زنان فعل بودن را صرف کردند

اگر از تفاوت چنددهم درصدی چشم پوشی کنیم، در همه جای دنیا تعداد زنان و مردان برابر است. بطوری که نیمی از جمعیت دنیا را زنان تشکیل می دهند. آمار اشتغال زنان در کل دنیا حدود ۵۵ درصد است که این رقم برای آسیا و اقیانوسیه ۳۰ و ۴۰ درصد است. همچنین براساس آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران و به گفته دکتر زهره طیب زاده، مشاور رئیس جمهور و رئیس مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، نرخ اشتغال زنان در کشورمان حدود ۱۷ درصد است که در مقایسه با آمارهای جهانی فاصله بسیاری را نشان می دهد.
در عین حال این رقم اگرچه با مطالعات دقیق آماری و جمعیتی، محاسبه شده اما توجه به تعریف رسمی از «کار» که براساس آن کار به فعالیتی گفته می شود که به تولید ارزش افزوده منجر شود، سبب خارج شدن قشر عظیم زنان خانه دار از دایره شمول زنان شاغل می شود اما کارشناسان اقتصادی معتقدند فعالیت های خانه داری زنان از طریق کمک به بهره وری کار همسران و فرزندانشان نوعی مشارکت در فعالیت های اقتصادی جامعه محسوب می شود و در این زمینه تعریف رسمی از کار باید تغییر کند.
اگرچه بیش از نیمی از زنان در سراسر جهان به فعالیت های خدماتی، تولیدی یا سایر بخش های اقتصادی مشغولند، وجود موانع مختلف در ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و آموزشی جامعه سبب شده است بخش عظیمی از سرمایه های انسانی کشورمان یا به کار گرفته نشود و یا در فعالیت های خانه داری خلاصه شود.
به دلیل وجود مسائل فرهنگی ریشه دار و اهمیت نقش خانواده و مادر در تربیت فرزندان، در بسیاری از موارد زنان حتی با وجود موقعیت های مناسب شغلی، کار در منزل، همسرداری و پرورش فرزندان را بر سایر مشاغل ترجیح می دهند.
دکتر شهلا باقری، جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم در این باره می گوید: روند اشتغال زنان در هر دوره ای با توجه به عوامل فرهنگی با افت و خیز همراه بوده است. در کشور ما نیز به دلیل اهمیت حضور مادر در خانواده و تربیت فرزندان، اغلب مردان تمایل دارند همسرانشان زمان بیشتری را در منزل سپری کنند.
در سال های اخیر و با اشغال شدن حدود ۷۰درصد صندلی های دانشگاهی توسط دختران و افزایش دختران فارغ التحصیل، سیل دختران مدرک به دست برای رسیدن به مشاغلی متناسب با وضعیت تحصیلی آنان، چهره بازار کار را در بسیاری عرصه ها زیر و رو کرده است بطوری که آمار ۹درصدی نرخ اشتغال زنان در سال های میانی دهه ۷۰ اکنون به حدود ۱۷ درصد رسیده است و کارشناسان پیش بینی می کنند این رقم در سال های آینده به بالای ۲۰ درصد برسد.
با این حال نبودن تناسب میان رشته های تحصیلی و نیاز بازار کار شرایط سختی را برای فارغ التحصیلان جویای کار بویژه برای دختران فراهم کرده است. بسیاری از عرصه های شغلی بویژه برای فارغ التحصیلان رشته های کشاورزی و برخی رشته های فنی هنوز به عنوان مشاغل مردانه به حساب می آیند و کارفرمایان تمایل چندانی به جذب دختران و زنان در این مشاغل سخت و طاقت فرسا ندارند. این واقعیت که از جمع ۲‎/۸ میلیون نفری زنان شاغل تنها ۳۶ درصد آنان دارای تحصیلات عالی هستند، شرایط نامناسب کار برای فارغ التحصیلان را بیشتر نشان می دهد.
● تقابل نقش ها
تقابل و تداخل نقش های زنان در محیط کار و در خانواده هم از جمله مسائلی است که اشتغال زنان را با مشکلاتی مواجه می کند. زنانی که پیشرفت شغلی را در اولویت برنامه های زندگی خود قرار دهند ممکن است با معضلاتی در خانواده و در مواجهه با تربیت فرزندان مواجه شوند. از سوی دیگر کم کردن ساعات کاری یا رها کردن آن و پرداختن به امور منزل آنان را با مشکلات اقتصادی و نداشتن سرمایه ای برای دوران کهنسالی مواجه می کند.
