۱۶ آبان ـ ۷ نوامبر ـ یک روز درخشان در تاریخ ایرانیان؛ روزی که ایران باردیگر ابر قدرت جهان شد

هفتم نوامبرسال ۲۶۰ میلادی در شهر تیسفون ( مدائن ــ نزدیك بغداد امروز ) شاپور یكم، رئیس وقت كشور ایران از دودمان ساسانی، در مراسمی در برابر والرین ( پوبلیوس لیسینیوس والریانوس) امپراتور روم و ژنرالهایش كه بر دست و پایشان زنجیر بود؛ ایران را تنها ابر قدرت جهان اعلام كرد. والرین و ژنرالهایش درجنگ به اسارت ایران در آمده بودند و این روز نه تنها یكی از روزهای درخشان تاریخ میهن گرامی ما، بلكه همه مشرق زمین است.
برای این كه ایرانیان این پیروزی خود را فراموش نكنند و جهانیان برای همیشه عظمت ایران را در نظر داشته باشند و مشرق زمینی ها خود را مدیون توان ارتش ایران بدانند، به خواست شاپور یكم منظره به زانو نشستن والرین مغرور در برابرش را در چند نقطه در ایران بر سنگ تصویر كردند كه تا ابد باقی بماند ،و مانده است.
در پی مراسم هفتم نوامبر ، شاپور یكم هزاران اسیر رومی را به خوزستان فرستاد تا در ساخت سد شادروان و پل شوشتر بكار گمارده شوند.
شرح این پیروزی نظامی درخشان ایرانیان را «مارسلیوس» كه خود ناظر صحنه های آن بوده برنگاشته است. به نوشته ادوارد گیبون، این شكست شیرازه امپراتوری روم را از هم گسیخت و آغاز پایان این امپراتوری و تجزیه آن قرارگرفت.
شاپور یكم قبلا نیز «گردیانوس سوم» امپراتور روم را كه به ایران لشكر كشیده بود در جنگ سال ۲۴۶ میلادی شكست داده بود. این شكست چنان بر افسران رومی گران آمده بود كه در حال عقب نشینی بر سر «گردیانوس سوم» ریختند و اورا كشتند و فیلیپ را بر جای او نشاندند كه فیلیپ با پرداخت پانصد هزار سكه طلا به ایران، موافقت شاپور را به ترك مخاصمه جلب كرد و نیروهای رومی را به اروپا باز گردانید . گردیانوس به منظور جبران شكست نیروهای رومی از اردشیر پاپكان (پدر شاپور یكم) در جنگ سال ۲۳۸ میلادی با شاپور كه بر جای پدر نشسته بود وارد جنگ شده بود. سنای روم اصرار به خفه كردن ناسیونالیسم ایرانی كه بار دیگر با بپاخیزی اردشیر ساسانی ظاهر شده بود در نطفه داشت كه موفق نشد و این ناسیونالیسم تا اواخر دوران ساسانیان دوام داشت.
فیلیپ نیز پس از بازگشت به «رم» به خاطر تحقیر امپراتوری و دادن باج به شاپور ترور شد و سنای روم والرین را به امپراتوری انتخاب و مامور جنگ با ایران و گرفتن انتقام شكستهای گذشته كرد كه در جنگ سال ۲۶۰ خود او هم به اسارت ارتش ایران درآمد و با ژنرالهایش به تیسفون منتقل شد.
مورخان تاریخ قرون قدیم متفق القول نوشته اند كه « ناسیونالیسم ایرانی » جنگهای دوران ساسانیان را برنده شد، و هنر بزرگ شاهان ساسانی این بود كه نگذارند « ناسیونالیسم ایرانی و نیروی خیره كننده آن » ضعیف شود.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز