پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


زندگی و اندیشه آدام اسمیت


زندگی و اندیشه آدام اسمیت
● مقدمه :
آدام اسمیت به عنوان بنیان گذار لیبرالیسم اقتصادی و اولین کسی که چهار چوب نظری علم اقتصاد کلاسیک را ارائه نمود،شناخته میشود.دیدگاه کلیدی اسمیت اهمیت تخصص گرایی(تقسیم کار) ، دست نامرئی و مزیت مطلق هستند ؛ و مهم ترین توصیه وی به تجارت آزاد میباشد. در این نوشتار زندگی و اندیشه آدام اسمیت را به اختصار بررسی خواهیم نمود.
● زندگی :
آدام اسمیت ۵ ژوئن ۱۷۲۲ در کرکالدی در اسکاتلند متولّد شد. پس از تحصیل در مدرسه کرکالدی در سال ۱۷۳۷ وارد دانشگاه گلاسگو شد. در سال ۱۷۴۰ با کمک هزینه تحصیلی اسنل در بالیول کالج به آکسفورد رفت تا تحصیلات ۶ ساله تکمیلی را در آن جا شروع کند. در سال ۱۷۴۶ پس از اتمام تحصیل به کرکالدی بازگشت. در سال ۱۷۴۸ برای ایراد سخن رانی های عمومی دعوت شد که این باعث کسب شهرت برای وی گردید. در سال ۱۷۵۱ برای کرسی منطق در دانشگاه گلاسکو برگزیده شد. درسال ۱۷۵۲ به کرسی فلسفه ، اخلاق همین دانشگاه منصوب شد. در این دوران کتاب مهم خود نظریه احساسات اخلاقی را در سال ۱۷۵۹ منتشر کرد. در سال ۱۷۶۱ به لندن بازگشت. در این مدت اثر بزرگ خود پژوهشی در ماهیت علل ثروت ملل که بعدها به ثروت ملل معروف شد را منتشر کرد.در سال ۱۷۸۷ به سمت مامود عالی رتبه گمرک منصوب شد.(رابینز ۱۳۸۵ واگی ۱۳۸۷ )
● ثروت ملل(۱۷۷۶) :
مزایای عمدهء این کتاب چیست که این قدر در تاریخ اقتصاد مورد ستایش واقع شده است ؟ کتاب ثروت ملل دو ویژگی عمده دارد: اول آن که تحلیلی یا الگویی از طرز عمل اقتصادی است.دوم توصیه سیاست تجارت آزاد و آزادی مطلق اقتصادی . وی در پی ایجاد دیدگاهی دربارهء هدف اقتصادی _سیاسی ، علمی که برای او مستلزم ایجاد نظریهء رشد ثروت ملّی بود،تأکید داشت.وی هدف بزرگ و اساسی اقتصادی _سیاسی هر کشوری را افزایش ثروت و قدرت هر کشوری می داند.
● تقسیم کار :
به اعتقاد آدام اسمیت مهم ترین جنبه زندگی اقتصادی ، تقسیم کار است . به نظر وی تقسیم کار سر آغاز رشد اقتصادی ،توسعه ((ثروت )) یا ((فراوانی )) در جامعه یا در دریای وسیع تر تجارت بین المللی است .اسمیت بحث درباره ی تقسیم کار را با مثالی بسیار ساده ی تولید سنجاق ته گرد همراه می کند.ده نفری که با هم در سک کارگاه سنجاق سازی کار می کنند و نزدیک به ۱۸ عمل ساده را میان خود تقسیم کرده اند می توانند روزانه در حدود ۵۰۰۰۰ سنجاق بسازند. اگر قرار بود همهء این اعمال را یک نفر به تنهایی بر عهده بگیرد و از هیچ دستگاهی استفاده نکند،شاید می توانست روزانه اندکی بیش از یک سنجاق بسازد.
اسمیت می کوشد تا به ما نشان بدهد که رشد اقتصادی با استفاده از تقسیم کار ،در جوامع پیشرفته در مقایسه با جوامع سنتی و قبیله ای تا کجا پیش رفته است . لازمهء رشد اقتصادی تقسیم کار و میزان تقسیم کار وابسته به وسعت بازار است و تداوم رشد اقتصادی مستلزم بازاری است که پیوسته گسترش یابد و این یکی از دلایل هواداری اسمیت از تجارت آزاد است.
● معایب تقسیم کار :
اما اسمیت این را نیز دریافته بود که همهء پیامد های این فرآیند خوشایند نیست . تقسیم کار امتیازات مادی را بیشتر می کرد . اما در عمل رشد شخصیت بسیاری از کارگران را باز می داشت. انسانی که تمامی وقت اش را صرف کار تکراری می کرد به چند عمل ساده محدود می شود فرصتی ندارد که نیروی ادراکی خود را به کار اندازد و معمولا چندان کند ذهن و کودن می شود . اسمیت در ثروت ملل می گوید: درمان این درد این است که مقامات دولتی در هر ناحیه امکان تحصیلات را فراهم کنند و در این باره چندان پیش می رود که پیشنهاد می کند این تحصیلات اجباری شود.
● علل افزایش کارآیی :
وی علل افزایش کارآیی در اثر تقسیم کار را در ۳ رویداد مختلف بیان می کند :
۱) افزایش مهارت کارگر خاص
۲) صرفه جویی در وقت
۳) اختراع تعداد زیادی دستگاه که کار را تسهیل می کند و مختصر می سازد و یک فرد را قادر به انجام کار افراد بیشتری می کند.
● دست نامرئی :
طبق عقیده ی آدام اسمیت اگر در بازار رقابت کامل وجود داشته باشد و افراد آزادانه به مبادله ی کالاهای خود مبادرت ورزند و حضور دولت به حداقل ممکن تقلیل یابد،مکانیسم قیمت ها در قالب عرضه و تقاضا به گونه ای اقتصاد را سامان می دهد که گویی ((دست نامرئی )) اقتصاد را به سوی یک تعادل پایدار هدایت می کند .
● تجارت آزاد و مزیت مطلق :
اسمیت اعتقاد دارد تجارت خارجی فروش محصولات مازاد بر مصرف داخلی را میسّر می سازد . به نظر وی تجارت خارجی برای همهء کشورهای داد و ستد کننده دارای مزایای متقابل است . اما اعتقاد ندارد که از تجارت بین الملل کشورهای فقیر بدون استثناء سود می برند . تجارت آزاد بین کشورها باعث تقسیم کار شده و عوامل تولید کشورها بر تولید کالایی متمرکز خواهد شد که آن کالا در مقایسه با کالاهای سایر کشورها ارزان تر تولید می شود . مزیّت مطلق یعنی هر کشوری می تواند در تولید کالایی تخصص پیدا کند که آن کالا را با کارایی بیشتر نسبت به دیگر کشورها تولید کند.
● لیبرالیسم اقتصادی :
تعریف اسمیت از لیبرالیسم اقتصادی بر یک فرض خاص از طبیعت و ذات بشر استوار می باشد و آن این اندیشه است که در حیطه علم اقتصاد بشر بوسیلهء غریزه ،منفعت طلبی خود تحریک می شود یا همان فرض اساسی منفعت طلبی شخصی . در نظر اسمیت افراد به دلیل آن که ذاتاً خود خواه هستند به دنبال منافع شخصی خود هستند که این امر منافع دیگران را نیز در پی خواهد داشت.در واقع اسمیت بین منافع شخصی و منافع اجتماعی پیوند برقرار می کند و چنین استدلال می کند که تعقیب منافع شخصی به منافع اجتماعی منجر می شود که دیگران به آن نیاز دارند. (شاو باملا ۱۳۸۷)
● خلاصه :
۱) آدام اسمیت ( ۱۷۲۳-۱۷۹۰) متولد اسکاتلند ؛تحصیل کردهء دانشگاه گلاسگو و آکسفورود استاد منطق و فلسفهء اخلاق؛ آثار مهم وی نظریهء احساسات اخلاقی (۱۷۵۹) و ثروت ملل ۱۷۷۶ .
۲) تقسیم کار منجر به کار آیی و افزایش تولید که با وجود بازارهای گسترده ، فروش بیشتر را باعث می شود و در نتیجه در آمد افزایش می یابد که در نهایت رشد اقتصادی را در پی دارد.
۳) تجارت آزاد بین کشورها باعث می شود کشورها کالاهایی را که در آن تخصص دارند با کارآ یی بیشتر نسبت به دیگر کشورها تولید کنند.(مزیّت مطلق) و از طرفی هم باعث فروش محصولات مازاد مصرف داخلی را فراهم می کند.
۴) هر کشوری کالایی را صادر می کند که با کمترین هزینه تولید می کند و نفع هر کشور در آن است که کالاهایی را که هزینهء تولید آنها در خارج کمتر است از کشورهای دیگر خریداری کند.(مزیّت مطلق)
● انتقاد :
۱) مزیّت مطلق آدام اسمیت مورد انتقاد دیوید ریکاردو قرار گرفت. سوالی که اسمیت نتوانست به آن جواب دهد این بود که اگر کشوری بتواند همهء محصولات مئرد نیاز خود را به قیمت ارزان در داخل تولید کند از داد و ستد هایی که در تولید تمامی کالاها دارای مزیّت مطلق هستند برقرار می باشد یا خیر ؟
۲) اسمیت رشد اقتصادی را به تقسیم کار ،تولید بیشتر و وجود بازارهای گسترش یابنده مربوط می دانست و برای فروش بیشتر محصولات به تجارت آزاد توصیه می کرد. یعنی تولید بیشتر، فروش و مصرف بیشتر. در نتیجه رشد اقتصادی را به همراه خواهد آورد.آیا این روحیهء مصرف گرایی و اسراف گرایی بیشتر را دامن نخواهد زد؟
۳) بر اساس نظریهء (( اقتصاد اطلاعاتی )) جوزف استیگلیتز که چگونه توزیع نامناسب اطلاعات می تواند یک بازار را تحت تاثیر قرار دهد . در دنیای واقعی اطلاعات اغلب نا کافی و بازار غالباً همراه با کاستی است ، دست نامرئی آدام اسمیت ناقص عمل می کند.
تهیه و تنظیم : محمد خو جم لی
منابع :
۱. رابینز ،لایونل (۱۳۸۵) تاریخ اندیشهء اقتصادی ، غلامرضا آزاد ارمکی ،انتشارات نشر نی
۲. رافائل،د.د (۱۳۸۷) آدام اسمیت ، عبد ا... کوثری ،انتشارات طرح نو.
۳. واگی ،جانی و پیتر گروئن و گن (۱۳۸۷) تاریخ مختصر اندیشهء اقتصادی ، غلامرضا آزاد ارمکی ، نشر نی
۴. شاو؛باملا (۱۳۸۷) آدام اسمیت و لیبرالیسم اقتصادی ، محمد رضا پیشوائی ، روزنامه ی دنیای اقتصاد ، ۲۷ دی ماه . و در سایت آفتاب
۵. دادگر ، ید ا... و تیمور رحمانی (۱۳۸۶) اصول و کلیات علم اقتصاد ،انتشارات دانشگاه باقر العوم قم


همچنین مشاهده کنید