آینده ای درخشان در باور زن ایرانی

در رمان هایی که براساس تاریخ چین نوشته شده اند حقیقتاً خواننده رفتارهای غم انگیز و تأسف بار با جنس مؤنث هستیم. در چین قدیم پاهای دختران را از کودکی با باریکه ای از پارچه می بستند و در قالب فلزی قرار می دادند تا کوچک بماند و جذاب جلوه کند به همین جهت زن چینی با پیمودن مسیری کوتاه خسته و عرق ریزان از نفس می افتاد و از حرکت وامی ماند!
در ممالک به اصطلاح متمدن آن روز از قبیل روم و ایران نیز در تاریخ وضع بهتری سراغ نداریم. زنان روم و ایران بیشتر شی به حساب می آمدند تا موجودی که از شخصیت انسانی برخوردار باشند.
زنان به طور کل از ارث محروم و در اختیار مردان بودند. وقتی خورشید تابناک اسلام بر قله انسانیت درخشید، روح نشاط و امید در کالبد زن دمیده شد و راه ترقی و تکامل را به روی او از همه جهت باز کرد.
حضرت محمد(ص) موقعیت مهم زن در اجتماع بشری و جایگاه بلند او و شایستگی ها و استعدادهای فراوانی را که دست آفرینش در وجود این موجود بدیع قرار داده است را گوشزد کرد و آیه هایی از قرآن کریم را در رابطه با معرفی مقام زن و ارزش والای او برای مردم بیان فرمودند. زن را به عنوان این که مانند مرد یک انسان کامل است و شایسته همه کمالات و کرامات انسانی است و شایستگی خلیفه الهی بودن را دارد معرفی کردند. دامنه این نوع تربیت و رشد شخصیت زن تا امروز نیز وسیع و فراهم است. هزاران هزار موفقیت اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، علمی و اقتصادی زنان جامعه ایران را مرهون تربیت در مکتب اسلام و قرآن هستیم که همراه با پیروزی انقلاب اسلامی میسر شد و از نو حیات آن تداوم یافت.
با این حال باید مراقب بود که از این نعمت درست استفاده شود. هرگز مفهوم پررنگ بودن نقش زن در جامعه براساس تعالیم اسلام به معنای کمرنگ شدن نقش مادری و نقش مؤثر زن در خانواده نیست.
بحران زدگی خانواده
در دالان تفکرات وارداتی
صبح در ایستگاه اتوبوس ده ها مورد خانم شاغل را می بینید که فرزندشان را در حالت نیمه خواب و نیمه بیداری بر دوش کشیده و منتظر اتوبوس یا سرویس هستند. در دنیای مدرن امروز که مشکلات اقتصادی به عنوان بزرگترین مشکل خانواده ها نمود یافته بحث مشارکت زنان در امور اقتصادی دوشادوش مردان مطرح است. در همین دالان هاست که مباحث فیمینیستی نیز مطرح می شود و به آشفتگی باورها و آشفتگی کودکان زندگی مدرن دامن می زند. به راستی چرا برخی افراد می پندارند نقش مادری بسیار کم اهمیت تر از نقش زن در فعالیت های خارج از خانه است؟
حمیده موسوی راد کارمند در گوشه سلف سرویس محل کار نشسته و با ورق زدن گذشته ها می گوید: «وقتی ازدواج کردم از شیراز به تهران آمدم. چون خانواده نزدیکم نبودند در مسیر کارهای خانه و رفتن به اداره فشار زیادی را متحمل می شدم. واقعاً روزهای سختی بود.
گاه دلم می خواست در خانه می ماندم و فقط به خانه داری مشغول می شدم، اما یک زمانی هست که ناگزیریم برای زندگی مان مشارکت اقتصادی داشته باشیم.»
وی ادامه می دهد: «یک بار که با عجله دست پسرم را می کشیدم و به سمت مهد می دویدیم ناگهان متوجه شدم که در مهدکودک بسته شده و خبری از بچه ها و مادرها هم نیست. در که زدم و پیرمرد سرایدار آمد، توضیح داد: مگر نمی دانید مهد اول خرداد تعطیل است. بچه ها فقط تا پایان اردیبهشت می آیند. شما نمی دانستید؟! در خم کوچه که پیچیدم، زدم زیر گریه! پسرم دائم می پرسید: مامان! من رد شده ام. آرام زیرلب زمزمه کردم: نه جانم. من رد شده ام! از یک طرف به خاطر بی توجهی ام گریه می کردم و از طرف دیگر برنامه ریزی نکرده بودم بعد از این فرزندم را کجا بگذارم.
همان روز با مادرم در شهرستان تماس گرفتم و فرزندم را تابستان نزد او فرستادم.» این خانم خانه دار که دوران میانسالی را می گذراند، نفسی از ته دل کشیده و می گوید: «حالا که بچه ها ازدواج کرده و رفته اند، دوست دارم همچنان سرکار باشم چون تنهایی در خانه حوصله ام سر می رود. آن روزهایی که باید پیش بچه ها می ماندم، نماندم. حالا دیگر چه فرقی می کند؟!»
● نقش زن در خانواده مسلمان
در مکتب اسلام هدف ها و انگیزه های متعددی برای تشکیل خانواده ذکر شده است از جمله این که اسلام به عنوان دین مهر و پاکدامنی، تعالی بشر را در کنار هم بودن و سالم زیستن خلاصه کرده است. در این مکتب الهی، ایجاد کانون آسایش و آرامش برای زن و مرد، حفظ عفت و پاکدامنی، ارضای نیاز جنسی، تجربه دوستی و عشق ورزیدن، برقراری تعادل در وجود آدمی، تأمین سلامت جسم و روان، رهایی از تنهایی، کمک به رشد و تکامل یکدیگر و داشتن فرزندانی سالم و شایسته از اهداف تشکیل خانواده است.
