فقط چند روز تا کنکور ۸۸

«برنامه‌ریزی، شرط لازم برای موفقیت در کنکور است.» این حرف، تکراری‌ترین و شاید اعصاب‌خردکن‌ترین جمله‌ای است که کنکوری‌ها در سال کنکورشان می‌شنوند، و گرچه درست است، آن ‌قدر کلی است که به هیچ دردی نمی‌خورد. حرف ما اما حرف دیگری است: تا کنکور ۸۸ فقط یک ماه و نیم مانده. چه با برنامه درس خوانده باشید چه بی‌برنامه، اگر در این فرصت باقی‌مانده برنامه درست و حسابی نداشته باشید، زحمات‌تان خدای‌ناکرده بر باد می‌رود...
تابستان قبل از شروع پیش‌دانشگاهی، تعطیلات عید نوروز و این ۴۵ روز باقی‌مانده به کنکور، مشاوران آموزشی به این سه مقطع زمانی می‌گویند: مقاطع استراتژیک. کنکوری‌های ۸۸ حالا در سومین موقعیت استراتژیک‌شان قرار گرفته‌اند. بی‌برنامه بودن در هر یک از این سه مقطع، خطرناک است و در این سومی، خطرناک‌تر. در این روزهای آخر باید چه کار کرد؟
● زمانی برای دوره درس‌ها
درس جدید نخوانید. هرقدر خوانده‌اید، دیگر بس است. اگر شما ۸۰ درصد از مباحث کنکور را با کیفیت ۱۰۰ درصد خوانده باشید، اوضاع‌تان خیلی بهتر است از داوطلبانی که ۱۰۰ درصد مباحث کنکور را با کیفیت ۸۰ درصد خوانده‌اند. خلاصه اینکه،‌ ماه آخر وقت «جدید خوانی» نیست، وقت «دوباره خوانی» است. فقط باید مرور کنید. اما چگونه؟ جواب این سوال برمی‌گردد به اینکه شما موقع درس خواندن‌تان طی سال تحصیلی، چگونه درس خوانده باشید. اگر در طول سال، موقع درس خواندن و تست زدن، با علامت‌گذاری جلو می‌رفتید و مشخص می‌کردید که کجاها ضعف‌تان بیشتر است و کدام تست‌ها را اشتباه می‌زدید، خوش به حالتان. کارتان ساده می‌شود. برای «دوباره خوانی» می‌توانید از مرور همان تست‌های علامت‌خورده استفاده کنید. البته اهمیت تست‌زنی در دروس اختصاصی بیشتر از دروس عمومی است. دروس عمومی (و به ویژه دو درس ادبیات و معارف)‌ را می‌توانید با خلا‌صه نویسی‌های‌تان و یا نشانه‌گذاری‌هایی که در کتاب و جزوه‌تان ایجاد کرده‌اید، دوره کنید.
● دوره به معنی واقعی کلمه
هنگام مرور ـ یا به اصطلاح دوره ـ مباحث درسی باید به دو نکته مهم توجه کنید. اول اینکه همیشه از درس‌ها و مباحثی شروع به دوره کنید که ضعف بیشتری در آنها احساس می‌کنید و دوم اینکه اولویت را بدهید به مرور درس‌ها و مباحثی که مدت بیشتری از مطالعه‌شان گذشته است اما حواس‌تان به این نکته هم باشد که اگر بخواهید در مرور هم از همان روش‌های مرسوم مطالعه استفاده کنید، برای یک مرور جامع، لااقل به یک فرصت ۶ ماهه احتیاج دارید و در این ۴۵ روز کاری از پیش نمی‌‌برید. پس باید به درک درستی از مفهوم مرور برسید:
مرور صرفا به معنای تکرار مطالعه نیست. در انتهای مرور مطالب هر درس، باید بتوانید مطالب درسی را خلاصه‌تر و منظم‌تر به ذهن بسپارید، یعنی قرار نیست که در مرور هم‌ روی تمام جزییات بی‌اهمیت و یا مطالبی که از پیش آموخته‌اید، بی‌جهت تاکید کنید بلکه باید سعی کنید با درک مفاهیم اصلی بین آموخته‌هایتان ارتباط برقرار کنید. با این حساب، هدف مرور عبارت است از جمع بندی مطالب، ایجاد پل‌های ارتباطی بین مباحث مختلف، ‌سازماندهی و فراگیری مفهومی مطالب درسی.
● مرور با تست یا مرور با کتاب؟
همه درس‌ها را نمی‌شود ـ و نباید ـ یک جور خواند و دقیقا به همین ترتیب، همه درس‌ها را نمی‌شود ـ و نباید ـ یک جور مرور کرد. در مرور درس‌هایی مانند ریاضیات و فیزیک،‌ اهمیت تست‌زنی بیشتر از مطالعه متن کتاب و جزوه درسی است. برای مرور این دروس، بهتر است مفاهیم اساسی و حتی نکته‌های ریز را در قالب حل و تمرین تست‌های جامع درک کنید. حل مفهومی تست‌های کمتر و یادگیری عمیق‌تر مفاهیم درسی، ارجحیت دارد به حل سطحی و روخوانی تست‌های فراوان، یعنی اگر شما ۱۰۰ تست فیزیک را ۱۰ بار بزنید و مرور کنید و با ریزه‌کاری‌های طرح تست آشنا شوید، خیلی موثرتر است از اینکه ۱۰۰۰ تست فیزیک را یک بار و یک جا بزنید و بگذرید. در حل تست‌های این دروس ضرورت دارد که دست به قلم شوید و تا رسیدن به جواب نهایی، تست را دنبال کنید.
اما در مرور درس‌هایی مانند معارف، ادبیات و زیست شناسی اهمیت مطالعه متن کتاب و جزوه درسی بیشتر است از حل تمرین یا تست‌های متعدد. البته در مباحثی از دروس شیمی یا زیست‌شناسی که با حل مساله سر و کار دارید (مثلا مبحث استوکیومتری در درس شیمی و یا مبحث ژنتیک در درس زیست شناسی) به تست‌زنی بیشتری احتیاج دارید. در مرور درس‌هایی مانند عربی و زبان انگلیسی هم می‌شود گفت که اهمیت تست‌زنی با اهمیت مطالعه متن کتاب و جزوه درسی تقریبا هم‌ تراز است.
● آماده، حرکت!
برای داشتن یک برنامه جامع برای مرور، به موارد زیر توجه کنید:
۱) فهرست کاملی از تمام منابع و مباحثی که قرار است در دروس مختلف مرور کنید، تهیه نمایید.
۲) اولویت‌های مرورتان را تعیین کنید.
۳) تخمین بزنید که مرور هر کدام از مباحثی که قرار است مطالعه شود، حدودا به چه مدت زمانی احتیاج دارد و سپس تخمین بزنید که مجموعا برای یک مرور جامع به چه مدت زمانی احتیاج دارید.
۴) با توجه به توان فردی‌تان و شرایطی که شخصا پیش رو دارید، حدس بزنید که حداقل هفته‌ای چند ساعت می‌توانید به مطالعه و مرور مباحث درسی اختصاص بدهید.
۵) اگر در بین موارد ۳ و ۴ نتوانستید تناسب معقولی برقرار کنید، یکی از کارهای زیر و یا ترکیبی از سه کار زیر را انجام بدهید:
الف) فهرست هر کدام از مباحث و منابع درسی‌تان را پالایش‌شده‌تر انتخاب کنید، یعنی تعداد منابعی که می‌خواهید برای هر درس یا هر مبحث درسی مرور کنید، به حداقل برسانید.
ب) زمان بیشتری را به مرور اختصاص بدهید، یعنی تعداد ساعات مطالعه روزانه و هفتگی‌تان را به حداکثر برسانید.
ج) اگر باز هم نتوانستید بین موارد ۳ و ۴ تناسب معقولی برقرار کنید، مطالب کمتری رابرای مرور گزینش کنید (بر مبنای همان گزینشی که در نکته ۴ گوشزد شد.)
۶) با توجه به موارد ذکر شده، فهرست تمام مباحث و منابعی را که می‌خواهید در هر هفته مطالعه کنید، تهیه نمایید و یک برنامه یک هفته‌ای و یا چهار روزه برای خودتان بنویسید.
۷) در برنامه‌ریزی‌ هر روزتان، سعی کنید تعداد دروسی که برای مرور در یک روز کامل انتخاب می‌کنید،‌ کمتر از ۳ درس نباشد و اولین مبحث درسی که می‌خواهید در یک روز مطالعه کنید، مشکل‌ترین درس یا مبحث آن روزتان باشد.
● چاله‌های برنامه‌ریزی
در این یک ماه آخر، دو اشتباه هست که می‌شود اسمش را گذاشت چاله‌های برنامه‌ریزی. مبادا توی این چاله‌ها بیفتید:
▪ چاله اول: اختصاص دادن این فرصت باقی‌مانده به مطالعه دروس جدید.
▪ چاله دوم: تست‌زنی انحصاری در یک یا چند درس خاص که ضعف کمتری در آنها احساس می‌کنید.
همان‌طور که دیدید، «جامعیت» و «اولویت بندی» در مرور دروس مختلف، از مهم‌ترین نکاتی است که باید در برنامه‌ریزی‌تان در نظر بگیرید.
● حمله به تست‌های کلی
«تست‌های موضوعی» دیگر بس است. اگر می‌خواهید آنچه خوانده‌اید، به بهترین شیوه مرور شود (به ویژه در دروس اختصاصی) بروید سراغ «تست‌های کلی» و در میان مجموعه‌های موجود از «تست‌های کلی» هم، فقط و فقط وقت‌تان را بگذارید روی تست‌های چند سال اخیر کنکور سراسری و آزاد.
هرچند که دفترچه‌ای زدن تست‌ها (اول عمومی‌ها و بعدش هم دروس اختصاصی‌ به همان ترتیب دفترچه)، جلسه کنکور را بیشتر برایتان شبیه‌سازی می‌کند اما حقیقت این است که چندان فرقی نمی‌کند این «تست‌های کلی» را درس به درس بزنید یا دفتر‌چه‌ای. مهم این است که وقت پیشنهادی را برای هر درس رعایت کنید و تا آن‌جا که برایتان ممکن است، خودتان را در وضعیتی قرار بدهید که جلسه کنکور در ذهن‌تان تداعی شود.
مثلا در یک اتاق خلوت روی صندلی بنشینید و همان‌طور رسمی (یا اسپرت) لباس بپوشید که قرار است روز امتحان بپوشید، بعدش هم وقت بگیرید و شروع کنید به تست زدن. تکرار و تمرین مداوم این کار، روز کنکورتان را به مراتب کم‌استرس‌تر و قابل‌تحمل‌تر می‌کند.
● سهم عمومی‌ها را زیاد کنید
هرچه به کنکور نزدیک‌تر می‌شویم، وقت دروس «عمومی» را (که ماهیتا حفظی‌ترند و احتمال فراموشی‌شان بیشتر است) باید در برنامه درسی‌تان بیشتر و بیشتر کنید. البته این حرف، به این معنی نیست که عمومی‌ها را بیشتر از اختصاصی‌ها بخوانید. منظور این است که اگر به عنوان مثال، تا همین یک ماه گذشته، نسبت ساعات مطالعه دروس اختصاصی به دروس عمومی در برنامه درسی شما ۸۰ به ۲۰ بود، این نسبت را باید در یک ماه آخر برسانید به: ۷۰ به ۳۰ و یا حتی ۶۰ به ۴۰. بازیابی ذهنی مطالب حفظی در این روزهای پایانی، راندمان تست‌زنی‌تان را در کنکور به وضوح افزایش می‌دهد.
● به ترتیب یا بی‌ترتیب؟
مسوولان سازمان سنجش، همواره دو شیوه تست‌زنی را به داوطلبان پیشنهاد می‌کنند: ‌«در روش اول، داوطلب باید پاسخ‌گویی به سوالات را از ابتدای دفترچه یعنی از سوالات زبان و ادبیات فارسی آغاز کند و پس از خواندن کامل و دقیق هر سوال و چهار گزینه مربوط به آن، پاسخ صحیح را انتخاب کند.
اگر داوطلبی با سوالی که قدرت پاسخ‌گویی به آن را ندارد، برخورد کند، باید کنار آن سوال، علامتی بزند تا در فرصت باقی‌مانده پس از اتمام پاسخ‌گویی به سوالات، مجددا به آنها پاسخ دهد.»
اما روش دومی هم هست که کارایی‌ و نتیجه‌اش معمولا مطلوب‌تر از روش اول است: «در این روش پیشنهادی، داوطلب می‌تواند پاسخ‌گویی به سوالات را از دروسی که در آنها توانمندتر و قوی‌تر است شروع کند چرا که در این صورت پاسخگویی به سوالات باعث تشویق و امیدوار شدن داوطلب خواهد شد.
البته در این روش، داوطلب باید در زمان پاسخ‌گویی به سوالات دقت داشته باشد تا شماره سوال با شماره آن در پاسخ‌نامه تطبیق داشته باشد.»
● نه، تو تنها نیستی
این ماه آخر و این روزهای پایانی، هیچ‌وقت و برای هیچ کدام از داوطلبان کنکور، روزهای خوب و خوشایندی نبوده و نیست. همه کنکوری‌ها، حتی آنهایی که قرار است رتبه بیاورند و در رشته دلخواه‌شان قبول شوند، ‌هیچ‌وقت از این روزهای پایانی خوش‌شان نیامده و نمی‌آید. پس نگران نباشید. خیال نکنید فقط خودتان هستید که استرس دارید و کمی می‌ترسید. خیال نکنید فقط خودتان هستید که احساس می‌کنید هر چه خوانده‌اید، از یادتان رفته. نه! حتی خیلی از آنهایی که امسال، ‌سال دوم کنکورشان است با خودشان فکر می‌کنند که پارسال همین موقع اوضاع‌شان بهتر بود و آمادگی بیشتری برای کنکور داشتند. البته نه آنها درست فکر می‌کنند، نه شما. اما دانستن همین نکته ساده که شما در چنین احساسات عجیب و غریبی تنها نیستید و رقبای دیگرتان هم با شما هم‌درد و هم‌داستان‌اند، به شما کمک می‌کند که با این قبیل احساسات منفی، راحت‌تر کنار بیایید و بر اعصاب‌تان مسلط باشید. یک ضرب‌المثل در زبان عربی هست که می‌گوید:‌ «البلیه اذا عمت طابت». شما که می‌خواهید عربی را ۱۰۰ بزنید، حتما می‌دانید که معنی این ضرب‌المثل چیست.

دکتر رضا کیاسالار

منبع : روزنامه سلامت