افزایش آمار طلاق و بالا رفتن تعداد زنان خودسرپرست یا سرپرست خانوار هم نیاز زنان را به اشتغال دوچندان می کند. اگرچه به گفته دکتر زهره طیب زاده، مشاور رئیس جمهور و رئیس مرکز امور زنان و خانواده، در چند سال گذشته اولویت ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار بوده است اما تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله وجود دارد.
علاوه بر استقلال مالی یا کمک به وضعیت اقتصادی خانواده، فرار از فعالیت های روزانه خانه داری که با بزرگ شدن فرزندان و خارج شدن آنان از خانواده، زنان خانه دار را با بحران های عاطفی و روانی در دوران میانسالی مواجه می کند، انگیزه دیگری است که زنان را به سوی بازار کار می کشاند.
● افزایش سطح تحصیلات
رسیدن به سطوحی از مشارکت اجتماعی و تعامل در زنجیره ای از روابط اجتماعی که جزئی جدایی ناپذیر از زندگی روزانه انسان معاصر هستند و بالا بردن سطح سرمایه های اجتماعی و فرهنگی، از دیگر دلایلی است که موجب گرایش زنان به اشتغال می شود.
دکتر شیرین احمدنیا، جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است علاوه بر افزایش سطح تحصیلات، تمایل به استقلال مالی، انگیزه های روانی و رسیدن به حس مفیدتر بودن برای جامعه سبب شده است زنان تمایل بیشتری برای ابراز توانایی ها و قابلیت های خود پیدا کنند و اشتغال را به عنوان گزینه ای در راه بالفعل کردن استعدادهای بالقوه خود برگزینند.
دکتر الهام امین زاده در مورد پاره ای مسائل که با تداخل وظایف شغلی زنان و وظایف خانگی آنان به وجود می آید، می گوید: در تمامی دنیا زنان برای تثبیت وضعیت اقتصادی خود به اشتغال بیرون از منزل روی آورده اند که این مسئله به بروز برخی مشکلات انجامیده است.
این عضو هیئت علمی گروه حقوق دانشگاه تهران معتقد است در صورتی که زمینه هایی فراهم شود تا استعدادهای زنان در تمامی زمینه ها به کار گرفته شود و کار زنان متناسب با شرایط روانی و جسمانی آنان تعریف شود، دیگر لازم نیست تمام وقت خود را خارج از منزل بگذرانند و دچار مشکلاتی در رتق و فتق امور منزل و تربیت فرزندان شوند.
در همین راستا ارزشگذاری به کار خانه داری زنان از جمله عواملی است که می تواند در کنار رساندن زنان به حداقلی از تأمین آینده، از مسائل پیش روی زنان شاغل نیز جلوگیری کند. اجرای طرح بیمه زنان خانه دار که مقدمات آن فراهم شده، می تواند گام مؤثری در این زمینه محسوب شود.
دکتر نفیسه بروجردی، روانشناس بالینی هم معتقد است در صورتی که مسئله خودباوری در زنان تقویت شود، می توانند بطور متعادل در اجتماع و خانواده مشغول شوند. زنان باید علاوه بر تقویت مهارت های اشتغال، با عشق و علاقه به فعالیت های داخل منزل بپردازند تا جایگاه والای خانواده به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی حفظ و تقویت شود.
اگرچه اشتغال زنان در کشورمان امری جدید و متعلق به دوران مدرن شدن جامعه نیست و زنان ایرانی در طول تاریخ از طریق فعالیت های دامپروری، قالیبافی و کمک در فعالیت های کشاورزی، نقش ارزنده ای در پیشبرد اهداف خانواده و چرخاندن چرخ های اقتصادی و اجتماعی کشور داشته اند اما باتغییر شکل شیوه کار و فاصله گرفتن محل کار از منزل، شکل جدیدی از کار به وجود آمده که هماهنگی با این شیوه جدید و شناخت نقاط ضعف و قوت آن در رابطه با فرهنگ عمومی کشور، می تواند زمینه مساعدی برای کار زنان به وجود آورد تا هم از استعدادهای زنان بیشترین استفاده انجام شود و هم ساختار خانواده به بهترین نحو وظایف خود را انجام دهد.

شکوفه مجیدی

منبع : روزنامه ایران