داوری که بی طرف نیست

رگولاتوری از جمله مهم ترین نهادهای حاضر در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات به شمار می آید که طی سال های اخیر نقش کلیدی آن برای فعالان و مدیران این صنعت مشخص تر شده است.رگولاتوری نهادی به ظاهر زیرمجموعه وزارت ارتباطات است اما در واقع با هدف تنظیم مقررات و نظارت بر عملکرد اپراتورهای این بخش که هدف آن تنظیم روابط عادلانه رقابت در این بازار است شکل گرفته و سازمان تنظیم مقررات در واقع پیرامون کمیسیون تنظیم مقررات تشکیل شده است؛ کمیسیونی متشکل از چندین عضو داخل و خارج از مجموعه وزارت ارتباطات برای تعیین تعرفه ها و ارائه مجوز به فعالان این صنعت.هر چند طی سال های اخیر سازمان تنظیم مقررات توانسته با نظم بخشیدن به فضای فناوری اطلاعات کشور بخش عمده یی از این صنعت را تحت حاکمیت نظارتی خود قرار دهد اما به مرور و با اهمیت پیدا کردن بیشتر این صنعت در کشور ضعف ها و قوت های این نهاد نیز آشکارتر شده است.
● پایانی تلخ برای اپراتور محبوب
اپراتور سوم آخرین و یکی از مهم ترین آزمون های سازمان تنظیم مقررات در مسیر توسعه آی تی در کشور بوده است چرا که پس از جنجال های بسیار بر سر انتخاب اپراتور دوم که به کنار گذاشته شدن ترکسل و ورود اپراتور MTN آفریقای جنوبی به ایران انجامید همه نگاه ها به مزایده اپراتور سوم دوخته شده بود؛ جایی که اپراتور پیروز می تواند برای مدت چند سال خدمات نسل سوم تلفن همراه را به صورت انحصاری به کاربران ایرانی ارائه دهد. پس از حرف و حدیث های فراوان سرانجام اپراتور اماراتی اتصالات که به همراه شرکت ایرانی خدمات ماشینی تامین وابسته به تامین اجتماعی کنسرسیوم مشترکی تشکیل داده بودند به عنوان برنده این مزایده اعلام شدند. این انتخاب جنجالی خصوصاً با توجه به نوع رابطه ایران و امارات موجب شد حتی همین انتخاب به ظاهر قانونمند نیز به حاشیه کشیده شود و خبرهای ضد و نقیض فراوانی درمورد آن منتشر شود.گفتنی است این بحث ها تا همین اواخر که موضوع لغو پروانه این کنسرسیوم شنیده شد، ادامه داشت و سرانجام کنارگذاشته شدن این کنسرسیوم از اپراتور سوم ایران به طور رسمی اعلام شد. دلیل این موضوع عمل نکردن این اپراتور به تعهدات مالی خود عنوان شد.وضعیت اپراتور سوم به رغم اهمیت آن در فضای مخابراتی کشور تا هم اکنون نامشخص است. به گفته مسوولان سازمان تنظیم مقررات گفت وگو با برنده دوم مزایده اپراتور سوم که یک اپراتور کویتی است، ادامه دارد، با این حال شواهد حاکی از آن است که این مذاکرات به نتیجه مشخصی نرسیده و به احتمال فراوان این مزایده تکرار خواهد شد.آنچه پیش و هنگام برگزاری مزایده اپراتور سوم به چشم می خورد نوعی تلاش برای برنده اعلام کردن اپراتور اماراتی بود و به نظر می رسید این اپراتور از مواهب رگولاتوری ایران برای حضور در بازار ایران برخوردار شده اما سرانجام کار نشان داد همین اپراتور محبوب هم نتوانست به تعهدات خود عمل کند و به ناچار رگولاتوری مجبور به کنار گذاشتن آن شد.
● مسدود شدن بازار تلفن اینترنتی
رگولاتوری در نظم بخشیدن به بازار پراکنده تلفن اینترنتی نقش عمده یی داشته است تا آنجا که از دولت گذشته که نخستین مجوزها به شرکت های اینترنتی برای ارائه خدمات تلفن اینترنتی ارائه شد چندین سال می گذرد و تقریباً بیش از یک سال است که مجوز بسیاری از این شرکت ها دیگر تمدید نشده است.
