نورون‌ها اتصالی کرده‌اند

اختلالات تشنجی، حاصل تغییر در فعالیت الکتریکی مغز است که به تخلیه غیرطبیعی و بیش از حد گروهی از سلول‌های مغزی منجر می‌شود. گاه علت تشنج، هیپوکسی، آسیب مغزی در طی زایمان، تب، مسمومیت با الکل، تومور مغزی، ضربه مغزی یا حتی سکته مغزی است، اما شایع‌ترین علت تشنج، شروع بیماری صرع است. تمامی ‌بیماران مبتلا به صرع حملات تشنج را تجربه می‌کنند، اما همه افراد با تجربه تشنج، مصروع نیستند...
● طبقه‌بندی حملات صرع
حملات صرع به سه گروه طبقه‌بندی شده‌‌اند: کانونی، ژنرالیزه (فراگیر) و صرع طبقه‌بندی نشده. حملات تونیک-کلونیک، شایع‌ترین نوع حملات در تمام گروه‌های سنی هستند و شیوع ۲۵ درصدی دارند. صرع پایدار، یک اورژانس پزشکی است که به دنبال وقوع حملات در فواصل زمانی کمتر از سی دقیقه گفته می‌شود.
● داروهای ضد صرع
وقتی که تشخیص صرع برای فردی گذاشته می‌شود، درمان می‌تواند به شکل دارو درمانی، جراحی یا هر دو انجام شود. تئوری‌های متعددی مطرح شده‌‌اند تا بتوانند چگونگی کاهش دفعات حمله یا پیشگیری از آنها را در بیماران مصروع به دنبال مصرف داروهای ضدصرع توجیه کنند. یک تئوری در مورد اثرگذاری داروهای ضدصرع بر کانال‌های یونی است. به علاوه، نوروترانسمیترها بر آستانه تشنج تاثیر می‌گذارند. نوروترانسمیترهای تحریکی نظیر نوراپی‌نفرین، سروتونین، استیل کولین و گلوتامات ممکن است در زمان تشنج افزایش یابند. کم شدن فعالیت نوروترانسمیترهای مهاری نظیر گاما‌آمینوبوتیریک‌اسید (GABA) نیز ممکن است با برهم زدن فعالیت الکتریکی مغز به تشنج منتهی شود. به هر حال داروهای انتخابی برای درمان صرع باید به گونه‌ای باشند که با ایجاد غلظت موثری از دارو در خون و سلول‌های مغزی به طور هم‌زمان حملات را مهار کند.
داروی انتخابی شما باید داروی ضدصرع خط اول برای نوع صرع تشخیص داده شده باشد. برای به حداقل رساندن بروز عوارض جانبی، مونوتراپی در درمان صرع بر درمان چند دارویی با چند داروی ضدصرع ارجحیت دارد.
● داروهای خط اول
بنزودیازپین‌ها خط اول درمان بیشتر انواع حملات در صرع هستند. این گروه داروها حملات ضدتشنجی خود را با اتصال به گیرنده‌های بنزودیازپینی در مغز اعمال می‌کنند که به تعدیل گیرنده‌های GABAA و افزایش فعالیت نوروترانسمیتر مهاری GABA منتهی می‌شود.
لورازپام وریدی داروی انتخابی است. این دارو معمولا با دوزاژ ۲ تا ۴ میلی‌گرم تجویز می‌شود و برای کنترل فعالیت تشنجی، به میزان ۲ میلی‌گرم در دقیقه افزایش داده می‌شود.
دیازپام وریدی در مقایسه با لورازپام شروع اثر سریع‌تری دارد، اما طول اثر آن کوتاه‌تر است، بنابراین کمتر مورد توجه واقع می‌شود، زیرا در مورد این دارو تجویز دوزهای متوالی مورد نیاز است. تک دوز رکتال دیازپام ممکن است در کاهش تعداد حملات متعاقب یک اپی‌زود تشنج‌های مکرر (تشنج‌های خوشه‌ای) موثر باشد. دیازپام رکتال به طور گسترده در درمان حملات تشنج در کودکان به کار می‌رود. این دارو به سرعت جذب می‌شود و زمان لازم برای شروع اثرات بالینی آن ۵ دقیقه است و در مدت زمان ۳۰ تا ۹۰ دقیقه به حداکثر غلظت خود می‌رسد.
