تحقق راه راست

▪ پرسش:
راه راست یا همان صراط مستقیم را توضیح داده و بیان کنید قرآن کریم چه توصیفی از ماهیت و ابعاد آن ارائه داده است؟
▪ پاسخ:
ـ مفهوم صراط مستقیم
مفهوم راه راست در فرهنگ قرآن، پرستش خدا و تمسک به خدای سبحان و در راه اهل نعمت قرار گرفتن است. مراد اهل نعمت از منظر قرآن و سنت، همان انبیا، صدیقین، شهدا، صالحین و امامان معصوم(ع) است. صراط همان بزرگراه آشکار و روشن را می گویند و «مستقیم» به چیزی گفته می شود که نقص و کجی و اعوجاج درونی نداشته باشد. اگر راهی هموار نباشد و بخشی از آن فراز و بخشی نشیب داشته باشد. برخی از مقاطع آن قابل رفتن و برخی غیرقابل رفتن باشد، یکدست و یکسان نیست و نمی تواند صراط مستقیم باشد. صراط مستقیم راهی است که خدای سبحان برای هدایت انسان معین کرده، و آغاز این راه در درون فطرت الهی همه انسانها است و پایان آن لقای خداوند است. کلمه صراط در همه آیات قرآنی به صورت مفرد آمده و تثنیه و جمع ندارد که این خود قرینه ای بر یگانگی و وحدت صراط مستقیم است.
ـ صراط مستقیم تنها راه هدایت
انسان موجودی ایستا و بی حرکت نیست بلکه سالک و رونده است و مقصود این حرکت و سلوک نیز «لقاءالله» است. قرآن کریم خطاب به همه انسانها می فرماید: «یا ایها الانسان انک کادح الی ربک کدحا فملاقیه» (انشقاق-۶) همه افراد بشر: مومن و کافر، «مسافر الی الله» هستند و همگی آنان به ملاقات پروردگارشان خواهند رسید؛ با این تفاوت که مومنان، جمال و مهر حق را ملاقات می کنند و کافران جلال و قهر او را. یکی خدا را به وصف «ارحم الراحمین» ملاقات می کند و دیگری او را به وصف «اشدالمعاقبین» می یابد در بین همه راههایی که انسان می تواند طی کند و به خداوند برسد تنها یک راه «صراط مستقیم» و راه هدایت است و دیگر راهها اعوجاجی و منحرفند. اگر کسی در راه درست و در صراط مستقیم حرکت کند، در پایان راه به خدای «ارحم الراحمین» می رسد و اگر از بیراهه برود، باز هم به همان خدا می رسد، ولی با وصف «اشد المعاقبین» صراط مستقیم و نیز راههای انحرافی را کتب آسمانی و خصوصا قرآن کریم معرفی کرده اند: «اناهدینا السبیل اما شاکرا و اماکفورا (انسان-۳) این انسان است که باید خودش راه مستقیم را انتخاب کند، یا از طریق نهر بزرگ صراط مستقیم به عمق دریا برسد و یا از طریق جویبارهای پیچ در پیچ برود و در کناره های دریا بماند.
صراط مستقیم نزدیکترین و سالمترین راه رسیدن به خداوند است، بزرگراه آشکار هدایت است که هیچ گونه شک و تردید و ابهامی در آن وجود ندارد و اگر انسانی از صراط مستقیم خارج می شود برای وجود نقص در این راه نیست بلکه به دلیل ضعف خود او و وسوسه شیطان است.
خدای سبحان درباره اعجاز قرآن کریم فرمود: کتابی است که اختلاف درونی و کثرت و ناهماهنگی در آن راه ندارد و سر آن را «من عندالله» بودن قرآن بیان فرمود: افلایتد برون القران ولوکان من عند غیرالله لوجدوافیه اختلافا کثیرا (نساء-۸۲). راهی که از سوی خداوند برای هدایت بشر طراحی و تعیین شود، راهی که از خداوند واحد است و به سوی خداوند واحد هدایت می کند، چنین راهی تعددپذیر نیست و لذا فرمود: «از این صراط مستقیم من تبعیت کنید و به دنبال سبل و راههای دیگر نروید (انعام-۱۵۳). مقصود از «سبل» در این آیه کریمه سبل اعوجاجی و انحرافی است. یعنی راههایی که برخلاف صراط مستقیم باشند. اما در مقابل راههای کج، «سبل الله» نیز هست؛ یعنی راههایی فرعی که به صراط مستقیم منتهی می شوند. صراط مستقیم مانند خورشید است و سبل الهی نورهایی است که از جهات و زوایای گوناگون به صراط مستقیم متصلند و به همین جهت می فرماید: «کسانی که در راه ما و برای رسیدن به لقای پروردگارشان به مجاهده می پردازند به یقین آنان را به سبل و راههای فرعی خود هدایت می کنیم (عنکبوت-۱۶۹)
صرف این که کلمه صراط در قرآن به طور «نکره» یاد شده دلیل تعدد صراط مستقیم نیست و هر پیامبر، صراط مستقیم خود را دارد، بلکه همه مکاتب و همه آورندگان آن مکاتب بر یک صراط مستقیم اند.

منبع : روزنامه کیهان