پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

برگی از تاریخ (۲۰ اردیبهشت) (۱)


برگی از تاریخ (۲۰ اردیبهشت) (۱)
امروز ، بیستم اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ هجری شمسی ، برابراست با ۲۲ربیع الثانی ۱۴۲۸قمری و ۱۰ می ۲۰۰۷ میلادی . رویدادهای مهمی که در طول تاریخ ، درچنین روزی ، بوقوع پیوسته از این قرارند:
● وقوع جنگ ساوه
۸۸۸ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۱۱۹ میلادی ، جنگ ساوه میان سلطان سنجر سلجوقی و برادرزاده اش سلطان محمود رخ داد . در این نبرد، نیروهای سنجر (پادشاه سلجوقی وقت) پیروز شدند.
با وجود این، سنجر سلطان محمود را بخشید، ولی از اختیارات او كه حاكم مناطقی از ری تا موصل و ازجمله شهر بغداد بود كاست و بهروز را كه توسط سلطان محمود سلجوقی از سمت كلانتر بغداد بركنار شده بود به این مقام بازگردانید كه نوعی تحقیر سلطان محمود تلقی شد ، ولی وی واكنشی نشان نداد.
قلمرو سلجوقیان به ویژه در زمان سنجر توسط امیرزادگان خودمختار اداره می شد كه با وجود همزمان بودن دوران آنان با جنگهای صلیبی در آسیای غربی، دائما با هم سر ستیز داشتند و برسر یكدیگر می تاختند و قتل و كشتار به راه می انداختند.
● در گذشت ملامحمد محسن فیض کاشانی
۳۳۷ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۰۹۱ه ق ، ملا محمد محسن فیض کاشانی دار فانی را وداع گفت .
محمد مشهور به ملا محسن و ملقب به فیض در چهاردهم ماه صفر سال ۱۰۰۷ قمری در یکی از معروف ترین خاندان علم ، عرفان و ادب ، در کاشان به دنیا آمد.
ملا محسن چهارمین فرزند مرتضی در دو سالگی پدر خود را از دست داد. از آن پس دایی و عمویش تعلیم و تربیت او و دیگر برادرانش را به عهده گرفتند و چون فیض از برادران خود باهوش تر بود مقدمات علوم دینی و بخشهایی از آن را تا سن بلوغ در کاشان نزد عمو و دایی اش نورالدین محمد مشهور به حکیم و آخوند نورا فرا گرفت .
بیست ساله بود که با برادر بزرگش عبدالغفور برای ادامه تحصیل به اصفهان که در آن روزگار پایتخت کشور و مرکز تجمع علمای بزرگ و اساتید ماهر در رشته های مختلف علوم اسلامی بود، رهسپار گردید و از این موقعیت مناسب که در هیچ یک از شهرهای ایران و دیگر ممالک اسلامی یافت نمی شد بیشترین بهره ها و استفاده های علمی را برد.
مشهورترین استادان و ناموران اجازه اجتهاد و نقل روایت فیض در اصفهان ، ملا محمد تقی مجلسی ، شیخ بهایی ، در علوم فقه و حدیث و تفسیر و میرداماد ، میرفندرسکی و ملاصدرا در فلسفه ، عرفان و کلام بوده اند.
پس از آن ملا محسن با شنیدن خبر ورود سید ماجد بحرانی به شیراز، از اصفهان به آنجا رفت و مدت دو سال نزد ایشان به تکمیل علم حدیث و روایت پرداخت و از او نیز اجازه نقل روایت گرفت و به اصفهان بازگشت و بار دیگر در حلقه درس و بحث شیخ بهایی حاضر شد و استفاده های شایان برد.
در این سالها که فیض از تقلید مستغنی و برای حج مستطیع شده بود عازم بیت الله الحرام گردید و در آنجا به ملاقات شیخ محمد فرزند حسن فرزند زین الدین عاملی رفت و از آن بزرگوار پس از استفاده های علمی ، اجازه روایت و نقل حدیث دریافت کرد.
او پس از مراجعت از مکه به شهرهای دیگر ایران مسافرت کرد و از دانشمندان آن شهرها بهره برد تا زمانی که ملاصدرا از شیراز به قم مهاجرت کرد و در کهک قم اقامت گزید.
