تاحدی هم موفق شد. در میان کشورهای اسلامی اولیه، ایرانیان تنها ملتی هستند که زبان خود را حفظ کرده اند.
ایرانیان در قرون هشتم و نهم تلاش کردند تا خط کتابت را هم تغییر دهند که به علت پیدایش خطاطان بزرگ و زیبا نویسی و ایجاد تغییر در شکل حروف عربی در فارسی نویسی، همین خط را حفظ کردند و حرفه مّشاقی به معنای آموزگار خوشنویسی به وجود آمد. طبق بعضی روایات، رضاشاه پهلوی به اقتباس از اتاترک در صدد تغییر خط کتابت ایران بود ولی از مخالفت روحانیون شیعه بیم داشت و اگر وقایع شهریور ۱۳۲۰ پیش آمد نکرده بود شاید به تدریج دست به این کار هم می زد.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز