منتظر الجزیره چینی باشید

آیا دولت چین می‌تواند یک رسانه نیرومند و فراگیر بین‌المللی راه‌اندازی کند؟آیا کسی تمایلی به این کار دارد؟این روزها دورانی غم‌انگیز برای رسانه‌های جهانی است.اما با نگاهی به چین –جایی که در آن دولت بودجه‌ای برابر با ۵۸/۶ میلیارد دلار را به گسترش جهانی رسانه دولتی‌اش اختصاص داده- می‌توان نتیجه گرفت که اوضاع آن قدرها هم بد نیست. به عنوان بخشی از این طرح،تلویزیون مرکزی چین(سی سی تی وی) و خبرگزاری شینهوا برنامه‌هایی را با مضامین و زبان‌های مختلف برای شهروندان غرب و شرق تولید می‌کنند.تلویزیون مرکزی چین درحالی قرار است به زودی به مقر اصلی خود (که در مرکز تجاری پکن واقع است و۷۰۰ میلیون دلار خرج برداشته) نقل مکان کندکه پیشتر از این شبکه‌هایی به زبان‌های فرانسوی و اسپانیایی راه‌اندازی کرده بود و به زودی قرار است شبکه‌های روسی و عرب زبان خود را هم راه‌اندازی کند.
آنطور که از شواهد برمی‌آید شینهوا قرار است از چین، به صورت ۲۴ ساعته و به زبان انگلیسی برنامه‌های خبری را به سبک شبکه الجزیره قطر مخابره کند و با بی بی سی و سی ان ان به رقابت بپردازد.این شبکه همچنین تعداد دفاتر خارج از کشور خود را از ۱۰۰به ۱۸۶ افزایش داده است.در بخش رسانه‌های نوشتاری روزنامه چاینا دیلی–روزنامه انگلیسی زبان متعلق به دولت-اخیرا دفتری در واشنگتن افتتاح و اقدام به چاپ یک نسخه آمریکایی برای آن روزنامه کرده است.در ماه آوریل رسانه حزب کمونیست(روزنامه مردم) دومین روزنامه انگلیسی زبان چین را با نام گلوبال تایمز منتشر کرد.
اگر قرار بود روزی رسانه‌های چین روی خبرگزاری‌های دنیا اثر بگذارند حالا که ناقوس مرگ برای رسانه‌های سنتی جهان به صدا درآمده و تازه‌واردی با هزینه دولتی قدمی جلوتر نهاده، موقع آن رسیده است. خبرگزاری‌های بزرگ دولتی این روزها سعی می‌کنند در سرتاسر دنیا مخاطبان را جذب کنند و در همین راستا کانال انگلیسی تلویزیون مرکزی چین هم مخاطبانی را در آسیا و آفریقا به دست آورده است.
ناظران معتقدند که رسانه‌های چین می‌توانند راه الجزیره را دنبال کنند،راهی که در آغاز با شکاکی و بدبینی همراه بود اما پس از یک دهه الجزیره را به یک بازیگر مهم در خبرگزاری بین‌المللی تبدیل‌کرده است.با این اوصاف آیا مخاطبان رسانه‌ها روزی بسته‌هایی از روزنامه گلوبال تایمز را در روزنامه‌فروشی‌های نیویورک خواهند دید؟آیا تماشاگران تلویزیون در بریتانیا کانال‌ها را بین بی بی سی،الجزیره و تلویزیون چین عوض خواهند کرد؟و مهم‌تر از همه آیا این تلاش جمهوری خلق چین، طرز فکر غربی‌ها را نسبت به چین تغییر خواهد داد؟در یک کلام نه. مساله اول مشکل مالی است. به‌‌رغم سرمایه‌گذاری‌های عظیم،پایداری درازمدت در عرصه خبررسانی بعید به نظر می‌رسد.رسانه‌های دولتی انگلیسی‌زبان درآمد تبلیغاتی کمی دارند وامید زیادی به سودآوری‌شان نیست.برای نمونه انتظار می‌رود گلوبال تایمز در سال اول انتشار خود حدود۹۳/۲ میلیارد دلار ضرردهی داشته باشد.
کیائو مو مدیر مرکز مطالعاتی ارتباطات بین‌الملل در بخش مطالعات خارجی دانشگاه پکن دراین‌باره می‌گوید:«دولت برای رسانه‌ها پول خرج می‌کند و این پول‌ها برنمی‌گردند.دولت نمی‌تواندچنین هزینه‌هایی را برای ۱۰یا حتی ۵ سال تاب بیاورد و اگر یارانه‌هایش را قطع کند چه اتفاقی می‌افتد؟»دولت پکن درباره مدت پشتیبانی‌اش از این گسترش رسانه‌ای حرفی نزده و فقط اعلام کرده گسترش قابلیت اطلاع‌رسانی چین یک اولویت است.اصلا خود این نهادهای رسانه‌ای هم مشخص نیست به جز تکیه به حمایت دولت، خرج‌شان را از کجا خواهند آورد.شاید آنها بر این واقعیت واقف نیستند که نفوذ بین مخاطبان در آمریکای شمالی سخت‌تر از انجام این کار در آسیا یا آفریقاست.