در این موقعیت که ملاصدرا دوره علم باطنی را شروع کرده بود ، ملا محسن و ملا عبدالرزاق لاهیجی به سویش شتافته ، مدت هشت سال مونس تنهایی او بودند و در مصاحبتهای شبانه روزی با استاد استفاده کامل معنوی می بردند.
در این دوران ملاصدرا دو دختر فاضل و عالم خود را به عقد دو شاگردش ملا محسن و ملا عبدالرزاق درآورد و آن دو شاگرد و داماد را به فیض و فیاض لقب داد.
در همین زمان از سوی حاکم شیراز از ملاصدرا تقاضای مراجعت به شیراز شد. او این دعوت را پذیرفت . فیض نیز همراه استاد و پدر همسرش به شیراز رفت و نزدیک به دو سال در آنجا ماند.
بعد از این مدت او به کاشان بازگشت و به امر تدریس ، تعلیم ، تبلیغ و ترویج و تالیف و تصنیف مشغول گردید و گاه در قمصر و کاشان با جمعی از دوستان نماز جمعه اقامه نمود. ملا محسن شاگردان فراوانی داشت . آنان علاوه بر استفاده های علمی و معنوی از او به کسب اجازه های اجتهاد و نقل حدیث نیز مفتخر گردیده بودند معروفترین شاگردان ایشان محمد مشهور به علم الهدی است .
فیض کاشانی بیشتر عمر خود را صرف تعلیم ، تدریس و تالیف کرد. او پس از کسب معارف و استفاده علمی و معنوی از استادان بزرگ خود نوشتن کتاب و رساله را از هیجده سالگی آغاز نمود و در طی ۶۵ سال نزدیک به دویست جلد اثر نفیس در علوم و فنون مختلف تالیف کرد که از میان آنها می توان به تفسیر صافی ، الشافی ، النوادر ، المحجه البیضاء ، مفاتیح الشرایع ، اصول المعارف ، ضیاء القلب و الفت نامه و... اشاره کرد .
● بازداشت ویلکس در ارگ لندن
۲۳۹ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۷۶۸ میلادی ، ویلکس روزنامه نگار رادیكال انگلیسی به خاطر سرمقاله نشریه اش «نورث بریتون» به دستور شخص پادشاه انگلستان در ارگ لندن (برج لندن) بازداشت شد.
وی در این مقاله از متنی كه در شماره ۴۵ نشریه اش (منتشره در سال ۱۷۶۳) نوشته بود به دفاع پرداخته بود. ویلكس به خاطر آن متن مدتی زندانی بود. وی در آن متن، نطق پادشاه در جلسه افتتاحیه سالانه مجلس نمایندگان را به باد انتقاد گرفته و نوشته بود:
" پادشاه در این نطق از قرارداد صلح پاریس كه به زیان انگلستان بود تمجید كرد. آیا پادشاه (جورج سوم) از عدم رضایت انگلیسی ها از این قرارداد آگاه است؟ كه آن را علنا بر زبان می آورند. اگر آگاه نیست كه از ملت جداست و باید كناره گیری كند و اگر می داند و برغم آن، از قرارداد تمجید كرده است كه پا بردل مردم گذارده و خائن است."
بازداشت مجدد ویلكس به خاطر آن بود كه زیر حرفش زده بود و با ابراز تاسف از متن منتشره در شماره ۴۵ آزاد شده بود.
نسخه های اصلی این شماره نشریه «نورث بریتون» که محبوبِ روزنامه نگاران جهانست، در موزه ها نگهداری می شود و در حراجهای آثار تاریخی به میلیونها دلار بفروش می رسد.
ویلكس كه چندبار دیگر هم به خاطر دفاع از آزادی بیان (مطبوعات) بازداشت و یا به فرانسه فراری شده بود با ایستادگی خود در برابر پادشاه در دل مردم انگلستان جای گرفت و بعدا نماینده مجلس و شهردار لندن هم شد. نویسندگان قانون اساسی آمریكا، نظر ویلكس در مورد آزادی مطبوعات و منع بازرسی و بازداشت بدون حكم قاضی را عینا وارد این قانون كرده اند. در آمریكا، نام ویلكس بر یك شهر و یك دانشگاه و صدها خیابان گذارده شده است.
