با کودک خود چه‌کار کنم؟

● نکته‌هائی دربارهٔ روز اول مهدکودک
▪ کودک در آن روز، از همه‌چیز و همه‌کس، کم و بیش می‌ترسد؛ نکند که:
ـ خانم معلم، دعوایش کند!
ـ از کلاس و مهدکودک بیرونش کنند!
ـ نگذارند برای دست‌شوئی و آب خوردن بیرون برود!
ـ از پله‌ها بیفتد و یا زمین بخورد و کسی به دادش نرسد!
ـ اگر روزی از روزها به مهدکودک نیامد، جایش را به کودک دیگری بدهند!
ـ بچه‌های دیگر دوستش نداشته باشند و او را در جمع خود راه ندهند!
ـ نگذارند بازی کند و مجبورش کنند یک‌جا بنشیند و فقط به حرف‌های مربی گوش کند!
▪ پس: اضطراب، دل‌شوره و خشم خود را به‌صورت رفتارهای عصبی نشان می‌دهد.
● پدر و مادر گرامی و مربیان عزیز، بهتر است بدانند که کودک:
▪ احساساتش در آن روز، به‌طور کلی ”منفی“ است و آن را به‌صورت مبالغه‌آمیزی ابراز می‌کند.
▪ به‌راحتی برانگیخته می‌شود و به سرعت به گریه یا خنده می‌افتد.
▪ در اثر دل‌شوره، مرتب می‌خواهد به دست‌شوئی برود و یا دهانش خشک می‌شود و همواره آب و خوراکی می‌خواهد.
▪ همه‌ٔ ژست‌ها و حرکت‌های شما پدر و مادر عزیز و مربیان محترم، برای کودک معنادار است؛ حتی اگر منظور خاصی نداشته باشید. برای نمونه: ”اگر پای تلفن از کسی گله می‌کنید؛ کودک فکر می‌کند الان است که با او هم همین‌طوری حرف بزنید.“
▪ توجه کودک به شما و محیط اطرافش چند برابر می‌شود، پس حساسیتش بالاتر می‌رود: ”نسیم بهاری می‌وزد، ولی کودک، بسیار سردش می‌شود“، ”شما با عجله با او صحبت می‌کنید، ولی او فکر می‌کند که دارید دعوایش می‌کنید.“
▪ تمرکزش بر حرکت‌ها و کلمه‌های کودکان دیگر نیز، بسیار است: ”کودکی را می‌بیند که به‌تنهائی دارد بازی می‌کند؛ فکر می‌کند که به‌طور حتم او را تنبیه‌ کرده‌اند.“
▪ توجه کودک به ارتباط افراد با یکدیگر بیشتر می‌شود: ”آیا مربیان با هم مهربان هستند؟“، ”همدیگر را با نام کوچک صدا می‌کنند؟“، ”مدیر مهدکودک با مربیان چگونه رفتار می‌کند؟“ و ”آیا با آنان مهربان است یا به آنان دستور می‌دهد؟“
● پدر و مادر عزیز، بهتر است بدانند که:
▪ چند روز قبل از رفتن به مهدکودک، لیست خریدهای مربوط به مهدکودک را با همراهی و سلیقهٔ خود کودک خریداری کنند.
▪ از اعمال نظر و تحمیل سلیقه به کودک، به‌طور جدی بپرهیزند.
▪ کودک را نباید با جمله‌ها و تذکرهای مکرر کلامی بیازارند: ”وسایلت را گم نکنی“، ”حواست را خوب جمع کن“.
▪ از مقایسه‌ٔ کودک با کودکان دیگر به‌طور جدی بپرهیزند: ”دخترعمویت شوق و ذوق بیشتری برای رفتن به مهدکودک داشت.“
▪ از لجبازی کردن، سربه‌سر گذاشتن و مشاجره با کودک به‌طور حتم خودداری کنند؛ حتی اگر به شوخی باشد.
▪ هیچ‌گاه به کودک نگویند: ”حالا دیگر تو بچه نیستی“ چون‌که او ”بزرگ هم نیست“ و به این ترتیب با گفتن این جمله، در او اضطراب ایجاد نکنند. به‌جای این حرف، بهتر است دلیل انجام دادن یا انجام ندادن کاری را برای کودک توضیح دهند.
▪ اگر کودک، کار نادرستی انجام داد، فقط دلیل نادرستی کار را برایش توضیح بدهند، نه این‌که بگویند: ”دیگر دوستت ندارم، این چه کاری بود که کردی؟“ و با این گفته‌ها، اضطراب او را بیشتر و در او احساس ناامنی ایجاد نکنند.
▪ به‌طور حتم، توصیه می‌شود از تنبیه بدنی، سرزنش و خجالت دادن کودک خودداری کنند.
▪ اگر کودک به‌نظر بزرگ‌ترها کار بدی انجام داد، به او برچسب نزنند و از تعصب و پیش‌داوری دربارهٔ او و کارهایش بپرهیزند: ”تو گیج هستی“، ”همیشه سربه‌هوائی“
▪ با ذوق و شوق از آموزش‌ها و بازی‌های متنوع مهدکودک، دوستان جدید و حتی خوراکی‌هائی که خواهد خورد، با کودک صحبت کنند.
▪ از قبل با مربی و مسئولان مهدکودک تماس بگیرند و اطلاع دهند که کودک چه روزی و چه ساعتی به مهدکودک می‌آید.
▪ روز اول مهدکودک، پدر و مادر کودک باید زودتر از موعد به مهدکودک برسند؛ دیر رسیدن همیشه مضر است.
▪ بدترین کار، این است که پدر و مادر پشت در کلاس بایستند و بهترین کار این است که پدر و مادر، زود به خانه برگردند و در محیط مهدکودک نمانند.
