پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

نگاهی به وضعیت نشر الکترونیک در کشور


نگاهی به وضعیت نشر الکترونیک در کشور
درست روز دوشنبه ۶ آبان ماه، در ششمین روز برگزاری دومین جشنواره ملی رسانه های دیجیتال، مهندس عیسی زارع پور، رییس دفتر توسعه رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جمع خبرنگاران اعلام کرد که از نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجمع ناشران الکترونیک مجوز قانونی ندارد و هر فعالیتی زیر این عنوان انجام شود، غیر قانونی است. این خبر به نظر برخی رسانه ها بی اهمیت جلوه کرد و در برخی رسانه ها نیز در صدر اخبار قرار گرفت. زارع پور در آن نشست، علت حضور نداشتن مجمع ناشران الکترونیکی در جشنواره را غیر قانونی بودن فعالیت این مجمع عنوان کرد و افزود: مجمع ناشران الکترونیکی قرار بود در مدت ۶ماه مجوز فعالیت دریافت کند. اما اقدام نکردند و از سال ۸۶ بدون دریافت مجوز به فعالیت خود ادامه می دهند. در همین راستا شکایت هایی هم از سوی وزارت ارشاد به مراجع قضایی ارائه شده که علت آن فعالیت های غیرقانونی مجمع ناشران الکترونیکی زیر عنوان وزارت ارشاد بوده است.
زارع پور گفت: ما از مجمع ناشران الکترونیکی دعوت کردیم تا فعالیت هایشان را در قالب دفتر رسانه های دیجیتال وزارت ارشاد قرار دهند، ما نیز این حوزه را در قالب فعالیت های فرهنگی دیجیتال تعریف کرده ایم. وی معتقد است یکی از بزرگ ترین مشکلات سال های گذشته که بر سر راه تولیدکنندگان نرم افزار بوده، عدم حمایت قانونی از پدید آوردندگان نرم افزار است. قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای سال ۸۳ به تصویب هیات وزیران رسید اما پشتوانه خوبی برای اجرا نداشت و این کمبود در عرصه حمایت های معنوی، یعنی بزرگ ترین حمایت در عرصه نرم افزار بود. وی نبود جایگاه رسمی برای شناخت نرم افزار به عنوان یک ثروت را مشکل دیگر این حوزه دانست و افزود: با گنجاندن رسانه های دیجیتال به عنوان بخش مهمی از این حوزه، جایگاه رسمی برای آن ایجاد کردیم و با توجه به اهمیتی که این سند دارد، در دایره وظایف خود برنامه های متعددی، به ویژه قانون گواهی نامه ثبت نرم افزار را برای توسعه نرم افزارها اجرا کردیم؛ به این ترتیب که از ابتدای سال جاری بر مبنای این گواهینامه که سند ثبت نرم افزار است تکثیر نرم افزار بدون شناسنامه ممنوع شده است.
● قانونی یا غیر قانونی
آیا مجمع ناشران الکترونیکی نهادی قانونی است یا غیر قانونی؟ این پرسشی است که پس از اظهارنظر رسمی عیسی زارع پور، رییس مرکز IT و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر غیر قانونی بودن این مجمع مطرح شد. در پی اعلام نظر رییس مرکز IT و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به منظور تنویر اذهان عمومی در ارتباط با وجاهت قانونی فعالیت مجمع ناشران الکترونیک، مجمع ناشران الکترونیک نیز نکاتی را متذکر شد. این مجمع پیرو نامه مورخه ۱۴/۸/۷۹ و مجوز وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت تشکیل شد و فعالیت خود را تحت پوشش معاونت محترم فرهنگی وقت به مدت ۶ماه آغاز کرد. پیرو صورت جلسه مورخه ۶/۸/۸۰ در دفتر معاون محترم فرهنگی وزارت ارشاد، فعالیت های این مجمع مجددا تا ثبت در مجامع امور صنفی به مدت ۶ ماه دیگر تمدید شد. مطابق با نامه مورخه ۲۹/۷/۸۰ مجمع امورصنفی تهران، با توجه به همگن بودن فعالیت ناشران الکترونیک با اتحادیه صنف ناشران و کتاب فروشان تهران قرار بر این شد تا این مجمع به طور موقت تحت پوشش اتحادیه ناشران به فعالیت خود ادامه داده، به محض رسیدن به حد نصاب لازم، به عنوان صنف مستقل اعلام موجودیت کند. این مهم در دستور کار مجمع قرار گرفته و مجوز های نشر صادر شده توسط وزارت محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی برای ناشران الکترونیک (که بعضا حتی یک جلد کتاب کاغذی نیز به چاپ نرسانده و منتشر نکرده اند) و هم اکنون نیز به طور متناوب در دست صدور است، گواه خوبی بر ادامه این روند است. پس از رسیدن به حد نصاب تعداد مجوز های نشر و اعلام آن به اتحادیه ناشران مقرر شد که مطابق قانون، اعضای جدید برای اخذ پروانه کسب اقدام کنند و پس از اخذ پروانه کسب به تعداد حد نصاب، اتحادیه مستقل ناشران الکترونیک براساس روال قانونی اعلام موجودیت کند که این امر هم اکنون در جریان است.