بعد از تولد نخستین فرزند توجه به تعلیم و تربیت فرزندان و رشد مذهبی و اخلاقی و پرورش استعدادهای آنان از قابل بحث ترین و علمی ترین مباحث مربوط به کارکردهای خانواده است.
صغری حسن زاده دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تربیتی می گوید: با دور کردن تعصب و کوری سفید از خود می بینیم که این نهاد در معنای کلی خود در دریای پرتلاطم پیشرفت های علمی و تکنولوژی غوطه ور است و کشتی شکسته روانشناسی و جامعه شناسی نوین که برگرفته از اعتقادات پوچ مکاتب مختلف است توان به ساحل نشاندن سرنشینان این کشتی را ندارد. در این میان عدم شناخت درست از رسالت دو نقش اساسی این کانون یعنی پدر و مادر مهمترین عامل بحران است. اگر به تاریخ رجوع کنیم هرکجا که زنان خود را فراموش کردند، بسیاری از چیزها فراموش شده است.»
این دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تربیتی در ادامه تحلیل خود می گوید: «عنصر اصلی تشکیل خانواده زن است نه مرد؛ زن خانواده را به وجود می آورد و آن را اداره می کند، خانواده بدون مرد امکان ادامه حیات دارد اما بدون حضور زن عاقل و باتدبیر حفظ انسجام آن سخت و در برخی زمان ها ناممکن است.
تجربه نشان می دهد اگر زن از خانواده ای گرفته شود مرد نمی تواند آن خانواده را حفظ کند.
به همین خاطر است که اسلام تا این اندازه به نقش زن در داخل خانه اهمیت می دهد.
در خانواده مسلمان، وظیفه زن، دستیابی به رکن اساسی خانواده؛ تربیت فرزندان و هدایت و تقویت روحی شوهر است.
در چنین خانواده ای ارزش زن به توانمندی او در تبدیل محیط زندگی برای خود و شوهر و فرزندانش، به یک بهشت، یک مدرسه، یک محیط امن، یک جایگاه عروج به معارف معنوی و مقامات معنوی است. برای رسیدن به این مهم زن هرگز هیچ کاری را با تربیت فرزندان خود معادل و برابر نمی کند، خدای متعال این وظیفه را طوری در وجود زن به ودیعه نهاده است که اگر کسانی هم بخواهند آن را از او بگیرند یا از مسیرش دور کنند، فقط خودشان را خسته کرده اند! چرا که برای زنان بعد از نقش همسری که پایه ریز زیباترین نقش بشری است، مهمترین نقش، ایفای درست نقش مادر بودن است. اگر زن به خانواده اش پایبند باشد، به اعضای آن علاقه نشان دهد، به تربیت فرزندان اهمیت دهد، به بچه هایش رسیدگی کند و آنها را در آغوش خود با شیره جانش تغذیه کند، برای آنها آذوقه های فرهنگی- قصص، احکام، حکایت های قرآنی، ماجراهای آموزنده- فراهم کند، نسلی بالنده و رشید به جامعه تحویل خواهد داد. البته این آرمان زمانی محقق می شود که در جامعه اسلامی، زنان با الگوی اسلامی تربیت شوند، الگویی زهرایی، زینبی، الگویی برگرفته از زنان بزرگی که دنیا و تاریخ را تحت تاثیر خود قرار داده اند.»
این کارشناس علوم تربیتی با استناد به تعالیم اسلامی نقش پررنگ زن در خانواده را نه تنها در منافات با فعالیت های اجتماعی وی نمی داند، بلکه معتقد است زن مسلمان وقتی در کنار توجه به تربیت فرزندان و تامین نیازهای همسر به مراتب علمی و اجتماعی دست پیدا می کند، می تواند با تکیه بر تجربیات و دانش در تربیت فرزندان موفق تر وارد شود، به شرط این که مشارکت مردش را در امور خانه داشته باشد و همه چیز را فدای کار نکند.
وی می گوید: «زن در چنین جامعه اسلامی می تواند به علم و معرفت و کمالات معنوی و اخلاقی که خدای متعال و آیین الهی برای همه انسان ها به طور یکسان درنظر گرفته است برسد، در این صورت، تربیت فرزندان بهتر، محیط خانواده گرم تر و باصفاتر، جامعه پیشرفته تر و گره های زندگی آسان تر باز خواهد شد.
در واقع در چنین جامعه ای زن و مرد با تشکیل خانواده ای سالم و موفق به آرامش رسیده و خوشبخت خواهند شد، البته برای رسیدن زن به این نقطه مطلوب، باید با درنظر گرفتن مبانی اسلامی از جهت اجتماعی و فردی در رسیدن او به کمال وجودی خود تلاش و مبارزه کنیم، تا زن در جامعه، اولا به حق انسانی و حقیقی خود برسد، ثانیا استعدادهایش شکوفا شود و رشد حقیقی و انسانی پیدا کند و به تکامل انسانی نایل شود و در جامعه به صورت انسان کامل نمود پیدا کند. انسان کاملی که می تواند به پیشرفت بشریت و جامعه خود کمک کرده و در محدوده توانایی های خود، دنیا را به بهشت برین و زیبایی مبدل سازد. با نهادینه شدن این حرکت به نتایج درستی دست پیدا خواهیم کرد که مبنی بر خرد، تامل، تشخیص، مصلحت و مبتنی بر پایه های درست و عقلانی خواهد بود.»
