خوشبینی بازار و روند بهای نفت

بهای نفت این روزها با سمت و سوی عمومی حاکم بر اقتصاد جهان و بنیادهای بازار همخوانی ندارد و از این رو روند افزایش آن غیر منتظره می نماید.
به عبارت دیگر در حالی که هیچ نشانه ای از بهبود تقاضای جهانی نفت به چشم نمی خورد، قیمت نفت در بازار جهانی روند رو به افزایشی را آغاز کرده و در مواردی به مرز ۵۵ دلار هر بشکه نزدیک شده است. چرا؟
اگر میزان ذخایر نفت در کشورهای مصرف کننده، تقاضای جهانی، ظرفیت اضافی تولید در کشورهای صادر کننده، شرایط فصلی، تصمیم اوپک و عملکرد اقتصاد جهانی را عمده ترین عوامل بنیادی تاثیر گذار بر بهای نفت به حساب آوریم، به نظر می رسد توجیه روند افزایش بهای نفت بر پایه این عوامل دشوار باشد.
نه تنها عوامل بنیادی بلکه شماری از عوامل غیر بنیادی، مانند عامل ژئوپولتیک، نیز افزایش بهای نفت را توجیه نمی کنند. به عبارت دیگر وضعیت خاورمیانه و یا نیجریه در آفریقا به گونه ای نیست که افزایش بهای نفت را توجیه کند. به این ترتیب یک بار دیگر این سوال مطرح است که علت افزایش اخیر بهای نفت چیست؟
مروری بر عوامل بنیادی نشان می دهد که وضعیت ذخیره نفت در کشورهای مصرف کننده در مقایسه با سال های گذشته در بهترین شرایط قرار دارد. از جمله میزان ذخایر تجاری نفت آمریکا در حال حاضر حدود ۳۵۹ میلیون بشکه است که بالاترین میزان در ۱۶ سال گذشته است.
پیش بینی همه نهادهای بین المللی ناظر بر بازار نفت نیز از کاهش پیوسته تقاضا حکایت دارد. تقریبا همه این نهادها شامل آژانس بین المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی آمریکا، اوپک و مرکز مطالعات انرژی جهانی در گزارش های خود پیوسته از میزان تقاضای نفت در سال ۲۰۰۹ کاسته اند. اگر چه میان آمار این نهادها تفاوت هایی وجود دارد اما همه آنان در ارزیابی های خود از میزان تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۰۹ تجدید نظر کرده و آن را کاهش داده اند، هر چند که انتشار گزارش آژانس بین المللی انرژی که امروز (جمعه /۲۱ فرودین) منتشر خواهد شد، تازه ترین آمار مربوط به پیش بینی تقاضا را اعلام خواهد کرد.
اگر ظرفیت اضافی تولید در کشورهای صادر کننده نفت را از دیگر عوامل اثر گذار بر روند تحولات بهای نفت به شمار آوریم، آن گاه توضیح چرایی افزایش بهای نفت دشوار تر می شود. این نکته حائز اهمیت است که اعضای اوپک، که طی ماه های گذشته کمتر از ۴ میلیون بشکه در روز از تولید خود کاسته اند، ظرفیت اضافی ایجاد کرده اند که از نظر در دسترس بودن عرضه در کوتاه مدت می تواند برای بازار اطمینان خاطر ایجاد کند. همچنین ظرفیت اضافی تولید عربستان به میزان حداقل ۲ میلیون بشکه در روز خود عاملی است که می تواند نگرانی در مورد امنیت عرضه را به میزان زیادی کاهش دهد.
شرایط فصلی نیز به گونه ای نیست که افزایش بهای نفت را توجیه کند. فارغ از رکود حاکم بر اقتصاد جهان، با سپری شدن زمستان تقاضا برای نفت خام کاهش می یابد و این خود، بر خلاف آن چه تجربه می کنیم، باید قیمت های نفت را به سوی کاهش سوق دهد.
در مورد تصمیم اوپک نیز می توان گفت که اگر سه نشست اعضای این سازمان در نیمه دوم سال ۲۰۰۸ و کاهش تولید به میزان ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز، افزایش قیمت ها و یا بهتر بگوییم توقف روند کاهش بهای نفت را توجیه می کرد، اما تصمیم آن را در ۱۵ مارس (۲۵ اسفند) را می توان اقدامی ارزیابی کرد که هدف آن نه افزایش بهای نفت در کوتاه مدت بلکه کمک به اقتصاد جهان برای خروج از رکود و بهبود روند قیمت ها در میان مدت بوده است. بر این اساس اگر چه تاثیر فیزیکی کاهش تولید همواره با فاصله زمانی چند ماهه در بازار بازتاب می یابد، اما تصمیم اخیر اوپک مبنی بر حفظ سقف تولید که در شرایط کاهش تقاضای فصلی نفت اتخاذ شد، نمی تواند توجیه کننده روند افزایش بهای نفت باشد.
همچنان که گفته شد ژئوپولتیک نیز در روند اخیر افزایش بهای نفت نقشی ایفا نکرده است. اما به جز این، عوامل غیر بنیادی دیگری وجود دارند که به نظر می رسد بر روند اخیر افزایش بهای نفت تاثیر داشته اند. خوشبینی به خروج اقتصاد جهان از رکود به دنبال تصمیم های نشست گروه ۲۰ و ورود دو باره سفته بازان به بازار نفت از جمله این عوامل اند.
از قضا تاثیر عوامل روانی بر بازار نفت بر خلاف عرضه و تقاضا فوری است. پس از آن که گروه ۲۰ در نشست روز ۱۳ فروردین تصمیم گرفت با تزریق حدود یک تریلیون دلار اقتصاد جهانی را احیا کند و اعضا متعهد شدند – برخلاف رکود بزرگ در سال ۱۹۲۹ – از سیاست های حمایتی بپرهیزند، خوشبینی به دورنمای خروج اقتصاد جهان از رکود موجبات روند افزایش بهای نفت را فراهم آورده است.
به نظر می رسد همین خوشبینی سفته بازان را به بازار نفت کشانده و افزایش داد و ستدها به منظور کسب سود به افزایش بهای نفت کمک کرده است. افزایش ارزش سهام در بازارهای بورس جهانی که خود به افزایش قیمت نفت می انجامد نیز با خوشبینی به تصمیم های نشست گروه ۲۰بی ارتباط نیست.
به این ترتیب اگر تصمیم های اوپک در زمینه کاهش تولید در نیمه دوم سال گذشته میلادی را علت توقف روند کاهش بهای نفت در سال جاری بدانیم، می توان ادعا کرد که افزایش اخیر بهای نفت عمدتا با خوشبینی به احیای اقتصاد جهانی – که در عین حال شکننده می نماید- مربوط است.

حشمت الله رضوی

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا