استرس در کودکان را جدی بگیریم

متخصصین ثابت كرده اند كه بسیاری از رفتارهای غیرعادی كودكان در واقع واكنش نسبت به فشارهایی است كه احساس می كنند. دركتاب فرهنگ لغت دكتر معین در مقابل واژه «استرس» معادل های «فشار» و «تنیدگی» و «تنش» نوشته شده است و استرس را حالتی تعریف كرده است كه ارگانیسم را علیه یك عامل مهاجم نامعین مثل جراحت، عفونت، درد، آلرژی و حتی خوشحالی و غم به واكنش وامی دارد. استرس واژه ای است كه معمولاً برای حالت های خاص بزرگسالان به كار می رود. این واژه در مورد كودكان به لحاظ دنیای آزاد و بی دغدغه آنان كمتر به كار می رود و بعضاً به ندرت به كار برده می شود. البته ممكن است در موارد حاد مثل سپری كردن یك بیماری، از دست دادن عزیزان و... متوجه فشاری كه كودك متحمل می شود شده باشیم ولی هرگز نمی گوییم كه كودك دچار استرس شده است.واقعیت این است كه در دنیای امروز بسیاری از حالت هایی كه انسان را دچار روان پریشی ها می كند در كودكی همان قدر عمومیت دارد كه در بزرگسالی. عوامل بسیار ظریفی هستند كه منشاء فشارند این عوامل می توانند توانایی ها، قابلیت های یادگیری، كار و خلاصه زندگی كودك را تحت تاثیر خود بگیرند.واژه استرس را اولین بار در سال ۱۹۳۶ در مورد فشارهای روانی - عاطفی كودكان دكتر هانس سلیه به كار برد. سلیه معتقد بود كه «بسیاری از بیماری های شایع میان كودكان بیشتر به خاطر عدم واكنش های سازشی مناسب به استرس است نه به خاطر صدمات ناشی از میكروب ها و سم ها. مثلاً وقتی غده فوق كلیوی كودك برای زیر كنترل در آوردن حساسیت غذایی یا آلرژی های دیگر به شدت فعال شده است دیگر سیستم داخلی بدن توانایی و آمادگی لازم برای مقابله با سایر بیماری ها را نخواهد داشت. در نتیجه كودك پیوسته حالت سرماخوردگی دارد یا گلودرد، گوش درد و... چركی، پس تا وقتی كه فشارهای درونی ناشی از آلرژی برطرف نشود بچه دائماً در معرض این قبیل بیماری ها خواهد بود. دكتر پل كارسن استرس را درونی (بیولوژیكی) و بیرونی (محیطی - عاطفی) معرفی می كند. در بررسی هایی كه درباره این دو نوع استرس به عمل آمده ثابت شده است كه اگر عوامل بیرونی علت اصلی استرس باشد با برطرف شدن فشار، ضعف بدن و رفتارهای غیرعادی برطرف خواهد شد و كودك مبتلا به سرعت بهبود خواهد یافت. اما اگر علت اصلی عوامل درونی رژیم غذایی نامناسب، اختلال در بینایی، شنوایی و عقب ماندگی باشد تا درمان كامل هر یك از این عوامل، هیچ گونه تغییری در رفتار و ضعف جسمانی كودك پدیدار نخواهد شد.استرس چه درونی باشد و چه بیرونی، به طور اتوماتیك سیستم هشداردهنده بدن را به كار می اندازد و اندام هایی از بدن را به فعالیتی غیرعادی وامی دارد. واقعیت این است كه بسیاری از علائم استرس دوران كودكی به قدری ظریف و حساس است كه والدین و یا مربیان هرگز متوجه آن نمی شوند. بسیاری از كودكان كه به ظاهر سالم و طبیعی هستند ممكن است ناراحتی عدیده ای داشته باشند كه هیچ ربطی هم به یكدیگر نداشته باشد مثلاً كودكی كه نمی تواند توپ را درست ببیند و یا سر كلاس درسی برای دیدن مطالبی كه روی تخته سیاه نوشته شده به چشم هایش فشار می آورد با عنایت به این عدم توانایی ها دچار استرس می شود كه اختلال در یادگیری او ایجاد می كند. با اطلاعات اندكی كه والدین و یا مربیان از بسیاری از حالات كودكان دارند می توانند حدس بزنند كه مشكل تنگ كردن چشم كودك به هنگام نگاه كردن به تخته سیاه و یا تلویزیون با عینك حل می شود ولی اگر والدین و نزدیكان كودك توجه دقیق و عمیقی به خلق و خو و رفتار كودك داشته باشند عوامل بیرونی و درونی استرس را در وجود كودك به راحتی تشخیص می دهند. مثلاً كودكی كه تا رسیدن پای تخته به چند میز و نیمكت می خورد ممكن است فاصله ها را تشخیص نمی دهد و یا قند خون اش پایین آمده و كودك انرژی لازم را برای دقت و یادگیری و تشخیص از دست داده است.بعضی وقت ها كودكی كه قند خونش پایین است دچار اشكال در بینایی نیز می شود چنین كودكی برای بهتر دیدن آن چه كه در اطرافش وجود دارد مدام به خودش فشار می آورد و به طور قطع دچار استرس می شود و این فشار موجب كاهش بیشتر قند در خون كودك می شود.
• رژیم غذایی و رفتارهای كودك
پژوهشگران و متخصصان امور تغذیه معتقدند كه رژیم غذایی نقش بسیار مهمی در زندگی كودك دارد. برخی از مشكلات و بیماری های كودك را به خاطر عدم تغذیه صحیح می دانند چون بسیاری از كودكان آنچه را كه لازم است بخورند نمی خورند و آن چیزهایی را كه خوردنش مضر است بیشتر مصرف می كنند! پزشكان متخصص تغذیه می گویند میان رفتارهای كودك و وضعیت بیوشیمیایی بدنش رابطه ای انكارناپذیر وجود دارد و آزمایش های انجام یافته بر روی قند خون بچه ها نشان می دهد كه ۷۵ درصد بچه های «شیطان» (فزون جنبش) یا قند خونشان پایین است و یا مبتلا به نوعی آلرژی هستند. وجود چنین اختلالاتی از علائم استرس و فشار در كودكان است.

منبع : اطلاعات پزشکی رسانیک