جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

چه کسی شهریورماه آینده دست اوباما را خواهد فشرد


چه کسی شهریورماه آینده دست اوباما را خواهد فشرد
حادثه یی که چند روز پیش در حاشیه اجلاس کشورهای امریکا در ترینیداد رخ داد، شاید خارج از آن قاره برای کمتر کشوری به اندازه ایران کانون توجه باشد. حادثه دست دادن اوباما با هوگو چاوس که سایت ریاست جمهوری ونزوئلا عکس های آن را منتشر کرد و در شرح آن اوباما را پیش قدم در این اتفاق دانسته است، حادثه یی است که برای ایران و سیاستمدارانش که چند هفته پیش تر به گرمی دست هوگو چاوس را به عنوان شریک ضدامریکایی خود فشرده بودند، دارای پیامی دوگانه است؛ اول اینکه به نظر می رسد رئیس جمهور کنونی امریکا که در اجلاس بین المللی با رئیس جمهور ضدامریکایی ونزوئلا دست می دهد و برای رهبران کوبا پیام آشتی می فرستد، عزم جزمی برای تغییر معادلات تاریخی کدورت بین کشور خود و کشورهایی دارد که در طول این سال ها روابط تیره یا حتی پرخاشگرانه با امریکا داشته اند.
دوم اینکه در شرایط کنونی بحران اقتصاد جهانی که ورشکستگی کم و بیش اقتصادهای ضعیف تر را تهدید می کند، حضور در برنامه جهانی برای برون رفت از بحران اقتصادی و ارتباط با اقتصادی که بخش عمده معادلات اقتصادی جهان متاثر از آن است، آنقدر مهم هست و منفعت ملی محسوب می شود که هوگو چاوس پرزیدنت اوباما را به همان گرمی در آغوش بگیرد که پرزیدنت احمدی نژاد را می گرفت.ما در ایران خاطرات متفاوتی از دست دادن ها و دست ندادن های حاشیه اجلاس ها داریم. در حالی که خبر دیدار و دست دادن نماینده ایران و امریکا در حاشیه کنفرانس پاکستان در توکیو منتشر شد، خیلی ها در طول این سال ها از حادثه دست ندادن آقای خاتمی با آقای کلینتون در اجلاس سازمان ملل با دریغ یاد کرده اند و آن را فرصتی برای بهبود روابط دوجانبه دانسته اند که از دست رفت. حالا بعد از پایان دوران زمامداری جرج بوش در امریکا رئیس جمهوری با پیام تغییر بر سر کار آمده است که حداقل در ژست های سیاسی اش نشان می دهد اهل گفت وگوست و از تکرار تجربه یی که کلینتون در آن ناکام ماند، ابایی ندارد. حادثه کنفرانس ترینیداد به ما یادآوری کرد که امکان تکرار اتفاقی که در سازمان ملل بین خاتمی و کلینتون افتاد، برای رهبرانی دیگر از دو کشور وجود دارد و نزدیک ترین زمان برای وقوع آن نشست مجمع عمومی سازمان ملل در شهریورماه آینده خواهد بود؛ نشستی که به احتمال زیاد نماینده ایران در آن رئیس جمهوری خواهد بود که از انتخابات خرداد امسال پیروز بیرون آمده است. اگرچه سیدمحمد خاتمی مردی بود که بیشتر از هر سیاستمدار دیگری در مجامع جهانی دست های ارادت و آشتی را به سوی خود جلب می کرد ولی این پرسش که دست احتمالی اوباما به سوی چه کسی در ایران دراز خواهد شد، پرسشی است که مردم ایران در انتخابات خردادماه به آن پاسخ خواهند داد. در میان گزینه های احتمالی برای سفر به مجمع عمومی سازمان ملل محمود احمدی نژاد رئیس جمهور کنونی ایران محتمل ترین گزینه است.
احمدی نژاد که اصولاً فرصتی برای سفر را از دست نمی دهد و در طول این چهار سال هم سفر سالانه به نیویورک را در زمره مهم ترین سفرهای کاری خود برنامه ریزی کرده و مهمان همیشگی اجلاس بوده است، به احتمال زیاد در صورت پیروزی در انتخابات امسال برای پنجمین بار چند روزی از شهریورماه را در نیویورک سپری خواهد کرد. تفاوت اجلاس امسال برای رئیس جمهور ایران را با اجلاس های گذشته می توان در چند نکته بررسی کرد؛ اول اینکه پشت میز نمایندگی امریکا امسال رئیس جمهوری می نشیند که بعید است برای سخنرانی نماینده هیچ کشوری به طعنه از حضور در جلسه خودداری کند، از سوی دیگر محمود احمدی نژاد در طول این سال ها هر چه به عنوان رئیس جمهور باتجربه تر شده بیشتر از سخنان مناقشه برانگیز فاصله گرفته و به سوی سخنان سیاستمدارانه تر رفته است، اگرچه احمدی نژاد هرگز از سخنان بحث برانگیز خود عذرخواهی نمی کند ولی گهگاه با تکذیب یا تغییر روش نشان می دهد از انعطاف پذیری لازم برای یک سیاستمدار برخوردار است؛ این قبیل رفتارها اثر مثبتی بر اعتماد مردم به رئیس جمهور ندارد. یک نکته دیگر درباره احمدی نژاد این است که او نشان داده در مسائلی که خود صلاح می داند کمتر محاسبه گر است و بر انجام آن بی محاسبه هزینه های احتمالی اصرار می ورزد.پس به نظر می رسد احمدی نژاد در شرایط مشابه، رفتاری مشابه دوست صمیمی اش هوگو چاوس اتخاذ خواهد کرد و چه بسا خود برای فشردن دست اوباما پیشقدم شود.در بین گزینه های اصلاح طلب هر کدام که مسافر نیویورک باشد احتمالاً با اقبال بیشتری از سوی طرف امریکایی روبه رو خواهد شد؛ اول اینکه رئیس جمهور اصلاح طلب برخاسته از طیفی از حاکمیت ایران است که به فاصله چهار سال خاطره تلاش در جهت تنش زدایی و پیشنهاد گفت وگوی تمدن ها از آن در فضای بین المللی باقی است. از دیگر سو انتخاب کاندیداهای اصلاح طلب که در واقع با شکست رئیس جمهور فعلی همراه خواهد بود، پشتوانه مردمی قوی تر و اعتبار بین المللی بیشتری برای او به همراه خواهد داشت. اگرچه انتخاب مجدد احمدی نژاد هم می تواند نشانه رای اعتماد به او تلقی شود ولی انتخاب کاندیداهای اصلاح طلب به دلیل اینکه؛ ۱- سنت معمول ریاست جمهوری هشت ساله در ایران را خواهد شکست و ۲- رئیس جمهوری از طیف فکری منتقد دولت معرفی خواهد کرد، پشتوانه مردمی قوی تری برای رئیس جمهور خواهد بود. گرچه هیچ کدام از دو گزینه اصلاح طلب، آقایان کروبی و موسوی، هنوز برنامه مدونی درباره سیاست خارجی خود ارائه نکرده اند ولی با توجه به ابراز تمایل امریکا برای تغییر رویه با ایران هر کدام از آنها انتخاب شوند، رابطه با امریکا را به عنوان گزینه یی مهم در سیاست خارجی خود بررسی خواهند کرد.برای شناخت سیاست خارجی هر کدام از این کاندیداها ناگزیریم به بررسی طیف همراهان و سابقه کاندیدا بپردازیم.
در میان حامیان مهدی کروبی هنوز چهره های شاخص در سیاست خارجی سال های گذشته دیده نمی شود و البته بسیاری از این چهره ها هنوز درباره انتخابات آینده اعلام موضع نکرده اند ولی حامیان مهدی کروبی نوعاً در دولت هایی فعالیت کرده اند که برونگرا و متمایل به بهبود روابط با جهان بوده اند. خود مهدی کروبی هم در چهار سال اخیر در قامت دبیرکل حزب اعتماد ملی و پیش از آن در قامت رئیس مجلس تلاش کرده است با برنامه ریزی دیدار با سفرا و هیات های نمایندگی خارجی و انجام سفرهای خارجی به چهره ملی خود وجهه بین المللی نیز اضافه کند.میرحسین موسوی اما از پس سکوت ۲۰ ساله اش به خصوص برای نسل سومی ها در بیشتر زمینه ها معمایی قابل کشف است. سیاست خارجی میرحسین از این قاعده مستثنی نیست.
کنکاش در عملکرد او در دوران نخست وزیری هم کمک چندانی در رصد کردن سیاست خارجی آینده او به ما نمی کند. وضعیت جنگی آن سال ها و اوضاع داخلی پرمشغله یی که نخست وزیر با آن مواجه بود و از سوی دیگر مقام ریاست جمهوری که در عرصه بین المللی نماد سیاسی کشور محسوب می شد، فرصت کافی برای نمایاندن چهره یی بین المللی به میرحسین موسوی نداده است اما از حلقه یاران و طیف پشتیبانان موسوی به نظر می رسد او میراث دار تنش زدایی اصلاح طلبی در کنار پافشاری بر اصول به یادگارمانده از دهه ۶۰در سیاست خارجی خواهد بود و احتمالاً راه حلی میانه بر مبنای احترامی متقابل را برای سیاست خارجی انتخاب خواهد کرد.
در میان گزینه های دیگر خارج از چارچوب کاندیداهای قطعی انتخابات علی لاریجانی کسی است که در سال های اخیر سعی کرده چهره یی بین المللی تر از خود به نمایش بگذارد. علی لاریجانی چه در دوران دبیری شورای امنیت ملی، چه در دوران ریاست بر مجلس تلاش فراوانی کرده نقش بین المللی ایفا کند و در این کار هم موفق بوده. اگرچه علی لاریجانی هنوز خود را کاندیدای ریاست جمهوری ایران نکرده ولی در صورتی که به هر دلیلی او مسافر نیویورک شود به نظر نمی رسد دست اوباما را بی جواب گذارد.اگرچه از هم اکنون تا شهریورماه آینده اتفاقات بسیاری در عرصه سیاست ایران، امریکا و جهان می تواند مسیر تحولات را دگرگون کند ولی با توجه به فاصله زمانی که بین بر عهده گرفتن ریاست جمهوری در ایران با مجمع عمومی سازمان ملل وجود دارد می توان انتظار داشت اولین نشانه های عملی سیاست خارجی دولت آینده ایران در مجمع عمومی سازمان ملل بروز کند که فشردن دست رئیس جمهور امریکا می تواند پررنگ ترین آن باشد.
محمدامین صفری
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید