افزایش بهای نفت از نگاهی دیگر

در حالی که شمار زیادی از کارشناسان افزایش قیمت های نفت را در ارتباط با عرضه و میزان ذخایر تحلیل می کنند، سرمقاله تازه ترین شماره هفته نامه "گلوبال مارکتز" (۱ تیر)، حلقه های به هم پیوسته زنجیره عرضه نفت خام تا تولید فرآورده ها را علت این نوسان می داند.
در این سر مقاله آمده است: پالایشگاه ها به گونه ای غیرمنتظره به متحدان اصلی اوپک در افزایش قیمت های نفت بدل شده اند. بازار نفت پیچیدگی های خاص خود را دارد. اما بیشتر تحلیل های مربوط به بازار نفت تقریبا فقط قیمت های نفت خام را مورد توجه قرار می دهد. این خود سبب می شود عامل عرضه و تاثیر آن بر سمت و سوی قیمت ها به موضوع محوری تبدیل شود. آیا در بازار، نفت بسیار زیادی وجود دارد یا بسیار کم؟ چنین تفسیرهایی معنی بنیادهای بازار را به میزان عرضه فوری فرو می کاهد و به گونه ای ساده انگارانه موضوع افزایش یا کاهش ذخایر نفت خام را مورد توجه قرار می دهد. پس از آن وضعیت ذخایر در ارتباط با قیمت نفت خام های شاخص مانند برنت و وست تگزاس اینترمدیت، مورد بررسی قرا رمی گیرد.
در این تحلیل ها نفت خام های برنت و وست تگزاس اینترمدیت به چیزی بیش از شاخص بدل می شوند و گفته می شود که این نوع نفت ها نماینده و معرف کل وضعیت بازار هستند. قیمت نفت خام های شاخص به سرخط خبرها تبدیل می شود. بسیاری از ناظران در شرایطی که با افزایش میزان ذخایر رو به رویند و توجهشان معطوف به سرخط خبرهای مربوط به قیمت های نفت خام است، اعلام می کنند که افزایش بهای نفت به ۷۰ دلار هر بشکه، ناشی از عواملی است که با بنیادهای بازار ارتباطی ندارد.
اما زمانی که به بازار به عنوان یک زنجیره طولانی بنگریم که عرضه نفت تنها نقطه شروع آن است، قیمت های نفت معنادارتر می نماید. در سوی دیگر این زنجیره مصرف کنندگان قرار دارند و به این ترتیب قیمت ها ی نفت به جای این که تماما متاثر از پویایی های عرضه باشد، گاهی می تواند پی آمد وضعیت تقاضا باشد.
اگر چه حجم ذخایر نفت خام در حال حاضر بیش از میزان فصلی آن است، با این وجود روند افزایش بهای نفت از چند ماه پیش آغاز شده است و سمت و سوی قیمت های نفت خام برای تحویل در آینده در وضعیتی قرار دارد که کانتانگو نامیده می شود. این بدان معناست که بهای نفت برای تحویل آنی در مقایسه با بهای نفت برای تحویل آتی ارزان تر است. عبارت کانتانگو از آن رو به کار گرفته می شود که نشان دهد بازار ضعیف است و نیز بدان معناست که عرضه بیش از تقاضا است. با توجه به این که تقاضا برای نفت حداقل طی ۱۲ ماه گذشته کاهش می یافته است، انتظار ضعیف بودن تقاضا غیرمنتظره نیست. اما تعداد عناوین خبری در مورد افزایش بهای نفت خام در حال افزایش است. بسیاری از ناظران می گویند این بدان دلیل است که گروه هایی که تعریف دقیقی از آنان وجود ندارد، مانند سفته بازان یا سرمایه گذاران، رابطه میان قیمت ها و بنیادها را گسسته اند.
این نگاه نمی تواند بپذیرد که نفت یک کالای یک شکل نیست و این که بازارها بر اساس جایگاهشان در مراحل سوم و چهارم زنجیره تحت تاثیر قرار می گیرند. قیمت ها بر اساس عرضه و تقاضای فرآورده های گوناگون در مناطق گوناگون تعیین می شوند. بنزین و نفتا، سوخت هواپیما، نفت گرمایشی و گازوئیل و نفت سوخت باقیمانده همگی ویژگی های خاص خود را دارند. انواع نفت های خام و انواع پالایشگاه ها فرآورده های مختلفی به دست می دهند. پالایشگاه ها عمده ترین حلقه زنجیره عرضه کنندگان نفت خام و مصرف کنندگان فرآوردها هستند. هر گونه تغییر در فعالیت های مربوط به پالایش نوع نفت خام، کاهش یک نوع فعالیت پالایشی و نوسازی های ثانویه با گستره نسبی قیمت های نفت ارتباط دو سویه دارد.
اما در زنجیره عرضه نفت، پالایشگاه ها می توانند ضعیف ترین حلقه باشند. بازار فرآورده های گوناگون بر اساس پویایی های خاص خود دچار نوسان و کاهش و افزایش قیمت ها می شوند و پالایشگاه ها همواره قادر نیستند میان عرضه نفت خام و تقاضا برای فرآورده هماهنگی برقرار کنند. در سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ که بازار نفت با محدودیت های ناشی از ظرفیت های پالایشی رو به رو بود، تقاضا برای گازوئیل دارای گوگرد کم از میزان توان پالایشگاه ها برای تولید آن پیشی گرفت، اما درمقابل پالایشگاه ها نفت سوخت فراوانی تولید کردند. حاشیه سود تولید گازوئیل افزایش و فاصله نفت سوخت با نفت خام کاهش یافت. در این شرایط بهای نفت خام میان کف، بر اساس نفت سوخت و سقف که از وضعیت گازوئیل ناشی می شد، تعیین می شد.
اکنون به دلیل رکود، تقاضا برای گازوئیل کاهش یافته اما مصرف بنزین به همان سرعت کاهش نیافته است. پالایشگاه ها در رویارویی با کاهش تقاضا و به منظور جلوگیری از ایجاد ذخایر فرآورده های میان تقطیر که مدیریت آن ممکن نیست، از میزان فعالیت پالایشی خود کاسته اند. این خود سبب شده است تا آن ها نتوانند در آستانه فصل رانندگی بنزین کافی تولید کنند. ذخایر بنزین کمتر از میزان فصلی است و با این وجود فعالیت پالایشگاه ها همچنان کمتر از سطوح عادی است.
پالایشگاه ها با کاهش فعالیت های پالایشی، از ناهمخوانی میان عرضه و تقاضا به عنوان اهرمی برای دفاع از حاشیه سود بهره گرفته اند. این وضعیت به مازاد عرضه نفت خام انجامیده است زیرا اوپک به همان سرعت پالایشگران تولید خود را کاهش نداد. اما با وجود افزایش ذخایر نفت خام، تنگنا در بازارهای بنزین و نیز کاهش عرضه اوپک به افزایش قیمت ها ی نفت کمک کرده است. از آنجا که اوپک به سرعت نظم را برقرار کرده و ذخایر نفت خام درحال کاهش است، توجه بازار از پالایشگاه ها در مرکز زنجیره عرضه به تولید کنندگان در لبه زنجیره منتقل خواهد شد.

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا