کویر غرق گلاب

در تصویرپنجره زیبای کویر، سیمایی از گل و بلبل و کوه و طبیعت خودنمایی می کند.تصویری از خالق یکتا، سیمایی از یگانه بی همتا، که چه زیبا و دلنشین دو طبیعت متفاوت کویر و کوهستان را در همسایگی یکدیگر آرمش داده است.تا قلب های آدمیان را پیوندی ابدی دهد.آری از دیاری می خواهیم بنویسیم و بگوییم که در کویر خانه ای استوار و پابرجا و در طبیعت و دشت در پناه کوههای سر به فلک کشیده کرکس ، کلبه ای ازنور و آفتاب وروشنایی دارد.شهری که در دل کویر، سایه ای از گل های شقایق و محمدی (ص) و نشاطی از سر چشمه های تاریخی باغ فین و شهرسبز نیاسر به همراه دارد شهرستانی که از سمت غرب و جنوب به سلسله کوههای کرکس و از سمت شمال و مشرق به دشت کویر و دریاچه نمک منتهی میشود.شهرستان کاشان شهر خانه های تاریخی ،بادگیرهای کاهگلی آب انبارهای دیدنی و سرزمین پر افتخار سیلک دیاری به یادگارمانده از اندیشه معماران هنرمند، چه در پهنای خشت و گل و بنا و چه در عرصه رنگ و نخ و قالی و قالیچه ،همه و همه در آینه پاک و بی آلایش کویر وکوهستان با طرازی از گل و گلاب زیباتر و شگفت ترمیدرخشد.
اما به راستی تا کنون از کویر با صداقت تر دیده اید؟ کویری که آنچه در دست دارد به زیبایی و روشنی به تماشامی گذارد. کویری که میگوید: همه چیز با اخلاص شروع می شود و با آن هم پایان میپذیرد.کویر رویایی است زیبا، که آرامشی دلفریب دارد که گاهی آدمیان با تصورات خود از آن هراس دارند. اما چنین نیست چراکه در پیوسته زمان با ورق زدن هر برگی از تاریخ این شهر کویری بیشتر و بهتر با مردمانی کوشا و عاشق پیشه آشنا می شویم که در کنار پهنای کویر با ناملایمات روزگار و تهاجمات از خدا بی خبران ایستادگی کرده اند و نه تنها تمدن و فرهنگ دیرینه خود را فراموش نکرده اند بلکه با همت و دلیری خود این شهرستان را تبدیل به یکی از قطب های گردشگری و صنعتی کشور کرده اند وفرهنگ زنده زیستن و زنده ماندن را در وجود خود نهادینه کرده اند.فرهنگی که از دل تپه های سیلک سربلندی خود را از هزاران سال پیش به یادگار آورده و در قطار زمان نام خود را در گوشه وکنار تاریخ کشور پر افتخارمان ایران حک کرده که بی تاثیر از صداقت و یکرنگی کویر نیست چرا که در نیستی ،هستی وجود دارد ودر هر وجودی، لبیکی ازعشق نهفته که سرچشمه و سر لوحه آن وجود پاک و مقدس خداوند است که این رمز پویایی را چه خوب و زیبا نیاکان و گذشتگان مان لمس کرده اند و برای ما به یادگار گذاشته اند.با نگاهی گذرا به تاریخ پرفراز و نشیب این شهر کویری می توانیم در خلوت وجودمان گذشته ها را تداعی کرده و رمز ماندگاری و پاکی را در ورقه های تاریخ به یادگار بسپاریم تا برای آیندگان شهر و کشورمان، آینه ای از وجود و هستی و صداقت باشیم.‌
پس باید جور دیگری نگریست.به پهنا و عظمت کویر، به صداقت و درستی آن به گرما و موجودات ان، به گیاهان و درختچه های مخصوص آن،همه و همه آوایی از خالق یکتاست که بسیار عجیب و زیبا طبیعت را نقاشی کرده است تا بشر به راحتی بتواند در همسایگی کویر در سایه دشت و کوهستان به آرامش برسد آرامشی بر گرفته از کوههای کرکس که طبیعت زیبا و بکر همراه با جاذبه های دست ساز بشر را در آغوش گرم خود گرفته و در پیوسته زمان استوارتر و مهربان تر نظاره گر پویایی و رستگاری آدمیان است و آدمیان که با سوگند عشق ترانه و آواز می خوانند و با دستانی پر از همت و پشتکار زیستن و زندگی را می سازند. که این باور را با گذری به نیمه کوهستانی کاشان به خوبی می توان لمس کرد. از عشق و عاشق پیشگی مردم این دیار می گوییم. عشق به وجود ،عشق به خدا،به اهل بیت،از دیرترین زمان تا کنون در سراسر دیارمان می درخشیده و خواهد درخشید و دل هر مسلمانی رادر گوشه و کنار به سوی خود می کشاند. شهر عاشقان در مشهد اردهال کاشان هم هر سال با بر پایی سوگواره قالی شویان مشهد اردهال در صحن سلطان علی بن امام محمد باقر (ع) باری دل عاشقان را به پرواز معشوق می برد و قلب ها را جلا می دهد. نا گفته نماند که خاک مشهد اردهال شاعر و نقاش معاصرمان سهراب سپهری را هم در آغوش گرفته است.شاعری که درمنطقه گلستانه در منطقه مشهد اردهال کاشان قلبش تپید و ماندگار ماند. کسی که می گوید:
من مسلمانم
قبله ام یک گل سرخ
جانمازم چشمه
مهرم نور
دشت سجاده من
من وضو با تپش پنجره ها می گیرم...