● سنجیده گام برداریم
با توجه به بیانات روشنگر مقام معظم رهبری برای تلاش فرهنگی و حقوقی در راه رسیدن زن به نقطه مطلوب از لحاظ اجتماعی و از لحاظ فردی دو گونه هدف می توان تصور کرد: یک هدف این است که زن در جامعه به حق انسانی و حقیقی خود برسد و استعدادهایش را شکوفا کند.
هدف دوم این است که خیلی نرم و زیرکانه به حالت تخاصم، جدایی و رقابت خصمانه بین جنس زن و مرد دامن بزنیم.
مقام معظم رهبری در جمع بندی می فرمایند:«هدف اول اسلامی است، اما هدف دوم کوته بینانه است و در تلاش های غربی رد پای هدف دوم را بیشتر مشاهده می کنیم.»
حجت الاسلام والمسلمین مهدوی آملی از اساتید حوزه در پاسخ به این سوال که به عنوان یک زن مسلمان ایرانی چه طور عمل کنیم تا در جایگاه واقعی نقش موثر خود قرار بگیریم، توضیح می دهد:«اگر دستورات اسلام در محیط خانه برای زن و مرد آن طور که هست، به اجرا درآید، زن موفقیت خود را در خانواده و اجتماع با روش صحیح اسلامی پیدا خواهد کرد. البته به اجرا گذاشتن کامل دستورات هم زمان می خو اهد و هم لازمه اش فرهنگ سازی است.»
وی در ادامه می گوید:«در پاسخ به افرادی که داعیه تفکرات غربی از نوع فیمینیست را دارند باید گفت: جنبشی تحت عنوان آزادی خواهی زنان در حد کمال با ظهور اسلام مطرح شد. اگر به دنبال آزادی زن از بند جهالت ها و بی بند و باری ها هستیم که هم عرف و هم شرع از آن حمایت می کند، ولی اگر به دنبال آزادی های لجام گسیخته و ابزار واقع شدن شخصیت زنان هستیم، این چیزی است که با تعالیم اسلامی منافات دارد. در صدر اسلام که زن در ممالک به اصطلاح متمدن شی محسوب می شد و هیچ گونه حقوقی نداشت، پیامبر (ص) به دست دختر بزرگوارشان بوسه زد و با بیان آیه های روشن قرآن حقوق اجتماعی و معنوی زنان را تعریف و به ایشان هدیه داد. زنان دنیا باید خیلی قدر اسلام و قرآن را بدانند، چون شخصیت آنها را حیاتی دوباره بخشید.»
حجت الاسلام آملی با اشاره به مقاطع تیره تاریخی می گوید:«یک زمانی شاید در دوران قاجاریه و پهلوی زنان متعهد به ناچار در کنج خانه محبوس ماندند و بالطبع از رشد علمی و اجتماعی دور بودند، اما در شرایط فعلی که آزادی در حد کمال انسانی مطرح است، زنان به سرعت وارد عرصه های مختلف می شوند. باید هشیار بود و سنجیده گام برداشت، مبادا تحت تاثیر اندیشه های موذیانه غرب به بیراهه برویم.»
● تحولات قانونی برای حل چالش ها
فاطمه آجرلو نماینده مردم کرج و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که حضرت امام (ره) وقتی در مبارزات انقلاب زنان را مستقیماً سهیم دانستند در حقیقت خط بطلانی بر همه اندیشه های کج فهم از نقش زن در اسلام کشیدند، می گوید:«امام (ره) صراحتاً جایگاه زن را بالاتر از جایگاه مادی دانسته و بر حرکت به سمت توانمند شدن زنان در عرصه های مختلف تاکید داشتند. به پشتوانه چنین تفکری زنان ایران با رویکرد جامعه اسلامی به سرعت وارد صحنه های مختلف به ویژه عرصه های علمی شدند و در اندک زمانی خوش درخشیدند. امروز زنان جامعه ما در علم به قدری رشد کرده اند که بیش از ۷۰ درصد صندلی های دانشگاه از آن آنهاست. رشد اقتصادی زنان ایران نیز چشمگیر بوده است.
در حوزه کارآفرینی و حضور در عرصه تجارت نیز حرف های زیادی برای گفتن دارند. حتی نوع گفتمان زنان ما تغییر کرده و سعی دارند در خانه خود توانمند باشند. در بحث های جدی از جمله مبحث فناوری هسته ای جایگاه موثری داشته و خودشان را دخیل دانسته اند. همه این موارد نمونه های شگفت آوری از ارتقا نقش زنان در خانه و اجتماع پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.»
وی ادامه می دهد: «ما در مجلس هفتم حوزه نیازهای زنان را آسیب شناسی کرده ایم و توانسته ایم تغییراتی به نفع زنان ایجاد کنیم. قوانینی تصویب شده که زن از همه مایملک و دارایی های شوهر ارث ببرد. در شرایط فعلی قرار است نیمه دیگر دیه زنان از طرف دولت و از محل صندوقی که توسط دولت مورد حمایت قرار می گیرد، پرداخت شود. در گذشته اگر زن ایرانی با مرد خارجی ازدواج می کرد نمی توانست برای فرزندان خود شناسنامه بگیرد، که این مشکل نیز حل شده است.
در حوزه رسیدگی به شکایات مربوط به خانواده سعی داریم روند کار سرعت بیشتری داشته باشد تا از آسیب هایی که متوجه زنان در راهروهای دادگاه است، کم کنیم. دوران شیردهی از ۴ ماه به ۶ ماه افزایش داشته تا به نقش موثر مادری تاکید بیشتری داشته باشیم نه این که معنایش خانه نشین کردن زنان باشد.»
