آموزش مسئولیت‌پذیری به کودکان

”هیچ‌کاری نمی‌کند. حتی تختش را هم مرتب نمی‌کند؛ تمام اسباب‌بازی‌هایش را به هم ریخته‌اند؛ همه کارها را خودم باید انجام دهم.“
مسئله تقسیم کارهای منزل از جمله مسائلی است که جایگاه مهمی را در زندگی خانوادگی به‌خود اختصاص داده و در اغلب موارد، به‌ویژه در میان زوج‌ها، باعث بروز تنش می‌شود.
جالب است بدانید که مادران در بسیاری از موارد، همکاری فرزندان را رد می‌کنند. چون معتقدند هماهنگ شدن با فرزند انرژی زیادی می‌گیرد و بهتر است خودشان به‌جای فرزندانشان کارهای خانه را انجام دهند. اما وقتی خستگی عارض می‌شود به ناچار وظایف به فرزند سپرده می‌شود. البته به این موضوع توجه داشته باشید که به‌طور حتم، سپردن وظایف در هر خانواده، نسبت به دیگری متفاوت و عوامل فرهنگی در آن بسیار مؤثر است. این عقیده شاید در بسیاری از خانواده‌ها نیز جا افتاده باشد که کارهای خانه و مراقبت از فرزندان کوچک‌تر وظیفه دختر بزرگ است. اما به‌طور کل سپردن وظایف به فرزند، به معنی ”بردگی کشیدن“ از کودکان نیست.
بین کم و زیاد، مطمئناً باید حد اعتدال را انتخاب و رعایت کرد. کودکان و نوجوانان نیاز به امنیت دارند. اگر آنها حس کنند که مادر در کنار آنها نیست و خودشان مسئول انجام تمامی وظایف‌اند، رابطهٔ مادر و فرزند تخریب خواهد شد؛ اما این موضوع که مادر تمامی وظایف را نیز برعهده بگیرد کار صحیحی نیست. کودکان برحسب سن و سالی که دارند، می‌توانند مسئولیت‌پذیر باشند. بدون ترس باید از آنها بخواهیم کارهائی را انجام دهند.
به این ترتیب آنها را نیز در زندگی خانوادگی دخیل می‌کنیم. این موضوع سبب می‌شود آنها خستگی مادر و پدر را درک و در عین‌حال خود را جزئی از خانه و خانواده محسوب کنند.
فراموش نکنید هرگز کار در منزل را نباید به‌عنوان تنبیه به کودکان تحمیل کرد. از سنین پائین، کارهای لذت‌بخش مثل شیرینی پختن را به فرزندانتان بسپارید و در عین‌حال در کنارشان باشید. اجازه دهید آنها این موضوع را در ذهنشان بپرورانند که به لطف آنها، خانواده شیرینی می‌خورند.
آموختن وظایف شهروندی یعنی مسئول بودن در قبال خود و دیگران، از خانواده آغاز می‌شود. جایگاه فرزند در خانواده و وظایفی که برعهده می‌گیرد، در آینده‌اش تأثیر می‌گذارد. جالب است بدانید بسیاری از والدینی که وظایف را بر دوش کودکان و نوجوانان نمی‌گذارند و ترجیح می‌دهند خود به‌جای آنها کار کنند، به‌طور ناخودآگاه تمایل دارند فرزندان را وابسته به‌خود نگاه دارند.
تقسیم وظایف و نقش‌ها، همیشه ساده نیست. ممکن است باعث بروز تنش میان خواهر و برادرها شود و حتی حسادت برانگیزد.
به‌طور معمول وظایف بیشتر به دختران و فرزندان اول سپرده می‌شود. مثلاً در نوجوانی، فرزندتان انجام کارها را رد می‌کند. حقیقت این است که نوجوان نمی‌داند باید از کجا شروع کند، پس بهتر است وظایف را به او یادآوری کنید.
تقسیم وظایف خانوادگی، نوعی گفت‌و‌گو می‌باشد. گفت‌وگوئی که به جایگاه و نحوه رفتار هر فرد با دیگری بستگی دارد.
بهترین روش آن است که هرگاه وظیفه‌ای را به فرزندانتان می‌سپارید سئوالی را نیز از خود بپرسید. به‌طور مثال: ”اگر به او بگویم جوراب‌های کثیف را بشور، به من چه خواهد گفت؟ اگر من (مادرش) در ۲۵ سالگی او مجبور باشم همچنان جوراب‌هایش را بشویم، او به من چه خواهد گفت؟“
معصومه مقصودعلی

منبع : ماهنامه کودک