▪ همواره نباید به کودک اعلام شود: ”کاری نداری؟ من بروم دیگر؟“
▪ سر ساعت و حتی کمی هم زودتر دنبال کودک بیایند.
▪ فقط با سئوال کوتاه: ”خوب امروز چه‌طور بود؟“ یا ”چه‌خبر؟“ پرسش کنند.
▪ بگذارند خود کودک از روز اول مهدکودک صحبت کند و با سئوال‌های مختلف، او را دچار استرس نکنند.
▪ برای آرام کردن کودک، از دادن وعده‌های دروغین به او بپرهیزند: ”برایت بهترین هدیهٔ دنیا را می‌خرم.“
▪ از تهدید کردن کودک بپرهیزند: ”وقتی پدرت برگردد، به او می‌گویم چه کارهائی کردی“، ”اگر برایت اسباب‌بازی خریدم.“
▪ از استفادهٔ اشتباه از محبت بپرهیزند: ”اگر مرا دوست داشتی، این کار را نمی‌کردی.“
▪ از گریستن و تهدیدهای کودک نهراسند: ”اگر بروی خانه، من از ترس بیهوش می‌شوم.“
▪ نسبت به سلطه‌جوئی‌های فعالانهٔ کودک بی‌اعتنا باشند: ”مرا دوست نداری وگرنه کنارم می‌ماندی.“
▪ نسبت به سلطه‌جوئی‌های نافعال کودک هم بی‌اعتنا باشند: ”دارم مریض می‌شوم؛ بی‌حال هستم.“
▪ کودک را مطمئن کنند که مربیان و مدیران مهدکودک در این‌جا بیشتر از پدر و مادر، مواظب او هستند.
● مربیان محترم بهتر است بدانند که:
▪ خود را با نام کوچک به کودک معرفی کنند.
▪ اسم کوچک کودک را به‌خاطر بسپارند و او را با احترام با نام کوچک بخوانند: ”علی جان“، ”مهسا جان“، ”آقا پوریا“ و ...
▪ صمیمانه و در عین حال بسیار جدی از پدر و مادر بخواهند که هرچه زودتر مهدکودک را ترک کنند و مراسم خداحافظی برپا نکنند.
▪ کودک یا گروه کودکان روز اولی را خیلی زود با قسمت‌های مختلف مهدکودک، حتی آشپزخانه و دست‌شوئی آشنا کنند.
▪ اگر کودک صحبتی کرد یا سئوالی پرسید، فعالانه به او گوش دهند؛ به سویش خم شوند؛ رابطهٔ چشمی با او برقرار کنند و با سر و حرکت‌های بدن و حتی لبخند نشان دهند که دارند صحبت او را می‌شنوند.
▪ به‌طور کلی واکنش‌های متناسب چهره‌ای و بدنی به کودک نشان دهند.
▪ پاسخ‌های کلامی مربی باید پر از احساس واقعی، با سبکی کودکانه و قابل فهم و درک کودک باشد.
▪ اگر پاسخ سئوال کودک را می‌دانند، با صداقت و سادگی، کوتاه پاسخ دهند و در صورتی‌که پاسخ سئوال کودک را نمی‌دانند، با شجاعت بگویند: ”نمی‌دانم، ولی سعی می‌کنم جوابش را برایت پیدا کنم.“
▪ به‌کودک، آزادی کامل بدهند تا از هر کجا که دلش می‌خواهد، صحبت کند و میان حرف او نپرند.
▪ تقاضای انجام هر کاری را از کودک با طرح سئوال او بخواهند: ”می‌خواهی با این وسیله‌ها بازی کنی؟” یا ”دوست داری این کتاب‌ها را ببینی؟“
▪ به کودکانی که بی‌تابی می‌کنند، بگویند: ”برای ما، مهم این است که کار دل‌خواه تو انجام شود.“
برای کاهش دل‌شوره، استرس و حفظ ثبات عاطفی کودک، باید بین مربیان و دست‌اندرکاران مهدکودک، هماهنگی‌های لازم وجود داشته باشد.
▪ مربیان عزیز، مدیران و دست‌اندرکاران گرامی مهدکودک، بهتر است نسبت به نیازها ،خواسته‌ها، علاقه‌مندی‌ها، مسائل و مشکل‌های کودک، حساس باشند و اقدام مناسب را به‌عمل آورند: ”دوست داری با این اسباب‌بازی‌ها که دست بچه‌ها بود بازی کنی؟“
▪ تا جائی که ممکن است، کودک را در انجام کارهای مربوط به خود شرکت بدهند: ”بیا بند کفش‌هایت را باهم ببندیم.“
▪ کودک را مطمئن کنند که همه با او دوست و مهربان هستند.
▪ کودک را مطمئن کنند که اجازهٔ خوردند آب، خوراکی و دست‌شوئی رفتن را، هروقت که بخواهد، دارد.
▪ به کودک اطمینان بدهند که هروقت کاری داشت، به کمک او می‌شتابند.
▪ به کودک بگویند که اگر روزی دیر به مهدکودک رسید، جایش محفوظ است؛ گرچه بهتر است سروقت بیاید.
▪ به‌طور حتم کودک را مطمئن کنند که اگر روزی در خانه ماند، هم‌چنان جایش خالی است و همه منتظر دیدار او هستند.
دکتر فرزانه صداقت، روان‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه
منابع:
”روان‌شناسی رشد“ ”حسن احدی ـ شکوه‌السادات بنی‌جمالی“
”راهنمای آموزش لوحه‌های علوم“ ”منوچهر ترکمان“
”روان‌شناسی انسان سلطه‌جو“ ”قاسم قاضی“

منبع : مجله شادکامی و موفقیت