موضوع زن در درجه اول اهمیت به نقش او در خانواده بازمی گردد. نقش زن به عنوان عضوی از خانواده به نظر می رسد از همه نقش هایی که زن می تواند ایفا کند، اهمیتش بیشتر است. البته بعضی ها این طور حرف ها را در همان نظر اول با شدت رد می کنند و می گویند: «شما می خواهید زن را در خانه اسیر کنید.»
قصد اسلام به هیچ وجه چنین نیست. اسلام معتقد است مومنین و مومنات در حفظ مجموعه نظام اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر همه سهیم و شریکند. زن را استثنا نکرده، ما هم نمی توانیم زن را استثنا کنیم. مسئولیت اداره جامعه اسلامی و پیشرفت جامعه اسلامی بر دوش همه است- بر دوش زن و بر دوش مرد- هر کدام به نحوی برحسب توانایی های خودشان. بحث سر این نیست که زن می تواند مسئولیتی در بیرون از منزل داشته باشد یا خیر؟ آنچنانکه نگاه اسلامی مطلقاً چنین چیزی را نفی نکرده است. بحث در این است که آیا زن حق دارد به خاطر همه چیزهای مطلوب، جالب و شیرینی که در بیرون از محیط خانواده برای او ممکن است تصور شود، نقش خود را در خانواده از بین ببرد؟
اسلام روی این نقش تکیه می کند. مهمترین نقشی که یک زن در هر سطحی از علم و معنویت می تواند ایفا کند، نقش مادری است. این وظیفه ای است که به جز زن کس دیگری نمی تواند انجام دهد. زن اگرچه مسئولیت مهم دیگری داشته باشد باید این مسئولیت را مسئولیت اول و اصلی خود بداند.
زنان در شرایط فعلی باید نسبت به جایگاه اصلی و والای خود آگاهی پیدا کنند و به کارکردهای اصلی خود برسند، تا برخی خواسته های کوچک، سیرشان نکرده و از خدمات بزرگ به بشریت جا نمانند.
● پشتیبانی قدرتمندانه زن از خانه و جامعه
فاطمه زهرا(س) در محیط خانه چون ماهی درخشان بود که نور وجودش کانون خانه و دل علی(ع) را روشن می کرد. او روشنی بخش خانه بود. دیدارش رنج ها و غصه ها را از دل ها می زدود. علی(ع) فرمود: «وقتی به خانه می آمدم و به زهرا(س) نگاه می کردم، تمام غم و غصه ام زدوده می شد.»
حجت الاسلام والمسلمین نواب رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب می گوید: «در تاریخ انبیاء(ع) هیچ جا نمی بینید که خداوند اسمی از یک پیامبر برده باشد و در کنارش از نقش مثبت یا منفی یک زن نام نبرده باشد. این یک حقیقت است که در عالم خلقت همه چیز زوج آفریده شده و مرد و زن هر دو در حیات انسانی دخیل هستند. این دو، دو بال زندگی بشر و پر پرواز پرنده انسانیت محسوب می شوند. اگر این دو نباشند اصلاً تکامل بشریت شکل نمی گیرد و اخلاق، تربیت و معنویت معنا پیدا نمی کند.
خداوند در داستان ابراهیم(ع) به نقش هاجر، در داستان موسی(ع) به نقش مادرش، در داستان عیسی(ع) به نقش مریم مقدس اشاره دارد. گاه نقش های منفی را نیز مثل نقش منفی زن لوط مطرح می کند.
در زندگی پیامبر اسلام(ص) نیز نقش خدیجه کبری(س) نقش منحصر به فردی است. این بانوی بزرگوار همه چیز خود را در راه اسلام گذاشته و حمایت بی شائبه ای از همسرش نشان می دهد.»
وی ادامه می دهد: «این مصادیق گواه این هستند که زن جزو ۵۰درصدی حیات اجتماعی است. خداوند برای این دو حقیقت (زن و مرد) الگوهایی نیز قرار داده است: حضرت علی(ع) در کنارش فاطمه زهرا(س)، پیامبر(ص) در کنارش خدیجه کبری(س) و یا امام حسین(ع) در کنارش زینب کبری(س).»
حجت الاسلام والمسلمین نواب در پاسخ به این سؤال که چرا همیشه خیال می کنیم نقش زنان در امور مختلف کم رنگ تر است؟ می گوید: «چون همیشه نقش زن ناپیدا و نقش مرد پیداتر بوده است. در مورد زن کارکردهای بیرونی نقش او ظاهر می شود، بدون این که نقش پنهانی او را بدانیم. مثلا مردی که همسرش در خانه همراه و همفکر اوست، با شادابی کار می کند و هیچ وقت افسردگی ندارد. این شادابی از همراهی زن برمی خیزد. فعالیت یک مرد موفق مرهون یک حقیقت ناپیداست؛ نقشی که زنش ایفا می کند.»
رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب به جایگاه امیرالمؤمنین(ع) در انقلاب رسول ا... اشاره کرده و می گوید: «وی مرد شماره ۲ انقلاب رسول ا... بود. علی(ع) در خانه پشتوانه ای به نام زهرای اطهر(س) داشت. بنابراین حرکت مردان مرهون پشتیبانی زنان است. در روزگار دفاع مقدس به خوبی چنین پشتیبانی هایی از سوی زنان و مادران شهدا و رزمندگان دیده می شد. زیباترین تعبیر بیان امام(ره) است که می فرمایند:از دامن زن، مرد به معراج می رود.»
