آتشگاه

کوه کم ‏ارتفاعی است در هشت کیلومتری مغرب اصفهان، که قسمت بالای آن را ویرانه‏ هایی از خشت ضخیم و محکم تشکیل داده و به گفته مورخین یکی از آتشکده‏ های معروف اصفهان بوده است. اگرچه تعیین تاریخ قطعی ساختمان مشکل می‏نماید، ولی آنچه مسلم است از دوره ساسانی جدیدتر نمی‏تواند باشد.
بر روی کوه کوچکی به فاصله ۲۰ کیلومتری از سوی باختر اصفهان و در جلگه با صفای فرح انگیز قرب و مشرف بر رودخانه زاینده رود عمارات ویران و آثاری قرار دارد که به احتمالی به دوره اشکانی و به زعم قوی متعلق به دوره ساسانیان است . موقعیت محلی از این باب که زردتشتیان قدیم آتش مقدس را همواره در جایی قرار می داده اند که در دیدگاه مردم باشد و دیگر کیفیت و نقشه ساختمان و مصالحی که در آن به کار رفته و شهرت این محل بر حسب وجود منابع بسیار به آتشگاه همه و همه نشان می دهد که برروی این کوه یکی از آتشگاههای زردشتی وجود داشته است و در روی بلندی بر همه جا اشراف داشته است . مصالح ساختمان آن اگر چه گل وخشت است ولی باز هم قدمت وکهولت از آن پیداست .
حمزه اصفهانی از مورخان بزرگ قدیم که کتاب تاریخ اصفهان او سخت معروف است به ساختن سه آتشکده از طرف بهمن پسر اردشیر اشاره می کند و می گوید یکی در قلعه ماربین به نام شهر اردشیر و دو دیگر به نام زروان اردشیر و مهر اردشیر که در دو ناحیه دارک و اردستان ساخته است . مفضل بن سعد مافروخی در رساله محاسن اصفهان خود پس از وصف ادیبانه و دلنشینی از ماربین و متنزهات و طراوتها و زیباییها آن می گوید : در این ناحیت چهار باغ وسیع و زیبا قرار دارد یکی به نام ولاشان و دیگری به نام کوهان (این دونام امروز به دو قریه نزدیک به محل آتشگاه اطلاق می شود ) و در قلعه ای در ماربین آتشکده بیت النار قرار دارد که بهشتی (باغستانهایی ) در جلو آن است .
در اینجا مجال سخن برای ما تنگ است ولی همین قدر می گوییم که دیوارهای برآورده با خشت خام به طول و عرض۴۰ سانتی متر و ضخامت ۱۴ سانتی متر با ملاط گل و لابه لای آنها حصیر مصالح این ساختمان را که تا امروز هزار سال بیشتر است و در مقابل حوادث مقاومت کرده است تشکیل می دهد عرض عظیم این دیوارها تنظیمات معماری و هندسی آنها و شباهتی که به هر حال آثار باقی مانده با نقشه های آتشگاههایی دارد که در دست است وجود آتشگاه را در اینجا تایید می کند و گفتار محقق معروف ماکسیم سیرو که معتقد شده است . آتشگاه فعلی اصفهان یکی از قصور شاهزادگان ساسانی بوده است را مردود می شمارد .
پیش از اینکه سخن خود را درباره آتشگاه به پایان ببریم می گوییم که در دور بر اصفهان دیه هایی هست که به نحوی با آتش و آتشگاه مرتبط بوده اند و شاید این دیه ها بر این آتشگاه وقف بوده است .
شایسته ذکر است که در ده نقطه ایران و از جمله اردبیل و کهگلیویه امکنه ای به نام آتشگاه نامیده می شود که من از کم و کیف آنها آگاه نیستم باز قابل توجه است که ۲۵ محل در اطراف ایران نام آتش را به نحوی بر خود دارند .از جمله مثلاً آتشان (جیرفت ) آتش خسرو (اهر) آتشکده (زابل و محلات ) و دو آتشکده (بیرجند )و آتشگان (مشهد) .

منبع : اصفهان