چهار ضلعی پرونده رکسانا و برندگان ماجرا

از دستگیری ،دادگاهی شدن و محکومیت به ۸ سال زندان در دادگاه بدوی و سپس رای به آزادی در دادگاه تجدید نظر رکسانا صابری خبرنگار آمریکایی ایرانی تبار ، ۴ ماه بیشتر نمی گذرد اما در همین ۴ ماه ،این خبر در کانون توجهات خارجی و داخلی بود و رسانه ها و محافل سیاسی خارجی و داخلی آن قدر به این موضوع اهمیت نشان دادند که حتی رییس جمهور آمریکا و وزیر امور خارجه این کشور بارها در اظهارات خود به طور مستقیم این موضوع را مورد اشاره قرار دادند و تقریبا روزی نبود که در کنفرانس خبری سخنگوی قوه قضاییه یا سخنگوی وزارت امور خارجه موضوع پرونده رکسانا صابری مطرح نشود.
به هر حال خبر آزادی صابری از زندان مثل همه انسان ها ما را هم ، شادمان کرد اما سوال و ابهامی که با این دستگیری و این آزادی به اذهان همه خطور کرده است این است که این دستگیری و حکم زندان ۸ ساله و سپس آزادی صابری از زندان چه نتایجی برای کشور به بار آورد.
به هر روی ۴ طرف را می توان در پرونده صابری دخیل دانست :
۱) خود رکسانا صابری ، خانواده و نزدیکانش
۲) دولت آمریکا
۳)دولت جمهوری اسلامی ایران و جناح بندی های سیاسی داخل کشور
۴) قوه قضاییه ایران
حال به تاثیر پرونده صابری در یک یک موارد بر شمرده شده می پردازیم:
۱) پرواضح است که آزادی صابری یک خبر خوب برای او و خانواده اش بوده است؛ علی رغم اینکه طبیعتا او نمی بایست در ۴ ماه گذشته در زندان روزهای خوبی را از سر گذرانده باشد اما به هر حال شاید با گذشت زمان بتواند کم کم خاطرات دستگیری و زندان خود را به دست فراموشی سپارد و به زندگی عادی خود در آمریکا ادامه دهد. تازه تجربه ثابت کرده است که او پس از بازگشت به آمریکا می تواند در عرض کمتر از ۱ سال میلیون ها دلار بابت حضور خود برای مصاحبه با رسانه های آمریکایی و نگارش کتاب خاطرات خود در زندان اوین کسب در آمد کند.
۲) نحوه مواجهه با پرونده صابری آن هم در ابتدای استقرار دولت جدید در آمریکا یکی از میدان های آزمایش حاکمان جدید ایالات متحده در افکار عمومی داخلی این کشور بود .
به هر حال دولت آمریکا با اظهار نظرات صریح خود درباره ضرورت آزادی صابری ، پس از اینکه او آزاد شد می تواند این ادعا را مطرح کند که با فشارهای سیاسی توانسته است مقامات تهران را مجاب به آزادی صابری کند .
حالا هر چقدر هم که ما حنجره خودمان را پاره کنیم که اتفاقا ممکن است فشارهای سیاسی و حمایت های صریح مقامات خارجی از یک زندانی سیاسی کار او را در محاکم دادرسی سخت تر و پیچیده تر کند، اما به هر حال رسانه های آمریکایی می توانند آزادی صابری را در حکم یک پیروزی متوسط دیپلماتیک برای اوباما بدانند و از این بابت دست او از این پس برای به پیش بردن رویکرد جدیدش در قبال ایران بازتر خواهد بود .همانطور که با دستگیری و زندانی شدن صابری دست او بدجوری در " پوست گردو " رفته بود .
۳) تاثیر پرونده صابری در محیط سیاسی آمریکا می تواند تاثیرات مشابهی را نیز در محیط سیاسی داخلی داشته باشد .به بیان دیگر این دستگیری و بلافاصله ورود رییس جمهوری ایران به این پرونده و صدور نامه او به قوه قضاییه درباره ضرورت بازبینی دقیق روی این پرونده و سپس آزادی صابری در مرحله دادگاه تجدید نظر ،می تواند این پیامد سیاسی را در داخل داشته باشد که علی رغم مخالفت عده ای تندرو با آغاز مذاکره و رابطه با آمریکا ، امکان عملی گفت و گوی ایران و آمریکا وجود دارد .