● در گذشت همفری دیوی
۱۷۸۱ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۸۲۹ میلادی ، همفری دیوی یکی از بر جسته ترین شیمیدانان و فیزیکدانان انگلیسی درگذشت.
"همفری دیوی" ، در ۱۷ دسامبر سال ۱۷۷۸ در پنزانس در انگلیس بدنیا آمد. او پسر ارشد خانواده اش بود که از طبقه متوسط جامعه بودند.
وی تحصیلات ابتدایی را از سال ۱۷۹۳ در مدرسه گرامر که در نزدیکی پنزانس بود آغاز کرد . دیوی پیش داروفروش جراح ، شاگردی می‌کرد، برنامه خودآموزی شامل الهیات ، جغرافیا ، هفت زبان و تعدادی موضوعهای علمی برای خود طرح‌ریزی کرد، به مطالعه فلسفه پرداخت و از طریق آثار نیکلسن و لاوازیه ، شیمی آموخت.
او بسیار مهربان و سر زنده بود و قوه تخیل قوی داشت. وی دوستدار ترکیب کردن برای ساختن شعر بود. همچنین آتش‌بازی ، ماهیگیری ، دویدن و جمع آوری مواد معدنی از دیگر تفریحات او بود.
دیوی با "دیویس ژیلبرت" دوست صمیمی بود. بعدها ژیلبرت (رئیس جمهور جامعه سلطنتی) به او پیشنهاد داد که از کتابخانه اش استفاده کند و به او یک لابراتوار شیمی داد که در آن دوران بسیار نادر و عالی بود. او در آنجا با طبیعت گرما ، نور و الکتریسیته آشنا شد. وی در لابراتوار کوچکش گاز نیترو اکسید(گاز خنده آور) را آماده و اسنشاق کرد و ادعا کرد که این گاز ، خواص بیهوش کننده دارد. دیوی در سال ۱۸۰۷ به عنوان منشی جامعه سلطنتی برگزیده شد.
وی در سال ۱۸۱۵ لامپ بی‌خطری را اختراع کرد که نامش را در تاریخ زنده کرد. همفری دیوی با تجزیه مواد مرکب توسط الکتریسیته ، پنج عنصر پتاسیم ، سدیم ، کلسیم ، استرونسیم و باریم را کشف کرد و با این کار به این نتیجه رسید که عناصر با جاذبه‌هایی که ماهیتا الکتریکی هستند بهم وصل می‌شوند.
دیوی در الکتروشیمی بررسی‌های عالمانه ای انجام داد. چراغ بی‌خطری را که دیوی اختراع کرد، خطر انفجار در معادن زغال سنگ را از بین برد.
وی ثابت کرد که عناصر شیمیایی به عنوان مواد اصلی قدرت اسیدی یا قدرت قلیایی عمل نمی‌کنند و نتیجه گرفت که خواص شیمیایی ، تابعی از آرایشهای نسبی و نیز تابعی از ترکیبات ماده‌اند.
وی همچنین رئیس مؤسسه گازدرمانی "تامس بدوز" در کلیفتن شد. وی پس از ۵ سال که اولین کتاب شیمی خود را تالیف کرد، در مؤسسه پادشاهی به تدریس و سخنرانی در شیمی مشغول شد و آنجا را به مرکزی برای تحقیقات پیشرفته تبدیل کرد و خود نیز بیشتر حیات شغلیش را در آنجا گذرانید .
● زادروز فرآنسوآماری رائول ، پدر شیمی جدید
۱۷۷سال پیش درچنین روزی در سال۱۸۳۰میلادی ، فرآنسوآماری رائول شیمیدان فرانسوی متولد شد. او پس ازاخذ درجه دكترا ازدانشگاه پاریس تحقیقات علمی خود را گسترش داد و سرانجام ازبنیانگذاران جدید علوم شیمی و فیزیك شد. رائول را به عنوان پدر شیمی جدید در جهان می شناسند .
رائول درزمینه كاهش نقطه انجماد و افزایش نقطه جوش مواد نظریه ای ارائه داد كه بنام خود او ثبت شده است. ازقوانین رائول برای تعیین تقریبی جرم ملكولی عناصرهم استفاده می شود.
منبع : تبیان


همچنین مشاهده کنید