آبی که مایه حیات است

در کمتر از یک قرن پیش آب چشمه‌ها و رودخانه‌ها و قنات‌ها تنها آب شرب مردم بود و زمانی که لوله‌کشی آب و آب تصفیه شده وارد خانه‌ها شد، همه با شور و شعف آن را به مانند نشانه‌ای از تمدن و تجدد پاس داشتند و با لذت طعم آب پاک و عاری از آلودگی را در دهان خود مزه مزه کردند.
با این حال آب شرب مردم به آب تصفیه شده داخل لوله‌ها محدود نماند و گروهی به فکر تولید آب‌های معدنی افتادند و کم‌کم کارخانه‌های آب معدنی راه‌اندازی شدند و با تبلیغات گسترده مردم را به مصرف هرچه بیشتر آب معدنی تشویق کردند. با این حال اگرچه طی سال‌ها آب به شکل‌های مختلف، در کوزه‌ای گلی، آب انباری قدیمی، لوله‌کشی شهری و یا آب معدنی مورد مصرف بشر قرار گرفته‌است، اما در تمام این سال‌ها که به قدمت تاریخ بشر است همواره آب یکی از عناصر اصلی زندگی بشر بوده و هست و زندگی انسان‌ها وابسته به وجود آب است.
● انواع آب
آب یک ماده شیمیایی به ظاهر ساده است با فرمول شیمیایی H۲O که از ۲ اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده است و در طبیعت از منابع مختلف به دست می‌آید. یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های این مایع، قدرت حلالیت آن است که سبب پیدایش آب‌های مختلف می‌شود. در واقع نوع و میزان مواد محلول در آب است که نوع آن را تعیین می‌کند. آب معدنی، آبی است حاوی املاح معدنی مختلف که از چشمه یا نقاط حفر شده در طبقات زیرزمینی به دست می‌آید. منشأ آب معدنی می‌تواند منشا خارجی باشد، یعنی آب‌های جوی به داخل زیرزمین نفوذ می‌کند وحتی تا عمق زیادی پایین می‌رود. در این جریان تغییراتی در ترکیب شیمیایی آب حاصل می‌شود. این آب می‌تواند در یک شاخه صعودی به طرف بالا جریان یابد و مجدد به سطح زمین برسد. منشأ دیگر آب‌های معدنی، آب‌های عمقی بکر است که از اعماق بسیار زیاد زمین منشأ می‌گیرد.
بیشتر آب‌های موجود درطبیعت از دسته اول است، یعنی منشأ خارجی و جوی دارد. بعضی از چشمه‌های آب ممکن است علاوه بر املاح معدنی حاوی گازهای هیدروژن، اکسیژن، ازت، متان و گازهای دیگر باشد که به این چشمه‌ها، چشمه‌های گازدار می‌گویند و معمولاً نقش درمانی دارند. به‌طورکلی هرگاه مقدار مواد معدنی آب درحدی باشد که برای انسان زیانبار نباشد، آب را آب معدنی خوراکی می‌نامند.
در مجموع آب‌های معدنی به دو گروه آب‌های گازدار و آب‌های بدون گاز ساده تقسیم می‌شوند. آب‌های گازدار ممکن است به‌طور طبیعی با دی‌اکسید کربن تصفیه شوند اما گاز آن معمولا طی عملیاتی به آن اضافه می‌شود. میکروب‌ها در آب گازدار زنده نمی‌مانند چون دی اکسید کربن حل شده در آب به آن خاصیت اسیدی می‌دهد.
آب‌های ساده هم همان آب بطری‌هایی هستند که همه ما از آنها استفاده کرده‌ایم. این بطری‌ها مستقیم و در شرایط کاملا بهداشتی و بدون استفاده از مواد شیمیایی از آب منابع طبیعی زیر زمینی و چشمه‌ها پر می‌شوند. اگرچه آب‌های معدنی ممکن است حاوی باکتری‌های طبیعی و بی‌ضرر باشند اما بیشتر این باکتری‌ها به تدریج از بین می‌روند.
● بهداشت آب
آنچه از لحاظ بهداشتی، پاکی و سلامت آب اهمیت دارد، این است که آب هنگام فرود آمدن از آسمان به شکل قطرات باران و یا گلوله‌های برف در اثر جذب گرد و خاک و گازهای موجود در هوا و تماس با مواد آلوده کننده، جذب آلودگی‌های سطح زمین و نفوذ در اعماق زمین در معرض آلودگی قرار گرفته و خلوص نسبی خود را از دست می‌دهد و آلوده می‌شود. فاضلاب‌های شهری مانند فاضلاب منازل، بیمارستان‌ها و اماکن عمومی، فاضلاب‌های صنایع مانند فاضلاب‌های صنایع آبکاری و نساجی (که حاوی مواد شیمیایی سمی و خطرناک هستند)، فاضلاب‌های کشاورزی مانند انتشار انواع حشره‌کش‌ها، آفت‌ کش‌ها و مصارف کودهای شیمیایی و حیوانی (که در اثر آبیاری مزارع آب‌های سطحی و زیرزمینی را آلوده می‌کنند) از جمله منابع آلودگی آب‌ها محسوب می‌شوند.