به هر روی آزادی صابری همانطور که می تواند خبر خوبی برای اوباما باشد ،می تواند پیامدهای خوبی نیز برای محمود احمدی نژاد ،رییس دولت نهم داشته باشد چرا که او به طور مستقیم در این پرونده دخالت کرده و به طور ضمنی خواستار تخفیف مجازات این خبرنگار آمریکایی – ایرانی شده بود .
بنابراین پیامد سیاسی پرونده صابری در جناح بندی های سیاسی داخلی در ایران را می توان یک وزن کشی میزان نفوذ و اعتبار سیاسی دو گروه مخالف و موافق آغاز گفت و گوها با آمریکا دانست که آزادی رکسانا نشان داد که گروه موافق گفت و گو هم قدرت را در اختیار دارد و هم اینکه توانایی مهار مخالفت های احتمالی گروه ها و جناح های مخالف گفت و گو را دارد.
۴) این همه پیامد بر شمرده شده برای سه ضلع مربع پرونده رکسانا صابری ،هنگامی که به قوه قضاییه و دستگاه قضایی کشور ( به عنوان ضلع چهارم این پرونده )می رسیم، همگی رنگ باخته و نتایج نه چندان خوشایندی پیش چشم مان ظاهر می شود . به بیان دیگر فرایند طی شده در پرونده صابری موید حقایقی تلخ از امر قضا در ایران بود که امید است با کسب تجربه از این پرونده دیگر شاهد تکرار حوادث مشابه در آینده نباشیم . فرایند طی شده در پرونده صابری نشان داد که ( به ویژه برای ناظران خارجی ) :
ـ اولا : می توان به احکام صادره از دستگاه قضایی ایران فشار آورد چرا که در برخی موارد این احکام تابع شرایط سیاسی است.
ـ ثانیا : فاصله بعید حکم صادره در دادگاه بدوی با دادگاه تجدید نظر ، روندهای دادرسی عادلانه در قوه قضاییه را زیر سوال برد.
ـ ثالثا : نامه صادره رییس جمهوری خطاب به این قوه و سپس آزادی صابری در دادگاه تجدید نظر، این شائبه را به وجود آرود که توصیه سیاستمداران به دستگاه قضایی می تواند در احکام صادره تاثیرات قابل ملاحظه ای بگذارد.
ـ رابعا : پرونده صابری و وارد آوردن فشار بین المللی بر احکام صادره از سیستم قضایی کشور راه را برای تکرار این قبیل رفتارهای کشورهای خارجی و مجامع حقوقی بین المللی باز گذاشت تا از این پس هر حکمی را که باب دل خود نیافتند زیر سوال ببرند و...
در مجموع علی رغم برخی دستاوردهای سیاسی پرونده صابری برای برخی ها در دو سوی آب ، دستگاه قضایی کشورمان از این پرونده بی بهره بود چرا که هر چقدر هم که ما بخواهیم بگوییم که دادگاه های ما به طور مستقل عمل می کنند مانورهای سیاسی دولتمردان ما در حواشی این پرونده به گونه ای بود که هر رایی که از دادگاه تجدید نظر بیرون می آمد پیش از آنکه نشان از یک تجدید نظر عادی و حقوقی به نظر آید ، همچون یک امتیاز یا یک پیام سیاسی برای دولت جدید آمریکا جلوه گری کند !
خلاصه کلام آنکه گویی امتیاز رای دادگاه تجدید نظر صابری را( حتی قبل از صدور ) عده ای به نام خود به ثبت رسانده بودند و سهم دستگاه قضایی ما برای نشان دادن استقلال خود در این پرونده تقریبا " هیچ " به نظر می رسد.

مازیار آقازاده

منبع : سایت تحلیلی خبری عصر ایران