تجویز میدازولام از راه بینی یا زیرزبانی تحت بررسی است. در مواردی که دسترسی به اشکال تزریق داخل وریدی میدازولام مقدور نیست، می‌توان از تزریق داخل عضلانی میدازولام یا فوس‌فنی‌توئین (Fosphenytoin) استفاده کرد. اگر حملات بیش از ۳ دقیقه طول بکشند یا تبدیل به صرع پایدار شوند، باید داروی ضدصرع داخل وریدی تجویز شود.
فنوباربیتال وریدی به طور معمول در بخش‌های اورژانس تجویز نمی‌شود، زیرا خطر تضعیف تنفسی و عصبی به دنبال مصرف آن زیاد است و نیز نیمه عمر طولانی دارد (نزدیک به ۹۰ ساعت).
کاربامازپین، دارویی است که برای درمان نورالژی تری‌ژمینال تولید شد. این دارو هم اکنون درمان انتخابی برای کنترل حملات تونیک-کلونیک فراگیر و کانونی است. کاربامازپین معمولا باعث خواب‌آلودگی، دوبینی و سردرد می‌شود که در شروع درمان مشکل‌ساز است. این دارو ممکن است آنمی‌آپلاستیک شدید ایجاد کند. اکس‌کاربازپین، آنالوگ جدیدتر کاربامازپین است که عوارض جانبی کمتری دارد. این دارو را می‌توان به شکل تک‌دارویی برای صرع کانونی یا مختلط و نیز تک دارویی در بیماران با تشنج‌های کانونی مقاوم به درمان تجویز کرد.
اتوسوکسیماید داروی ارجح برای کنترل صرع کوچک است. کاربامازپین سطح پلاسمایی اتوسوکسیماید را کاهش می‌دهد.
● داروهای نسل دوم
داروهای ضدصرع جدیدتر، داروهای نسل دوم نامیده می‌شوند. این داروها اثرات اختصاصی‌تری دارند و در عین حال عوارض جانبی آنان کمتر است. آنها اغلب در مورد تشنج‌های مقاوم به درمان کاربرد دارند.
لووتیراستام به خوبی تحمل می‌شود و عوارض جانبی کمی‌ دارد. چون برای این دارو تداخل دارویی خاصی گزارش نشده، در بیماران کبدی و کلیوی انتخاب مناسبی است. لووتیراستام را می‌توان به تنهایی یا همراه با سایر داروهای ضدصرع برای درمان تشنج فراگیر در بزرگسالان به کار برد. همچنین می‌تواند به تنهایی یا همراه با سایر داروها ضدصرع در کودکان مبتلا به تشنج پتی‌مال کاربرد داشته باشد.
لاموتریژین به عنوان درمان کمکی یا مونوتراپی در صرع کانونی یا مختلط و در کودکان و بزرگسالان با صرع کانونی مقاوم به سایر داروها مورد تایید قرار گرفته است.
تیاگابین، یک مهارکننده بازجذب GABA است و برای درمان کمکی در بزرگسالان با صرع مقاوم به درمان مورد تایید می‌باشد.
گاباپنتین به شکل مونوتراپی یا درمان همراه در صرع‌های کانونی در کودکان ۳ تا ۱۲ سال و بزرگسالان و نیز در کودکان با صرع کانونی مقاوم به درمان کاربرد دارد.
توپیرامات دارویی ضدصرع با پتانسیل بالاست. این دارو در درمان صرع تونیک-کلونیک فراگیر اولیه و کانونی و درمان کمکی در کودکان و بزرگسالان با تشنج‌های کانونی مقاوم به درمان تجویز می‌شود. توپیرامات اولین بار به عنوان یک داروی ضددیابت مطرح شده بود.
فلبامات در درمان صرع کانونی، صرع تونیک-کلونیک اولیه و صرع آتونیک در بیماران با سندرم Lennox-Gastaut کاربرد دارد. این دارو در بیمارانی تجویز می‌شود که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌‌اند.
در سال ۲۰۰۰ زونیزاماید که ساختار بی‌ارتباطی با سایر داروهای ضدصرع دارد، از سوی اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا برای درمان کمکی بیماران با صرع کانونی مقاوم به درمان مورد تایید قرار گرفت.

دکتر شیرین میرزازاده

منبع : هفته نامه سپید