مصرف آب آلوده در انتشار و ایجاد بیماری‌های مختلف و مهلک نقش به‌سزایی دارد. بیماری‌های مختلفی از جمله حصبه، وبا، اسهال، فلج اطفال، مالاریا، آلودگی‌های انگلی از بیماری‌هایی هستند که از طریق آب آلوده به انسان سرایت می‌کنند. برخی از بیماری‌ها هم مانند انواع سرطان‌ها و بیماری‌های مختلف کلیوی به صورت تدریجی در اثر مصرف مکرر آب‌های آلوده در طول زمان و تحت تاثیر موادی مانند کروم، جیوه، نیترات، سرب و... در فرد به وجود می‌آید.
● چرا باید آب بنوشیم؟
متخصصان تغذیه معتقدند ۸۰ درصد مردم همواره دچار کم آبی یا بی‌آبی مفرط هستند، اما از این موضوع اطلاع ندارند. مصرف نوشیدنی‌های مختلف مانند قهوه، چای، انواع آبمیوه و... اگرچه به ظاهر مفید است، اما پاسخگوی نیاز بدن به کمبود آب نیست. نوشیدنی‌های مختلف به ویژه نوشیدنی‌های حاوی کافئین مثل چای و قهوه، نه تنها نیاز شخص را برآورده نمی‌کند، بلکه باعث افزایش تشنگی فرد می‌شوند. متخصصان، تغذیه آب را نوشیدنی بی‌جایگزین می‌دانند و معتقدند تنها، نوشیدن آب کمبود بدن را جبران می‌کند. از سوی دیگر ۸۳ درصد از حجم خون، ۷۵ درصد از بافت ماهیچه‌ها، ۷۴ درصد از بافت مغز و ۲۲ درصد از بافت استخوانی بدن را آب تشکیل می‌دهد.
هضم و جذب غذا، جذب ویتامین‌ها و تسهیل عمل گوارش، با نوشیدن آب امکان پذیر می‌شود. از سوی دیگر نوشیدن آب، مانع از تشکیل سنگ کلیه و کیسه صفرا شده و از سمی شدن بافت‌ها به ویژه بافت‌های فعال در زمینه دفع مواد زاید جلوگیری می‌کند.
اگرچه برخی معتقدند مصرف فیبر بیش از نوشیدن آب، به هضم و جذب غذا کمک می‌کند، اما مصرف فیبر به تنهایی پاسخگو نبوده و باعث هضم و جذب غذا نمی‌شود. در حقیقت بدون آب، مواد غذایی بسیار ضروری، حتی فیبر و سایر مواد خوراکی به موادی بی‌مصرف تبدیل می‌شوند. متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند با احساس اولین علائم کم آبی به سرعت آب بنوشید، چرا که کم آبی باعث افزایش غلظت خون شده و گردش خون را دچار اشکال می‌کند. با کاهش میزان آب بدن، نه تنها گردش خون مختل می‌شود، بلکه فعالیت مغز نیز کند شده و تمرکز حواس کاهش پیدا می‌کند. به دنبال این مسائل عوارضی چون سرگیجه، بی‌حالی و در نهایت غش به انسان دست می‌دهد. آب خالص و سالم- زمانی که هیچ افزودنی به آن افزوده نشده- «داروی معجزه‌گر» لقب گرفته است. بدن انسان روزانه به ۸ لیوان آب نیاز دارد. افزایش انرژی بدن، افزایش فعالیت مغز و فعالیت فیزیکی، دفع سموم بدن و ترکیبات مضر ناشی از متابولیسم، جلوگیری از ابتلابه سنگ کلیه، حفظ لطافت، شادابی و زیبایی پوست، کاهش وزن بدن، کاهش دمای بدن به ویژه در فصل گرما، جلوگیری از سردرد، سرگیجه و شوک ناشی از کم آبی یا بی‌آبی به ویژه در فصل گرما، هضم و جذب سریع غذا، پایداری وضعیت تعادل الکترولیت‌های بدن از جمله فواید مصرف آب هستند.

منبع : روزنامه تهران امروز