● خانواده متزلزل غرب نتیجه شناخت نادرست از حقوق زن
غربی ها در مورد شناخت زن و چگونگی برخورد با این جنس ظریف دچار افراط و تفریط شده اند. اساسا نگرش غربی نسبت به زن، یک نگرش مبنی بر عدم برابری و عدم تعادل است. زمانی زن با تمام اموال و املاک و دارایی هایش که از پدر به ارث می برد متعلق به مرد می بود و زمانی دیگر با آزادی برایش احقاق حق می کنند! نتیجه این آزادی فساد و بی بندوباری است که در غرب به راه افتاده و بزرگترین ضربه را به زندگی زن وارد کرده است. بی بندوباری، اشاعه فساد و فحشا، آزادی بی قید و شرط معاشرت زن و مرد، در دفاع از حقوق زن، بنیان خانواده را چنان متلاشی کرده که امروزه یکی از بزرگترین بلاهایی که گریبانگیر کشورهای غربی شده و جامعه آنها را به وضعیت نامطلوب شدیدی دچار کرده، مساله خانواده است.
منیره غلامی توکلی روزنامه نگار و پژوهشگر توضیح می دهد:«علمای اسلام در دفاع از حقوق زن چنین مسیری را در پیش نگرفته است؛ راهکار اسلام در دفاع از حقوق زنان این است که زن، تحت ستم نباشد و مرد، خود را حاکم بر او نداند. در خانواده اسلامی، برای زن و مرد حدود و حقوقی عادلانه و متوازن درنظر گرفته شده است. آیه شریفه «ومن ایاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا» در مورد زن و مرد در محدوده خانواده می فرماید: یکی از نشانه های قدرت الهی این است که برای شما انسان ها، همسرانی از جنس خودتان قرار دادیم. برای زنان، مردان را برای و مردان، زنان را؛ در حالی که در دو رتبه جداگانه نیستید، همه یک حقیقتید، یک جوهر و یک ذات دارید. بعد می فرماید «لتسکنوا الیها» یعنی زوجیت و دوجنسی در طبیعت بشر، به منظور رسیدن به هدفی متعالی یعنی کسب آرامش در کنار مرد و به آرامش رسانیدن او در محیط امن خانه به وسیله زن مهربان است.
در این صورت است که جامعه ای آرام خواهیم داشت. جامعه ای که در داخل هسته سازنده آن یعنی خانواده، حقوق اخلاقی و قانونی زن رعایت می شود. به عفاف و عزت او احترام گذاشته می شود. به تعلیم و تربیت زنان توجه می شود در چنین جامعه ای با کسانی که تعدی به زن را حق خود می دانند هم از لحاظ قانونی و هم از لحاظ اخلاقی، برخورد سخت می شود.»
وی نتایج توجه به حقوق واقعی زن در خانه و جامعه را این گونه توصیف می کند:
«نتیجه چنین عملکردی، به فعل رسیدن تعادل و استحکام در محیط خانواده و داشتن جامعه ای سالم است. استحکام در خانواده، تجمیع عده ای افراد است که با توجه به روحیات، نیاز و شناخت های مختلف می توانند بر روی هم تأثیر یا تحت تأثیر هم قرار گیرند و بنیانگذاران آن به تدریج، نوعی احساس و برداشت کلی، دائمی و مستمر نسبت به فضای خانواده خود پیدا می کنند که قسمت اعظم آن برگرفته از روابط متقابل آنان و زندگی مشترکی است که با یکدیگر شروع کرده اند و هر کدام دیگری را تحت تأثیر شدید خود قرار می دهند. در چنین خانواده ای وحدت و انسجام حکم فرمایی می کند و ماحصل این خانواده نوعی وحدت و انسجام رویه در جامعه است.»
توکلی نقش زن برای داشتن خانواده متحد را در احترام و تکریم شوهر، همدلی و هم رأی با او، شاکر بودن و قناعت پیشگی، عیب جویی نکردن از شوهر، عفت و چشم پوشی از غیظ، مدیریت و تدبیر در امور خانه خلاصه کرده و پیرامون این که زن می تواند القا کننده الگوهای رفتاری در خانواده باشد، می گوید: «زن باید احساس بزرگ منشی و عزت نفس را به اعضای خانواده منتقل کند. خوش بین باشد و رضایت خاطر معقول و مقبول نشان دهد. پویایی، انعطاف و انطباق پذیری داشته باشد. میل به آگاهی و اندیشه های نو در روحیه اش موج بزند و در زمان مشکل از شوهرش حمایت همه جانبه داشته باشد.»
● توسعه نقش مدیریتی زنان متعهد
توجه به تفاوت های تکوینی زن و مرد و وضع قوانینی متناسب با نظام تکوینی آن دو نه تنها تبعیض تلقی نمی شود، بلکه در راستای تکامل بشر و سرعت بخشیدن به رشد جوامع نقش مؤثری خواهد داشت.
توجه به این اصل که دامن زن محل رشد و تکون جسم و نیز مهد عروج روح است، بسیار مهم و حیاتی است و هرگونه طرح یا برنا مه ای که منجر به جابجایی نقش ها شود، ناهنجاری ها و نابسامانی ها را در پی خواهد داشت.
عفت شریعتی نماینده مشهد و عضو کمیسیون اجتماعی در مجلس شورای اسلامی در مورد چالش های پیش روی زنا ن توضیح می دهد: «ما نباید یکسویه نگر باشیم و باید مسئله زنان را از جوانب مختلف بسنجیم. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی حقیقتاً بی انصافی است که کارهای سازنده و فراوانی حضور زنا ن را نادیده بگیریم.
