چشم انداز تحولات بازار نفت

با وجود تمهیدات اتخاذ شده توسط اوپک و رعایت نسبتا خوب سهمیه ها توسط اعضا، بازار جهانی نفت در نیمه نخست سال جاری میلادی همچنان شاهد مازاد عرضه بود.
با ادامه بحران اقتصاد جهانی و پیامدهای ناشی از آن برای کشورهای مصرف کننده، مکانیزم اوپک در کاستن از تولید و عرضه نفت نتوانسته است کاهش عظیم تقاضای نفت خام را مدیریت کند و از این رو روند نزولی قیمت ها ادامه یافته است.
ولی آنچه ذهن بسیاری از تحلیل گران را مشغول ساخته، این است که تحولات بازار در نیمه دوم سال جاری و سال آینده چگونه پیش خواهد رفت؟
بنا بر برآورد های آژانس بین المللی انرژی عرضه مازاد بر نیاز بازار در نیمه نخست سال جاری (۲۰۰۹)، روزانه یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز بود و اگر چه در نیمه دوم سال میزان مازاد عرضه کاهش خواهد یافت ولی باز هم بازار با روزانه یک میلیون بشکه عرضه اضافی روبرو خواهد بود.
به نظر می رسد در نیمه دوم سال جاری تعادل عرضه و تقاضا، تا حد زیادی به چشم انداز بهبود اقتصاد جهانی و افزایش تقاضای انرژی در کشورهای مختلف وابسته باشد. بنابر برآوردها، در نیمه دوم سال جاری میلادی تقاضای جهانی نفت خام با رشدی آرام مواجه خواهد بود، و در مقایسه با نیمه نخست سال ۹۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت و به بیش از ۸۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
به باور تحلیل گران یکی از دلایل افزایش تقاضا اثر بخشی محرک های اقتصادی در بعضی اقتصاد ها چون چین بوده که موجب افزایش تقاضا برای کالا و انرژی شده است. در این کشور طرح ۵۸۵ میلیارد دلاری محرک های اقتصادی موجب شد تقاضای نفت خام روزانه بالغ بر یک میلیون بشکه افزایش یابد. این در حالی است که طرح محرک های اقتصادی در آمریکا، در تقاضای این کشور برای نفت خام افزایش چشمگیری ایجاد نکرده و با وجود تلاش های واشنگتن، نرخ بیکاری نیز در این کشور به بالای ۱۰ درصد رسیده است.
با این حال آژانس بین المللی انرژی برآورد عرضه نفت خام در نیمه دوم سال را به طور متوسط روزانه ۸۵ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه اعلام کرده است که در حدود یک میلیون بشکه بیشتر از نیاز بازار است. این درحالی است که در ماه ژوئن (خرداد) رعایت سهمیه بندی در میان اعضای اوپک حدود ۷۳ درصد بوده که برای این سازمان رقم قابل قبولی است.
اما بازار هنوز با مازاد عرضه رو به رو است و آنچه آن را بدتر می کند این است که تولید نفت خام در عراق ممکن است بعد از خروج تدریجی نیروهای آمریکایی افزایش یابد و کشورهایی چون ونزوئلا و آنگولا احتمالا از رعایت سهمیه شان، خصوصاً اگر قیمت ها تقویت شود، تخطی خواهند کرد که این امر می تواند تاثیرات زیادی بر کاهش قیمت های جهانی نفت خام داشته باشد.
با وجود این آژانس بین المللی انرژی معتقد است میزان تقاضای نفت بعد از دو سال کاهش، در سال ۲۰۱۰ افزایش خواهد یافت و میزان مصرف جهانی نفت خام در سال ۲۰۱۰ با ۷/۱ درصد یا روزانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه افزایش، به رقم ۸۵ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید که عمده این رشد در اقتصاد های نوظهور و کشورهایی چون هند و چین رخ خواهد بود.
بر این اساس بسیاری معتقدند آنچه در ماه های آتی در بازار جهانی نفت رخ می دهد، در روند بازار در سال ۲۰۱۰ نقش تعیین کننده ای خواهد داشت.
به نظر می رسد می توان برای تحولات بازار در نیمه دوم سال ۲۰۰۹ سه سناریوی احتمالی متصور بود:
۱) در سناریوی اول با بهبودی شرایط اقتصادی آمریکا و بازسازی آن کل اقتصاد جهانی از حالت رکود خارج خواهد شد و تقاضای جهانی نفت اگرچه پایین تر از میزان سال ۲۰۰۷ و اوایل ۲۰۰۸ ولی با رشدی آرام افزایش خواهد یافت. به این ترتیب فشار بر اوپک کاهش می یابد و مازاد عرضه در بازار نیز به دلیل رشد تقاضای جهانی جذب می شود.
۲) در سناریوی دیگر می توان تصور کرد که وضعیت کنونی کما بیش ادامه یافته و با افزایش تدریجی تقاضای جهانی نفت، مازاد عرضه به یک میلیون بشکه در روز محدود می شود. اوپک قادر است این میزان مازاد را کنترل و مدیریت کند. در این صورت تعادل بین عرضه و تقاضا در سال ۲۰۱۰ به چشم انداز بهبود اقتصاد جهانی بستگی خواهد داشت.
۳) در حالت دیگر می توان این گونه پنداشت که رکود جهانی شدت خواهد یافت و طرح های محرک اقتصادی در سال ۲۰۰۹ ناموفق خواهند بود. به تبع این وضعیت تقاضای جهانی نفت کاهش خواهد یافت و اوپک ناچار خواهد بود برای کنترل بازار به میزان یک میلیون بشکه در روز از میزان عرضه بکاهد. در این سناریو با عدم رعایت سهمیه ها توسط اعضا، بازار در سال ۲۰۱۰ با حجم زیادی از عرضه مازاد بر نیاز مواجه خواهد بود و قیمت ها نیز به میزان بیشتری کاهش خواهد یافت.

محمد آذری

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا