پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

۳ دسامبر سال ۳۵۹ ـ اولتیماتوم تند شاپور دوم (ذوالاکتاف ) به امپراتوری روم و تعرض نظامی تازه ایران به متصرفات شرقی روم


۳ دسامبر سال ۳۵۹ ـ اولتیماتوم تند شاپور دوم (ذوالاکتاف ) به امپراتوری روم و تعرض نظامی تازه ایران به متصرفات شرقی روم
سوم دسامبر سال ۳۵۹ میلادی امپراتور روم ، کنستاتینوس دوم اولتیماتوم شدید اللحنی به این شرح از شاپور دوم( ذوالاکتاف ) شاه وقت ایران از دودمان ساسانیان دریافت کرد:
« پس از تحیت ... ، آگاه باش که طبق اسناد و مکتوب های موجود و نوشته های مورخان ، اراضی و سرزمین های آن سوی رود خانه استریمون ( Strymon) تا مرز مقدونیه متعلق به ایران بوده است . آن امپراتور باید آنجا را از نیروهای مسلح خود تخلیه کند تا ماموران ما بتوانند در آن مناطق به جمع کردن مالیات و تمشیت امور بپردازند . اگر فرستاده من ، حامل این یادداشت ، دست خالی باز گردد ؛ پس از پایان زمستان دستور خواهم داد که ارتش این سرزمین ها را با توسل به زور پس بگیرد ... (نامه با الفاظ مودبانه پایان می یابد) » .
از آمیدا ؛ شاه
شاپور دوم این یادداشت را از « آمیدا » فرستاده بود که چند هفته پیش ازانشاء نامه به تصرف ایران در آمده بود . شاپور در همین سال با شکست دادن نیروهای رومی سوریه را متصرف شده بود و آماده پیشروی در متصرفات شرقی روم بود.
امپراتور روم که در گیر دشواری های داخلی و نافرمانی بعضی از ژنرالهایش بود پاسخ نامه شاپور دوم را موکول به مشورت با سنای روم کرد.
شاپور دوم منتظر نماند و در بهار سال ۳۶۰ میلادی دست به حمله زد و پس از تصرف « بزابده » به پیشروی خود ادامه داد. کنستانتینوس دست به گرد آوری نیرو زد که بیمار شد و تب شدید وی را از پای در آورد .
جانشین او « ژولیان » که در عین حال فلسفه دان و نویسنده بود برای جنگ با ایران نه تنها نیروهای رومی را بسیج کرد بلکه به اجیر کردن جنگجوی مزدور از قوم فرانک (ساکن شمال فرانسه ، در آن زمان سرزمین گل ) و قوم آلمانی ( مردمی که در مرز فرانسه و آلمان زندگی می کردند ، مردم راین ــ فرانسویان به همین دلیل همه ژرمن ها را آلمانی و کشورشان را آلمان می خوانند ) و قوم ایلری ( ساکن غرب یوگوسلاوی ــ کرواتهای امروز ) دست زد و دوسال طول کشید تا برای لشکرکشی به شرق آماده شود .
اعلامیه ۱۷ ژوئن سال ۳۶۲ ژولیان بر ضد مسیحیان هم یکی از دلایل تاخیر حمله او به ایران شده بود. ژولیان در مسیر لشکر کشی خود به سوی ایران یک گوساله سفید هم قربانی معبد « زئوس » کرد تا اورا درجنگ یاری دهد.
سرانجام این حمله در ۲۶ ژوئن سال ۳۶۳ میلادی با نیرویی که از حیث شمار و آزمودگی بی نظیر بود آغاز شد .شاپور دوم که از کم و کیف این نیرو آگاه بود تصمیم گرفت به جای سرحد ، در عمق خاک ایران با آن رو به رو شود . نیرو های انبوه ژولیان پس از این که به محل مورد نظر شاپور دوم که فاصله ای زیاد از تیسفون نداشت رسیدند خود را در محاصره واحدهای ارتش ایران یافتند و در جنگی که روی داد شکست خوردند و یک سوار پارسی ژولیان در حال فرار را با پرتاب زوبین شدیدا مجروح کرد که همان شب درگذشت .
طبق قانون روم ، هماندم ژنرالهای رومی « ژویان » را از میان خود به عنوان امپراتور موقت انتخاب کردند و وی برای نجات بقیه نیروهای رومی با شاپور دوم وارد مذاکره شد و با دادن همه مناطقی را شاپور خواهان آنها بود موافقت اورا به ترک مخاصمه به دست آورد و واحدهای شکست خورده رومی را از آسیا بیرون برد.
پاره ای از مورخان رومی نوشته اند که شاپور دوم در این جنگ از فیل جنگی استفاده کرده بود . جنگجویان مزدور فرانک و آلمانی در بازگشت به اروپا از میهندوستی و ایستادگی و انضباط سرباز ایرانی داستانها تعریف کردند که هنوز باقی مانده است .
طبق اسناد موجود ، ژویان ازهمه دعاوی رومیان در غرب قفقاز ، فلسطین ، سوریه و پنج منطقه در آناتولی صرف نظر کرد و ۱۸ پایگاه مرزی را برچید و پذیرفت که پیروان آیین زرتشت در قلمرو روم آزادی مذهبی داشته باشند و از بازرگانان ایرانی مالیات مضاعف گرفته نشود.
ژولیان پس از بازگشت به روم در جلسه ماه اکتبر سنا حضور یافت تا از عمل خود و امتیازهای متعدد که به ایران داده بود دفاع کند که سناتور ها اورا « هو » کردند و ژولیان نتوانست این تحقیر را تحمل کند و از درخواست رای برای امپراتور شدنش صرف نظر و با گاز زغال خودکشی کرد.
شاپور دوم که از پیش از تولد ، شاه ایران شده بود و دوران سلطنتش بیش از عمرش بود قلمرو ایران را از مرزهای چین تا مدیترانه گسترش داد و اعراب را نیز مطیع خود ساخت . در باره خشونت وی نسبت به اعراب شایعات زیاد رواج یافته از جمله سوراخ کردن شانه های آنان و گذرانیدن ریسمان از کتف هایشان .
منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز


همچنین مشاهده کنید