طبیعی است که انسان دوست دارد سیر تکاملی داشته باشد. در این سیر تکاملی نیازهای جدیدی مطرح می شود. در شرایط فعلی مسئله مدیریت زنان مطرح است. بسیاری از زنان ایرانی توانایی و تخصص بالایی دارند که می توان از توانمندی هایشان در نقاط حساس اداره امور بهره گرفت. به هر جهت این یک واقعیت است که نمی توانیم از پتانسیل ۵۰ درصدی زنان غافل بمانیم و سهم آنها را در تحقق چشم انداز ۲۰ ساله کشور نادیده بگیریم.
با توجه به توانمندی ها، نیازهای جامعه و حرکت زنان به سمت آینده روشن ضرورت دارد با هدف تحقق اهداف کلان در سه قوه قضائیه، مجریه و مقننه برای فعالیت های منسجم تر زنان برنامه ریزی جامعی داشته باشیم. ضمناً باید حضور زنان در عرصه قضایی، اجرایی و ترمیمی و همچنین مدیریت های میانی و کلان کشور را فراهم کرد.»
وی ادامه می دهد: «هنر انقلاب اسلامی این بوده که زنان ایرانی را به سمت پیشبرد اهداف اسلامی سوق داده است. اینک زنان ایرانی در عرصه تلاش و تقوا بهترین الگو برای زنان دنیا هستند.
تحقق مردم سالاری دینی که از ویژگی های انقلاب اسلامی است، با حضور همه جانبه زنان در سازندگی و توسعه پایدار کشور معنا می گیرد.
در روند توسعه این طور نیست که تنها زنان شاغل نقش موثری دارند، بلکه اعتقاد داریم نقش زنان خانه دار به مراتب پررنگ تر است.
این قشر اخیر سهم قابل توجهی در تولید ناخالص ملی دارند.»
● حمایت از حقوق زنان با نگاه اسلامی
دکتر لاله افتخاری نماینده تهران و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در مجلس شورای اسلامی نیز به مشکل بهره برداری ناقص از الگوهای وسیع اسلامی در قشر زنان اشاره کرده و می گوید؛
«افرادی هستند که وارد عرصه بحث های کارشناسانه در امور زنان می شوند، اما به دلیل دانش کم نظریات ناقصی را ارائه داده و جامعه را به گمراهی می کشند. باید تلاش کرد زنان جامعه شناخت منسجم تر و واقعی تری از الگوهای خود پیدا کنند. به راستی تا چه اندازه با زوایای وسیع زندگی زهرای اطهر(س) آشنایی داریم؟ به نظر می رسد همان میزان شناخت اندک خود را نیز به صورت کامل اجرا نمی کنیم.
از این رو زمینه ای فراهم شده که با حضور کارشناسان اهل فن تفسیر سوره نور و نساء برای جامعه بانوان به صورت کامل از طریق رسانه ها و سایر کانال ها ارائه شود.»
وی ادامه می دهد: «اسلام برای ارتقاء جایگاه زنان دستورات مفصلی دارد. اگر زنان جامعه ما این نکات را دقیقا بدانند می توانند به حقوق خود آگاهی کامل پیدا کرده و در رابطه با اصلاح جامعه گام های موثرتری بردارند.»
دکتر افتخاری به قانون حمایت از حقوق و مسئولیت های زنان با نگاه اسلام اشاره کرده و می گوید: «در برابر این قانون، کنوانسیون حقوق زنان از سوی غرب مطرح شد. بنده شخصا مفاد هر دو را دقیق بررسی کرده ام.
قانون اسلام به مراتب کامل تر و کاربردی تر است. اسلام به زن هم حق داده و هم مسئولیت، در حالی که غربی ها فقط به خصومت بین زن و مرد دامن زده و به زن حق داده اند.»در شرایط فعلی کشور زنان در پیشبرد مقاصد سیاسی- اجتماعی جمهوری اسلامی و رشد و تکامل جامعه اسلامی نقش اساسی و ویژه دارند. نه تنها خودفعالانه در صحنه حضور داشته، بلکه به فعال کردن دیگر اقشار ملت، تشجیع کردن مردان و تشویق آنها و نیز تربیت صحیح جوانان برومند برای اداره مملکت و تحقق اهداف سیاسی- اجتماعی جامعه اسلامی مشغولند. در راه تحقق این اهداف باید به حفظ روحیه انقلابی و نیز فداکاری و روحیه سازندگی در خانواده اهتمام داشته باشند.
از سوی دیگر طبیعت و ماهیت نقش زنان در اجتماع از ویژگی و حساسیت خاص برخوردار است، به طوری که زنان متعهد اساس ملت مسلمان هستند. این ویژگی به چنین علت هایی بستگی دارد: حضور فعالانه آنها در صحنه های سیاسی- اجتماعی علاوه بر فعال بودن خودشان، زمینه سازی برای فعال کردن مردان به دلیل حساس بودن مرد نسبت به زن، تربیت فرزندان و جوانان برای پاسداری از ساختار سیاسی- اجتماعی جامعه اسلامی و ایثار آنها در این راه، حضور زن در عملکرد روحی، ذهنیت و عملکرد فکری جامعه به طور کلی آنچنان که این حضور به رشد یا انحطاط جامعه منجر خواهد شد.