در همسایگی شهر عاشقان به شهری می‌رسیم که باری یاد آور سخنور تاریخ سربلند کشورمان حکیم ابوالقاسم فردوسی است که در داستانهای شاهنامه از کیومرث تا جمشید به نوعی از ساخت و ساز و کشف آتش و آهن و تجلی زندگی می گوید.این بزرگمرد تاریخ فرمود:جمشید دستور داد تا خاک را با آب سرشتند و از آن خشت ساختند و از خشت و از سنگ و گچ دیوار بنا کردند که از ان زمان تا کنون دستان هنرمند ایرانیان بناهای زیبا را بر افراشته و پی در پی در گوشه وکنار برای آیندگان به یادگار گذاشته است که چار طاقی شهر سبز نیاسر هم یکی از زیباترین بناهای خشتی و سنگی است که از گذشته های بسیار دور بنا شده است و در کنار دیگر مجموعه های تاریخی ان و گلستان های گل محمدی (ص) همراه با آوای بلبلان، حاشیه ای از کوه بلند کرکس را زینت داده است و همانگونه که شهر “برزک” هم مانند منظره زیبا و قابی بزرگ بر روی دیوار تنومند کرکس چشمان حقیقت جویان را به سوی خود می کشاند و با بوی عطر گل و گلاب مشام خسته دلان رانوازش می دهد.‌
اما باز هم از گنجینه مرد بزرگ تاریخ ابوالقاسم فردوسی می نویسیم در توصیف و قدمت گلاب در نزد ما ایرانیان تا شاید سطری از نوشته های ما هم عطر آگین شود.
دگر بویهای خوش آورد باز / که دارند مردم به بویش نیاز
چوبان وچوکافوروچومشک ناب / چوعود وچوعنبرچو روشن گلاب‌
اما منظره دیگر که در آغوش کوه آرمیده و در هر سپیده دم بهاری با آواز بلبلان و نغمه و شور و هیاهو گلچینان در گلستان های گل قمصر چشم گشوده و با سر و صدای دیگ های گلاب گوش خود را نوازش میدهد.
شهر قمصر شهری که در جوار قهرود مردمانی سخت کوش و مهربان دست در دست هم دامن کوهسار را شکوه و جلوه داده اند.اما کمی دور تر هم شهر زیبای جوشقان کامو شهری که ان هم از داشتن گل و گلاب بی نصیب نیست. و همچنین روستاهایی با مردمانی مهربان و دلسوز درکنار این شهرهای کوهستانی زیبا همه باهم افتخار می کنند که هر ساله خانه خدا با گلاب این منطقه عطرآگین می شود.نوشتیم از زیباییهای طبعت، ازشگفتیهای آفریدگار ، نعمت های خداوند برای ایجاد زندگی ، اما به راستی ازاین همه نعمت چگونه استفاده می کنیم. زیباترین محصول، لطیف ترین آفریده، درکجای اقتصاد کشور نقش آفرینی می کند گلاب محصول دست ساز بشر ، افتخار ایرانیان برای شستشوی خانه خدا ، زینت طاقجه اطاق ، سرود سفره عروس ، بدرقه مسافرآخرت ، بهانه بلبل عاشق ، گل محمدی ، سوغات شهر کاشان ، محصولی که علاوه براینکه نقش مهمی در اقتصاد این شهر دارد در اقتصاد کشور هم ، تا ثیر گذار است . ‌
‌ ‌اقتصاد در زبان فارسی به معنای صرفه جویی است ،در لغت نامه دهخدا ،علم اقتصاد عبارت است از علم به مجموع وسایلی که برای رفع نیازمندی های مادی بشر از ان استفاده می شود
اقتصاد وکشاورزی از دیرزمان پیوند عمیقی داشته اند اگر چه تلاش شده تا از صنایع دیگر دررشد اقتصاد استفاده شود ،اما هنوز بزرگترین فعالیت اقتصادی غیر دولتی دربخش کشاورزی است وسهم بسزایی در اشتغالزایی کشور دارد ،گل محمدی یکی از محصولات کشاورزی در ایران است که در شهرستان های مشهد،شیراز،کرمان ،کاشان وهمدان کاشته می شود واز ان گلاب تهیه می شود که بخشی از آن در داخل به مصرف می رسد وبخشی به دیگر کشورها صادر می شود لذا درآمد ارزی برای کشور حاصل می کند بنا بر این تولید گل وعرضه گلاب نقش بسزایی در اقتصاد کشور ایفا می کند.که ناگفته نماند مشکلات پنهان واشکار درمسیر رشد اقتصادی این محصول قراردارد که برای نمونه پژوهشی درشهر سبز نیاسر،قمصروبرزک کاشان باهدف شناسایی وارائه راهکارهایی اساسی انجام گرفت .‌
‌امابه نظر مهمترین مشکل؛ فقدان اتحادیه ای برای این صنف است که هم اکنون ، این اقتصاد ارزشمند جزءاتحادیه خواروبارفروش ها قرار گرفته است .‌