دومین و شاید جدی‌ترین مساله، محتواست.اگرچه شرایط در سال‌های اخیر اندکی بهبود یافته اما رسانه‌های چین هنوز نسبت به وقایع مهم و ملموس بی‌توجه‌اند و یا فقط یک طرفه خبررسانی می‌کنند.این مسائل عموما به کشتار میدان تیان آن من،تبت و تایوان مربوط می‌شوند.تصورات و باورهای کلیشه‌ای درباره چین تنها از آن روکه همواره مردم از آنها اجتناب داده شده‌اند،باعث جلب توجه می‌شونداما رسانه‌های چین برای جلب توجه مخاطبان خارجی نیاز به تغییر بنیادین در ارائه امور جاری خود دارند.احتمال این تغییر مادامی که نهادهای رسانه‌ای در اختیار دولت باشند کم است.
در این میان،‌دولت چین که از نحوه نشان دادن وضع کشورش به وسیله نهادهای خبری غربی به ستوه آمده راه دیگری در پیش گرفته است. به اصطلاح خودی‌های حزب کمونیست، دولت چین آشکارا ندای تبلیغات خارجی در آن سوی دریاها سرداده و مصمم است نحوه نگاه جهان به کشورش را عوض کند.درماه ژانویه لی چانگ چون یکی از اعضای کمیته مرکزی حزب کمونیست اعلام کرد: «مقامات باید نیرومندانه ندای تمجید از دستاوردهای حزب کمونیست، سوسیالیسم، سیاست اصلاح وسرزمین بزرگ مادری را سر دهند». وانگ گن رئیس بخش تبلیغات خارجی حزب کمونیست نیز چنین اظهار کرد که رسانه‌ها باید ظرفیت خبررسانی را برای تاثیرگذاری قوی روی افکار عمومی مردم جهان و ایجاد یک تصویر مثبت از مردم چین افزایش دهند.این حرف‌ها نشانه خوبی برای افزایش آزادی رسانه‌ای نیست.
اما یک نقطه امید که در مورد رسانه‌های چین وجود دارد شاید تنوع مالکیت آنها باشد.بر طبق گفته‌های کیائومو اگر دولت به نهادهای مدنی و بخش خصوصی اجازه مالکیت و مدیریت رسانه‌ای بدهد،آنها قادر خواهند بود خود را با تقاضاها وفق دهند و مخاطبان را راضی نگه دارند.اگر مدیریت خصوصی رشد کند،محتوای برنامه‌ها بدون تردید دگرگون خواهند شد چون مدیران مجبورند در فکر سرمایه گذاری،تبلیغات و علایق مخاطبان باشند.
واضح‌ترین راه برای موفقیت در خبرگزاری در آن سوی آب‌ها-درواقع چاره‌ای برای مشکل مالی و محتوایی-تبعیت از نمونه‌ای است که به سرمایه‌گذاری خصوصی اجازه فعالیت می‌دهد.نمونه قابل توجه تلویزیون فونیکس است؛یک تلویزیون متعلق به بخش خصوصی که از هنگ کنگ برنامه پخش می‌کند.این شبکه به وسیله یک سرهنگ سابق ارتش آزادیبخش خلق اداره می‌شود.فونیکس ۵ کانال مختلف دارد که برای بخش‌های اصلی چین و جمعیت اثرگذاری از چینی زبان‌ها برنامه پخش می‌کند.
لیو کنگ استاد رسانه و فرهنگ در دانشگاه دوک و مدیربنیاد هنر و مردم شناسی دانشگاه جیائوتونگ در شانگهای در این‌باره می‌گوید: «فونیکس یک نمونه خوب است.همه می‌دانند فونیکس یک دولت را پشت سر خودش دارد اما به نظر دولتی نمی‌آید.»او همچنین اضافه می‌کند که «هنوز زود است دربارة خصوصی سازی رسانه‌های دولتی صحبت کنیم اما راه‌هایی برای کاهش کنترل دولت و همکاری با سازمان‌های خبری بین‌المللی وجود دارد.مهم این است که موثق و معتبر به نظر بیاییم.»
بدون تردید حتی اگر دولت کنترل خود بر رسانه‌ها را هم کاهش دهد نباید انتظار خبررسانی بی طرفانه را درباره مسائلی مثل کشتار میدان تیان آن من،تبت و تایوان داشته باشیم. در واقع تلویزیون مرکزی چین،خبرگزاری شینهوا، روزنامه چاینا دیلی و سایرین اگر هنوز بخواهند صاحبانشان را راضی نگه دارند و تصویری صرفا مطبوع از اوضاع چین را نماش دهند،مورد اقبال مردم خارج از چین قرار نمی‌گیرند.در عالم روزنامه نگاری یک جمله قدیمی وجود دارد که می‌گوید:«اخبار بد، اخبار خوبی‌اند.» اگر تمام اخبار چین اخبار خوبی باشند منتظر باشید تا مخاطبان شبکه را عوض کنند.

*میچ ماکسلی یک روزنامه نگار آزاد ساکن پکن است که سردبیری روزنامه چاینادیلی را در زمان آمادگی برای میزبانی المپیک۲۰۰۸ بر عهده داشت.
منبع: فارن پالسی

منبع : روزنامه اعتماد ملی