با تغییراتی که در بدنه وزارت ارتباطات در زمینه توسعه اینترنت ایجاد شد مسوولیت بخش اینترنت به شرکت ارتباطات زیرساخت محول شد. این شرکت نیز پس از برنامه ریزی های متعدد و با هدف تجمیع شرکت های اینترنتی ارائه خدمات اینترنتی را به صورت مجوز صرفاً به سه شرکت تقدیم کرد و سایر شرکت ها را غیرقانونی دانست. این موضوع باعث انتقادهای فراوانی از سوی شرکت های اینترنتی شد. آنها معتقد بودند سازمان تنظیم مقررات باید در مقابل ایجاد چنین انحصاری ایستادگی کند. شرکت زیرساخت اما حاضر به عقب نشینی نبود و حتی اعلام کرد تمامی کارت های اینترنت این گروه از شرکت ها غیرقانونی بوده و از مصرف کنندگان درخواست کرد از این کارت ها سریعاً استفاده کنند چراکه امکان استفاده از آن به زودی سلب خواهد شد.اعتراض فراوان شرکت ها موجب شد سازمان تنظیم مقررات سرانجام به دفاع از این دسته از شرکت ها برخیزد. با این حال این دفاع در مقابل یک شرکت دولتی زیرمجموعه وزارت ارتباطات چندان دوام نیافت چرا که حتی سازمان تنظیم مقررات نیز در نهایت توسط وزارت ارتباطات مدیریت می شد و از این رو بار دیگر فقدان شکل مستقل این نهاد موجب شد رگولاتوری نتواند نقش داوری را در این میان بازی کند.
● اینترنت پرسرعت، رقابت کم سرعت
بخش عمده اختلاف میان شرکت های اینترنتی و مخابرات بر سر ارائه خدمات اینترنتی باعث شد عملاً کشور به شاخص های برنامه سوم توسعه در زمینه اینترنت پرسرعت دست پیدا نکند.گفتنی است در این میان نقش رگولاتوری به عنوان ناظر و ارائه کننده پروانه به شرکت های اینترنتی و لزوم حفظ بازار بیش از پیش مهم ارزیابی می شد. با این حال گذشت این سال ها نشان داد سازمان تنظیم مقررات نتوانست وظیفه خود را انجام دهد به طوری که حتی شرکت مخابرات زمانی که هنوز به بورس وارد نشده بود نیز اجازه ارائه خدمات اینترنت پرسرعت یافت. چنین موضوعی به صراحت نشان می داد سازمان تنظیم مقررات عملاً در جهت حفظ بازار و جلوگیری از انحصار دولتی نتوانسته نقش خود را ایفا کند. به گفته بسیاری از کارشناسان با توجه به اینکه سازمان تنظیم مقررات عملاً زیرمجموعه یی از وزارت ارتباطات است، نمی تواند در زمینه سیاست های کلانی که این وزارتخانه تعیین می کند، حرفی مخالف بزند.
چنین وضعیتی باعث شد چندی قبل تعدادی از نمایندگان مجلس تقاضای انحلال یا استقلال این سازمان را از وزارت ارتباطات روی میز بگذارند. طرحی که باعث نگرانی شدید وزارت ارتباطات شد. با این حال نمایندگان مجلس پس از رایزنی های متعدد مسوولان وزارتخانه با آنها این طرح را پس گرفتند تا نشان داده شود فعلاً چرخ بر همان روال سابق می چرخد.
در مجموع باید گفت رگولاتوری در بسیاری از کشورهای جهان مستقل از سیاستگذاری های دولتی و تنها در جهت منافع بازار وارد عمل می شود و این مساله باعث می شود به طور گسترده از ایجاد انحصار در بازار به نوعی جلوگیری شود اما متاسفانه در ایران حضور رگولاتوری به عنوان زیرمجموعه یی از وزارت ارتباطات باعث شده این نهاد نتواند تصمیم های مستقلی بگیرد یا اینکه بتواند به طور جدی از منافع بخش خصوصی در مقابل بخش دولتی دفاع کند.

مینو مومنی

منبع : روزنامه اعتماد