از آن جهت که نقش زن در جامعه، اساسی و بنیادین است، لزوم حضور فعالانه او در مسائل مختلف سیاسی- اجتماعی باید تضمین کننده اهداف جامعه اسلامی باشد. پس نقش اساسی زنان مسلمان ایران در صحنه های سیاسی- اجتماعی موجب استمرار انقلاب اسلامی و پیشبرد اهداف خواهد بود. حفظ و تکامل ساختارهای سیاسی- اجتماعی و مناسبات اجتماعی مربوط به آن در جریان انقلاب با ایفای نقش اول زنان نسبت به سایر قشرها تحقق یافت.
● نقش تربیتی، سازندگی اخلاقی و مشارکت سیاسی زنان
بسیاری از کارها و مسئولیت های زندگی و امور اجتماعی بهتر است برعهده زنان باشد و بسیاری از همین ها شایسته است برعهده مرد باشد. زن و مرد، هر کدام نیمه یک پیکره اند و تنها در سایه همکاری مشترک و تقسیم عادلانه و حکیمانه مسئولیت ها و ایفای نقش تکمیلی نسبت به یکدیگر است که این پیکره جان می گیرد.
حجت الاسلام والمسلمین تیموریان کارشناس مسائل اجتماعی و فرهنگی توضیح می دهد: «یکی از مهمترین مسئولیت های زن این است که با تربیت صحیح فرزندان اساس جامعه را بسازد. این یک نقش فردی نیست، بلکه نقش محوری در ساختن جامعه محسوب می شود. در بحث و ظیفه مادری وقتی به الگوی کامل و شایسته اسلام زهرای مرضیه(س) رجوع می کنیم، می بینیم که ایشان فرزندانی تربیت کردند که نه تنها در دوران خودشان بلکه برای نسل های بعدی نیز چراغ راه هستند. در دوران دفاع مقدس مادران شهدا نیز چنین بودند. عزت امروز کشور نشأت گرفته از ایثارگری ها و پشتیبانی مادران و همسران شهداست.
بنابراین نقش مادر بودن نقش فوق العاده حساسی است. وقتی یک نفر به طور صحیح و اسلامی تربیت شود، تأثیرش را بر کل جامعه می گذارد.»
وی در ادامه به نقش حضور پررنگ زنان در صحنه های سیاسی اشاره کرده و می گوید: «یکی دیگر از نقش های کلیدی بانوی نمونه اسلام حضرت فاطمه(س) دفاع از مقام ولایت بود. امام(ره) نیز همواره سهم ویژه ای برای مشارکت زنان در مبارزه با طاغوت قائل بودند. همه این ها نشان دهنده این است که زن با حفظ شئونات و آگاهانه ضرورت دارد مشارکت سیاسی داشته باشد. در این ایام که به روزهای انتخابات نزدیک می شویم شاهد پرشورترین صحنه های حضور زنان در عرصه مشارکت های سیاسی خواهیم بود.»
بحث دیگری که در حوزه مسائل زنان اهمیت دارد مبحث سازندگی اخلاقی زنان در پیکره جامعه است. حجت الاسلام والمسلمین تیموریان توضیح می دهد: «زن به عنوان عضو پیشرو جامعه طبعا در سازندگی اخلاقی هم می تواند نقش اساسی داشته باشد. به همین خاطر وقتی دشمنان قصد ضربه زدن به جامعه ای را دارند، یکی از محورهایی را که سرلوحه کارشان قرار می دهند، استفاده ابزاری از زن است تا با فاسد کردن زنان یک جامعه، مردان را هم به بیراهه بکشانند. نمونه بارز این تلاش های خزنده را در شبیخون فرهنگی سراغ داریم.»
● باور مدیریت زنان
زنی که بتواند مشارکت همسرش را در امور داخل و خارج از منزل داشته باشد، زنی موفق است. زنانی که ابتدا خود تعادل را در همه عرصه ها برقرار کرده و سپس از نگاه عادلانه مردشان برخوردارند، موفق ترین نمونه ها هستند.
علی زنجانی نماینده نقده و عضو کمیسیون اجتماعی در مجلس شورای اسلامی پیرامون چالش های پیش روی زنان در عرصه های اجتماعی می گوید: «از قدیم گفته اند پشت سر هر مرد موفقی، یک زن فداکار ایستاده است. در شرع مقدس نیز به نقش حمایتی زنان تأکید داشته اند. از طرف دیگر هیچ کس نمی تواند توانمندی زنان را در برخی امور نادیده بگیرد. کاری که زنان ارائه می دهند با حوصله بیشتر و دقت نظر فوق العاده به ثمر می رسد، بنابراین می شود در برخی کارها از جمله فعالیت های آموزش و پرورش و یا ادارات از حضور پررنگ تر زنان بهره گرفت. متأسفانه هنوز هم نگرش منفی نسبت به پست های مدیریتی بانوان وجود دارد. این نگرش باید سریعا اصلاح شود و اساس پذیرش پست های مدیریتی شایستگی و توانمندی مردان و زنان باشد.»
زنجانی به حضور پرشور زنان در عرصه های سیاسی اشاره کرده و می گوید: «زنان بیش از ۵۰درصد جامعه را شکل داده اند. هرگز نمی توان مشارکت موثر آنها را در تصمیم گیری های سیاسی نادیده بگیریم.
ضمنا نگاه زنان به مسائل موشکافانه تر و نقادانه تر است. مردان به دلیل مشغولیت های اقتصادی و کمی وقت، زیاد خود را درگیر موشکافی ها نمی کنند، اما زنان عاقلانه و سنجیده تصمیم می گیرند.»
