آرامگاه حافظ ، شیراز

حافظ از نام‌آورترین شعرا و عرفای ایران زمین است كه در سال 726 هجری قمری در شیراز متولد شد و در سال 791 هجری قمری به سرای باقی شتافت.
آرامگاه حافظ در مكانی به نام «حافظیه» در شمال شهر شیراز قرار دارد. این آرامگاه دارای دو حیاط شمالی و جنوبی است كه مقبره حافظ شاعر بزرگ، در حیاط شمالی آن واقع شده است. در سال 1187 هجری قمری، كریمخان زند، پس از محصور كردن محوطه‌ بزرگی كه قبر حافظ در آن قرار داشت، عمارتی در وسط آن ساخت. این ساختمان، از چند اتاق جنوبی تشكیل می‌شد. كریمخان زند در زیر گوشه غربی این عمارت، آب‌انباری ساخت كه از آب ركن‌آباد پر می‌شد و ایوانی داشت كه چهار ستون سنگی یكپارچه آن را نگه‌داری می‌كردند. وی هم‌چنین مقبره حافظ را با یك سنگ مرمر نفیس كه چندین بیت زیبا و نغز این شاعر به خط نستعلیق روی آن حكاكی شده بود، پوشاند. پس از این تاریخ،‌ افراد بسیاری آرامگاه را تعمیر و مرمت كرده‌‌اند كه برخی از آنان عبارتند از :
- در سال 1273 هـ.ق تهماسب میرزا (مؤید) حكمران فارس، آرامگاه را تعمیر و مرمت كرد.
- در سال 1295 هـ.ق مرحوم فرهاد میرزا (معتمدالدوله) فرمانفرمای فارس، معجری چوبی دور آرامگاه خواجه نصب كرد.
- در سال 1317 هجری قمری، فردی زرتشتی به نام «اردشیر» كه ساكن یزد بود، آرامگاه را تعمیر و مرمت كرد و معجری بر بالای آن ساخت. اما بعدها مرحوم سید علی اكبر فال اسیری، به بهانه این كه «یك نفر گبر» قبر خواجه را ساخته معجر را ویران كرد.
- در سال 1319 هجری قمری، شاهزاده ملك منصور (ملقب به شعاع‌السلطنه) والی فارس، معجری آهنین روی مزار حافظ ساخت و كتیبه‌ای را نیر بر بالای آن قرار داد.
- در سال 1310 هـ.ش فردی به نام دبیر اعظم بهرامی كه استاندار فارس بود، سر در حیاط جنوبی و نارنجستان آن را سر و سامانی داد،‌ اما كار را به پایان نرساند.
- در سال 1314 هجری شمسی، طرح نقشه آرامگاه حافظ به شكل كنونی آن به وسیله مدیر كل اداره‌ باستان‌شناسی وقت تهیه و آغاز شد و در سال 1316 به پایان رسید.
در جنوب حیاط جنوبی، خیابانی به نام خرابات قرار داشت كه بعدها «گلستان» نام گرفت. در امتداد آن، خیابان «بوستان» است كه به آرامگاه شیخ اجل سعدی منتهی می‌شود.
در جوار مزار حافظ عده زیادی از دانشمندان، علما و شاعران مدفونند. از جمله : شیخ محمد اهلی متوفای 942 هـ.ق، میرزا نصیر ملقب به فرصت‌الدوله متوفای 1339 هـ.ق، قاسم خان والی متوفای 1289 هـ.ق،‌ حجه‌الاسلام آقا سید مجتهد كازرونی متوفای 1342 هـ.ق، آقا محمدهاشم ذهبی از بزرگان سلسله ذهبیه، سالار جنگ شاعر معاصر و متوفای 1325 هـ.ش، حاج شیخ مهدی كجوری متوفای 1293 هـ.ق، میرزا نظام‌‌الدین دستغیب متوفای 1030 هـ.ق و ...
این كتاب را به دو غزل از دیوان جاودانه حافظ مزیّن می‌كنیم :
زان یــارِ دلنــوازم شُكــری‌ســت یــا شكایــت
گر نكته‌دانِ عشقی خوش بشنو این حكایت
بــی مــزد بــود و منــّت هـر خدمتـی كـه كردم
یــارب مبــاد كــس را مخــدومِ بـی‌عنایــت
ای آفـتــابِ خـوبــان می‌جــوشــد انــدرونـــم
یــك سـاعتــم بگنجــان در سایــه عنایــت
رنــدانِ تشنــه ‌لــب را آبــی نمی‌دهــد كـــس
گویــی ولــی شناســان رفتنـد ازین ولایـت
هــر چـنــد بــُردی آبـم روی از درت نـتـابـــم
جــور از حبیــب خوش‌تر كز مدّعی رعایـت
در زلـفِ چـون كمنـدش ای دل مپیـچ كانجـــا
سرهــا بریــده بینــی بی‌جـرم و بی‌جنایـت
چشمت به غمزه ما را خون خورد و می‌پسندی
جـــانـا روا نباشــد خونـریــز را حمــایــت
در ایـن شـبِ سیاهـم گـُم گشـت راهِ مقصـــود
از گوشـه‌ای بــرون‌ آی ای كوكــبِ هدایــت
از هــر طــرف كـه رفتـم جـز وحشتـم نیفــزود
زنهــار ازیــن بیابــان ویــن راهِ بی‌نهایـت
ایـن راه را نهایــت صــورت كجا توان بسـت
كش صد هزار منزل بیش اسـت در بدایــت
عشقت رسد به فریاد ور خود به سانِ حافـظ
قــرآن ز بــر بخوانــی در چــار ده روایــت

زیــن خـوش رقم كـه بر گلِ رخسار می‌كشـی
خــط بــر صحیفــه گــل و گلــزار می‌كشـــی
اشـكِ حــرم‌نـشـیــنِ نـهـانـخـانــه‌ مـــــــرا
زان سویِ هفت پـرده بــه بــازار می‌كشــی
كاهــل روی چــو بــادِ صبا را به بویِ زلـف
هــر دم بــه قیــدِ سلسله در كـار می‌كشــی
هـر دم بـه یـادِ آن لبِ میگون و چشمِ مست
از خلوتـــم بـــه خــانــه ‌خَمــّار می‌كشـــی
گفتــی ســرِ تــو بستــه‌ فتــراكِ مـا شـــود
سهل است اگر تو زحمتِ این بار می‌كشـی
بــا چشــم و ابــرویِ تــو چه تدبیرِ دل كنـم
وه زین كمان كه بـر مـنِ بیمــار می‌كشــی
بـازآ كـه چشـمِ بـد ز رخـت دفـع می‌كنــــد
ای تازه گل كه دامن ازین خــار می‌كشــی
حافــظ دگــر چــه می‌طلبـی از نعیـمِ دهــر
مــی می‌خــوریّ و طــرّه دلــدار می‌كشـــی