● چه کسی سنگ بنای رسانه های دیجیتال را گذاشت؟
مجمع نه تنها فعالیت خود را قانونی می داند بلکه اعتقاد دارد سنگ بنای ضرورت تشکیل بخش فناوری اطلاعات و نشر الکترونیک در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را که هم اکنون به نام «مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال» فعالیت می کند، خود نهاده و همیشه اهمیت آن را به مسوولان وقت گوشزد کرده و جلسات فنی و تخصصی متعددی را در زمینه ایجاد این ساختار در وزارت ارشاد مدیریت کرده است. مجمع ناشران الکترونیکی یاد آوری می کند: در کارنامه قریب به یک دهه فعالیت خود بدون اتکا به هیچ منبع مالی مشخص دولتی و بهره گیری از توان شرکت های حوزه نشر الکترونیک اقدام به برگزاری و مدیریت چندین دوره نمایشگاه «نشر الکترونیک» در کنار نمایشگاه بین المللی کتاب کرده و اضافه می کند که در آن دوران هیچ مرکز و حامی تولید کننده محتوای الکترونیکی در کشور وجود نداشت.
● نقش چه کسی پر رنگ تر بود
مجمع ناشران الکترونیک با اشاره به تاثیر گذاری این مجمع در روند شکل گیری و پیشرفت قانون کپی رایت نرم افزارهای رایانه ای می گوید: موضوع کپی رایت نرم افزار های رایانه ای موضوع بسیار مهمی است که طی این سال ها اعضای هیات موسس مجمع ناشران الکترونیک با تقبل هزینه های سنگین و به اشکال مختلف در حوزه های انتظامی و قضایی آن را پی گیری کرده اند. همچنین تدوین آیین نامه اجرایی قانون مصوب سال ۷۹ و حتی تهیه پیش نویس این آیین نامه با کمک این مجمع انجام شده است و مجمع در اکثر جلسات بررسی و اصلاح آن پا به پای مسوولان وقت ارشاد حضور داشته است.
● غیبت در نمایشگاه مانع تعامل با مرکز توسعه رسانه های دیجیتال نیست
اما مجمع دلیل غیبتش در نمایشگاه رسانه های دیجیتال را به نادرست بودن حذف ناشران الکترونیک از فضای نمایشگاه بین المللی کتاب، قبل از به بلوغ رسیدن نمایشگاه رسانه های دیجیتال مربوط می داند و می افزاید: نظر کلی مجمع بر «نادرست بودن تصمیم حذف ناشران الکترونیک از فضای نمایشگاه بین المللی کتاب قبل از به بلوغ رسیدن نمایشگاه رسانه های دیجیتال» بوده و هست که بار ها و بارها به اشکال مختلف به اطلاع وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون فرهنگی و نیز ریاست مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال آن وزارتخانه رسیده است. ولی این امر به هیچ وجه مانع از تعامل و همکاری مجمع ناشران الکترونیک با مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال نبوده و نخواهد بود. مجمع ناشران گوشزد می کند که که در جلسه انتخاب ریاست جدید مجمع ناشران الکترونیک در تاریخ ۴/۱۱/۸۶ درباره همکاری دو طرفه، میان مجمع و وزارت ارشاد مذاکره انجام شده و زارع پور به وظایف مرکز و حمایت های وزارت ارشاد در بخش های فرهنگ سازی، توسعه، حمایت، اعتبارات، نیز اهمیت نقش بخش خصوصی به عنوان موتور فعالیت و لزوم جریان سازی در این حوزه و ضرورت اعمال نقش حمایتی و نظارتی آن اشاره کرده است. همچنین اتفاق، رییس مجمع نیز ضمن اعلام آمادگی همکاری در تمامی زمینه های مربوط به فعالیت ناشران الکترونیک، هرگونه حمایت خلاق و فعال در مقوله ثبت نرم افزار را از وظایف ذاتی مجمع دانست. مجمع ناشران الکترونیکی می افزاید: دعوت از شرکت های عضو این مجمع به صورت رسمی و کتبی، روی سایت مجمع از ماه ها قبل انجام شده و در نتیجه آن بیش از ۸۰عضو رسمی مجمع در این نمایشگاه حضور داشتند. تمام اعضای هیت موسس مجمع (بدون استثنا) با غرفه های شایسته و با تمام توان در نمایشگاه امسال حضور داشتند و محصولات فاخر و در خور تقدیری هم ارائه کردند. برخی نیز نامشان در فهرست برترین های این نمایشگاه ثبت و تندیس زرین و لوح افتخار دریافت کردند.