دیگر گره های موجود، که گلابگیران اعم از سنتی وصنعتی با آن مواجه هستند نا بسامانی قیمت گلاب است که این مسئله ریشه در ناشناخته بودن کیفیت گلاب دارد .از طرفی گلابگیرانی که گلاب با کیفیت استاندارد تولید می کنند حاضر نیستند آن را قیمتی همسان با گلاب کیفیت پایین به بازا رعرضه کنند اما درنهایت فروش بیشتر وسود بالاتردردست نوع دوم قرارمی گیردواین امر باعث می شود که گلابگیر را به سوی تولید گلاب با کیفیت پایین تری سوق دهد تا بتواند هزینه تولید محصول خود را متناسب با قیمت تعیین شده گلاب قراردهند ، ازطرفی تشخیص کیفیت گلاب هم برای خریدار بطور کامل امکان پذیر نیست چرا که تاکنون گلاب خوب را از بووعطر آن تشخیص می دادند واخیرا مطرح شده که ممکن است عطر آن به دلیل اسانس اضافه شده باشد وراه دیگر مزه تلخ گلاب است که این راه حل هم رضایت بخش نیست و دریافتند که ممکن است به گلاب ؛ گیاه تلخ اضافه کنند.که برای آشکار شدن این راز پنهان می طلبد مسئولین امر تدبیر ونظارتی خاص براین صنعت داشته باشند ،.مسئله دیگری که گلاب گیران با آن روبرو بودند ناهمانگی در بازار، عرضه گلاب می باشد به این معنا که گلابگیرانی که مکان هایی برای فروش گلاب درمسیرهای پرتردد .دارند فروش بهتری نسبت به دیگر مناطق شهر سبز نیاسر داشتند. که به موجب ان اغلب گلابگیران سنتی ، تا حدودی انگیزه لازم برای انجام این فعالیت را از دست داده اند.‌
‌ عمده مشکل ، کشاورزان و گلاب گیران سنتی پایین بودن سودشان از بازار فروش است ،که از نقطه نظر اقتصادی پایین بودن سود این قشر، منوط به بالابودن هزینه تولید وپایین بودن بهره وری عوامل تولید می باشد.به منظور رونق این عرصه می بایست اقدام هایی در جهت کاهش هزینه تولید و افزایش بهره وری عوامل تولید (نیروی کارزمین و...)صورت گیرد.بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی وگلابگیری که به ترتیب برابرند با نسبت ارزش افزوده بخش کشاورزی، به نیروی کار شاغل در این بخش افزایش یابد.
بهره وری نیروی کار به میزان مهارت وعلاقه به کارومیزان سرمایه دارد بنابراین تخصیص تسهیلات و... در افزایش بهره وری تاثیرمستقیم دارد و.همچنین افزایش بهره وری زمین با همکاری جهاد کشاورزی امکان پذیر است به عنوان نمونه آبیاری به شیوه صحیح واستفاده از کود دامی به جای کود شیمیایی ازعوامل تاثیر گذار در افزایش بهره وری زمین است.همانطور که اشاره شد اقدام دیگر کاهش هزینه تولید می باشد برای این منظور می توان از روش های مدرن به جای روش های سنتی استفاده کرد چراکه یک نوآوری در صورتی که بتواند مصرف یک نهاد ه ارزان تر را جایگزین یک نهاده گران تر بکند بدون اینکه تاثیری در میزان وکیفیت تولید داشته باشد ،می تواند کاهش دهنده هزینه باشد.
‌از نقطه نظر اقتصادی می توان بیان کرد که اختصاص اعتبارات به کشاورزان وگلابگیران سنتی سبب افزایش کارایی تولید می شود زیرا باعث می شود مدیریت این افراد با سرمایه افرادی که دانش و امکان تولید گل وگلاب را ندارند ترکیب بشود و نتیجه این فعالیت بهتر از نتیجه مجموع فعالیتشان به تنهایی می باشد.‌
‌ ‌‌ اگر کسی از رعیت در ماند وبگاو وتخم حاجتمند گردد ‌
اورا وام دهند و سبکبار دارند تا برجا بماند واز خانه ‌
خویش به غربت نیفتد
(سیاستنامه خواجه نظام الملک)‌‌ ‌
‌ ‌‌ نوشتیم از کویر کوههای کرکس کاشان، از دو طبیعت گوناگون اما مردمانی یکدل که همیشه سربلند بوده اند و خواهند بود.
نوشتیم از گوشه ای از خاک کشور عزیزمان،ایران ،از دیار افتخار آفرینان ،از سرزمین عاشقان که همیشه دوستش داریم وخواهیم داشت.‌

زهرا جلوداریان نویسنده وپژوهشگر

منبع : روزنامه رسالت