حرکت های موذیانه غرب
به هرحال زنان همواره در برابر موقعیت ها و نقش هایی که قرار می گیرند و انتخاب هایی که صورت می دهند، باید مقایسه کنند که چه منافعی را از دست می دهند و کدام مصالح را به دست می آورند؟ شناخت و ارزیابی و ارزشگذاری مسئولیت ها، نقش ها و موقعیت ها و جایگاه عملی که برای زنان پیشنهاد و یا توصیه می شود باید با سنجش همه دستاوردها و نیز محرومیت های آن باشد.
حجت الاسلام تیموریان در برابر نقش تربیتی، سازندگی اخلاقی و مشارکت سیاسی- اجتماعی زنان به بیان مهم ترین چالش های پیش روی زنان پرداخته و می گوید: «در برابر نقش های موثر چالش ها قرار می گیرند. به عنوان مثال با توجه به تحولات سریع فکری و اجتماعی که کشورمان در یک قرن اخیر با آن روبرو بوده است، برخی تصور می کنند با کمرنگ کردن نقش مادری و مشغول شدن به امور خارج از منزل سود بیشتری می برند.
این گونه آفت ها به تربیت صحیح فرزندان ضربات مهلکی وارد می کند.»
وی ادامه می دهد: «در حوزه اخلاق نیز دشمنان با همه توان وارد شده اند که زن را بازیچه قرار داده و زمینه فساد جامعه را فراهم آورند. در مهار این گونه حرکت های مغرضانه نیز کلیه دستگاه ها از قبیل مراکز فرهنگی، صدا و سیما، ارشاد، تبلیغات اسلامی و... مسئولیت مستقیم دارند.
این ارگان ها نباید مسئولیت های خود را کمرنگ جلوه بدهند و باید قدرتمندتر از گذشته وارد عرصه مقابله شوند. این یک واقعیت است که دشمنان با به انحراف کشیدن زنان قصد به انحراف کشیدن کل جوامع اسلامی را دارند.»
● زنان دغدغه های خود را به تصویر بکشند
طرح برخی از چالش ها در مسائل زنان غیرواقعی است. افرادی مغرضانه و به عمد این قبیل بحث ها را مطرح می کنند تا یک سری نیازهای کاذب در بین زنان ایجاد کرده و به خواسته های استکباری خود برسند.
سلیحی مسئول امور بانوان در سازمان صدا و سیما توضیح می دهد: «یکی از کارهای مهم ما در بخش امور بانوان صدا و سیما این است که دائماً چالش های پیش روی زنان را بررسی کرده و آسیب شناسی کنیم. در شورای فرهنگی اجتماعی زنان که یکی از شاخه های شورای انقلاب فرهنگی است نیز پژوهش های دائمی در حوزه مسائل مختلف زنان صورت می گیرد.
سیاست گذاری در باب مقابله با آسیب های اجتماعی زنان، توسعه آموزش عالی بانوان، سیاست های تشکیل، تحکیم و تکریم خانواده که تاکنون به مرحله تصویب و اجرا رسیده اند همگی منتج شده از پژوهش هایی است که در حوزه زنان صورت می گیرد.»
وی ادامه می دهد: «خرسندیم که در مجلس نیز با تلاش مستمر قوانینی تصویب شده که زنان بتوانند به شأن و منزلت واقعی خود برسند. این یک حقیقت انکارناپذیر است که در گذشته نگاه به زن نگاه غیرواقعی و غیراسلامی بوده که به برکت پیروزی انقلاب این نگاه تغییر کرده و خوشبختانه شاهد رشد کیفی خانم ها در همه عرصه ها هستیم.
البته وسعت بخشی به تلاش ها اقتضا می کند که برای اجرای دقیق مصوبات یک سیستم پیگیری و نظارت ایجاد کنیم. برای زنان خانه دار نیز می توان مصوبات حقوقی برگرفته از متن اسلام داشته باشیم.»
سلیحی به افزایش دو ساعت و نیمه برنامه های رادیویی و تلویزیونی با موضوع زنان اشاره کرده و می گوید: «دراین قبیل برنامه ها با هدف آگاهی بخشی به خانواده - که البته صبح ها بخش اعظم مخاطبین بانوان هستند- از حضور کارشناسان حقوقی، روانشناسان، پزشکان مجرب در حوزه های مختلف بهداشتی، هنرمندان و.. بهره برده ایم. کمترین حسن این اقدامات این است که زنان با مسائل روز و حقوق خود به خوبی آشنا شده و اطلاعات به روز دریافت می کنند.»
سلیحی در برنامه های نمایشی و سریال های تلویزیونی تاکید دارد که سیاست براین است که نقش توأم زنان در خانه و جامعه را به تصور بکشیم و البته در نظر داریم جنبه های مشارکت مردان و همراهی آنها با همسرانشان را نیز پررنگ تر جلوه دهیم.
وی توضیح می دهد: «در بخش برنامه سازی باید سیاست های کلی را به سیاست های جزئی تبدیل کرد تا هر تهیه کننده و کارگردانی برداشت شخصی خود را به حوزه اصول و ارزش های زنان دخالت ندهد. به نظر می رسد کاربردی کردن سیاست ها جزء ضروریات است تا برنامه سازان از وحدت رویه برخوردار باشند. این نکته در عرصه هنر بسیار اهمیت دارد.
از سوی دیگر زمانی می توانیم در یک فیلم یا سریال عمق مسائل زنان را مطرح کنیم که خودمان در رویارویی با موضوع مطرح شده، بوده باشیم.
این که مسئله زنان دغدغه اصلی برنامه ساز باشد، بر کیفیت کار تأثیر مستقیم دارد. لذا باید به تربیت و آموزش هنرمندان زن متعهد اهتمام بیشتری داشته باشیم.»

گالیا توانگر

منبع : روزنامه کیهان