● پرچم سفید در دست مجمع ناشران الکترونیکی
اعلام غیرقانونی بودن فعالیت مجمع بیش از همه کام اعضای مجمع را تلخ کرد. پس از اعلام نظر مجمع تا کنون هیچ مقامی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اظهار نظری در این زمینه نداشته است. تنها علی اصغر رمضانپور معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان این که مجمع ناشران الکترونیکی باید نشر الکترونیکی را پاره ای از حکمیت نظام نشر کشور تلقی کند، گفت: ما بدون روزآمدسازی نظام نشر سنتی، چندان پیشرفتی در گونه الکترونیکی آن نخواهیم داشت. وی توسعه نشر الکترونیکی را نیازمند زمینه سازی های اقتصادی، فرهنگی، حقوقی و فنی دانست و یادآور شد: در بحث اقتصادی، نشر الکترونیکی نمی تواند به حمایت های برخی سرمایه گذاران دولتی یا خصوصی متکی باشد که براساس برخی از نیازها در این عرصه فعال هستند. پس نیازمند یک بازار سازمان یافته هستیم.
● بسیج عمومی برای کپی رایت
چنین به نظر می رسد که پاسخ مجمع به اندازه کافی قانع کننده بوده است. با توجه به اینکه در شرایط فعلی بیش از آنکه دعوای اصناف و دولت در درجه اول اهمیت باشد، مقوله رعایت کپی رایت، مهم ترین معضلی است که صنعت نرم افزار کشور بدان دچار است و اگر این معضل برطرف شود گشایشی در صنعت نرم افزار کشور رخ خواهدداد؛ مجمع و وزارت ارشاد بر سر این موضوع به توافق رسیده اند. تا جایی که دبیر مجمع دراین باره گفته است: مجمع ناشران الکترونیک در زمینه حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزار، مانند ثبت نرم افزار و شناسنامه دار کردن محصولات حوزه نشر الکترونیکی با بخش رسانه های دیجیتالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همکاری می کند. حسن احمدی افزود: این مجمع به عنوان صنف بخش خصوصی جلساتی را در زمینه حمایت مالکیت معنوی و مادی نرم افزار داشته و بر اساس اجرایی شدن قانون کپی رایت در کشور، درصدد ایجاد مرکزی بوده تا حمایت های لازم را از بخش خصوصی و شرکت ها انجام دهد. این مرکز چندی پیش افتتاح شده و فعالیت آن ثبت، مالکیت و شناسنامه کردن نرم افزارهاست. به گفته احمدی مسایل مربوط به بحث فناوری اطلاعات به ویژه حل مساله کپی رایت و تحقق واقعی شخصیت نشر در حل مشکلات پیش روی همه سازمان های مربوط به فناوری اطلاعات موثر است.وی افزود: در حال حاضر فعالان این حوزه ها اعم از سازمان نظام صنفی رایانه ای، مجمع تشکل ها و انجمن شرکت های فناوری اطلاعات و ارتباطات و انجمن شرکت های اینترنتی هر کدام به صورت منفرد و جداگانه فعالیت می کنند و هیچ یک حاضر به همکاری و پیوستن به یکدیگر نیستند تا با رسیدن به تفاهمی معضل کپی رایت را حل کنند و شرکت های تولید کننده نرم افزار را از این معضل نجات دهند. او با بیان این که بزرگ ترین چالش در بخش IT نبود تفاهم و همکاری واقعی بین تشکل های مرتبط با بحث فناوری اطلاعات است و با اشاره به جلساتی که تا به حال بین این تشکل ها برگزار شده، افزود: ناهماهنگی ها و ناآشنایی به پتانسیل های تشکل ها نسبت به یکدیگر باعث شده جلساتی که سال های اخیر بین مسوولان ارشد سازمان های مربوط به بخش IT برگزار شده، به طور واقعی در حل مشکلات این صنف مثمر ثمر واقع نشود. احمدی با بیان این که بخش خصوصی این صنعت به نهاد خاصی برای نظارت بر اعمال و رفتار آنها نیاز ندارد تصریح کرد: با توجه به بحث خصوصی بودن شرکت های مرتبط در IT، این بخش ها به لحاظ سود و اندیشه های اقتصادی خود می توانند از پس حل مشکلات شان برآیند و جدا از بخش دولتی باید بتوانند به تفاهمی در رفع گرفتاری های موجود برسند کما اینکه بخش دولتی حمایت خودش را انجام می دهد. و این چنین بود که مجمع پس از غیرقانونی خوانده شدن فعالیت خود توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بار دیگر آمادگی خود را برای هرگونه همکاری با وزارت ارشاد اعلام کرد. به رغم همه اتفاقاتی که در این چند ماهه رخ داد و با وجود اظهار نظرهای مختلف، از ظواهر امر چنین بر می آید که جامعه نرم افزاری در حال حاضر تمرکزش را بر موضوع شناسنامه دار کردن نرم افزارها برای مقابله با سود جویان گذاشته و فعلا مجالی برای دعوای صنفی نیست.
نویسنده: فاطمه رشیدی
منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات


همچنین مشاهده کنید