همواره در قله در اوج

«مارلون براندو» در میان بازیگران صاحب‌نام سینمای هالیوود به‌طور خاص و در میان بازیگران سینمای جهان به‌طور عام، یک چهره‌ی استثنایی و کم‌نظیر به حساب می‌آید. تنوع نقش‌هایی که در جریان تولید بیش از ۳۰ فیلم مهم به عهده گرفته است از یک سو و کیفیت متفاوت بازی‌ها و نقش‌آفرینی‌های او در آثار مختلف از سوی دیگر به کار این بازیگر پرتوان ویژگی منحصر به فردی بخشیده است.
براندو نیز مانند بسیاری از همتایان خود، کارش را با حضور در یک نمایش رزمی آغاز کرد. در سال ۱۹۴۷ میلادی، مارلونِ جوان در هیئت یک جوان ۲۳ ساله در نمایشی با عنوانِ «اتوبوسی به نام هوس» (تنسی ویلیامز) ظاهر می‌شود و کمی بعد در روایت سینمایی همین اثر برجسته و چندی بعد در فیلم معروف «زنده باد زاپاتا» (در نقش امیلیانو زاپاتا، انقلابیِ معروف مکزیکی) درخشش چشمگیری دارد و به این ترتیب می‌توان آغازین سال‌های دهه‌ی ۵۰ میلادی را سال‌های رشد و شکوفایی استعداد این چهره‌ی کم‌نظیر تلقی کرد.
در بررسی بیش از ۳۰ فیلم معروف تاریخ سینما در کنار سایر نمونه‌های کم‌اهمیت‌تر که مارلون براندو در آن‌ها نقش‌های متفاوتی را به عهده گرفته است، این بازیگر پرتوان، ضمن ارایه‌ی نقش‌های متنوع با پیچیدگی‌های خاص به خوبی توانسته در نقش‌های متفاوت و در فضای متنوع، با انعطاف‌پذیری بسیار بالایی ظاهر شود و جالب این که در رویارویی با کارگردان‌های مختلفی که به‌طور طبیعی، هر کدام دارای دیدگاه‌ها و سلیقه‌های متفاوتی نیز بوده‌اند، همواره حضوری مقتدرانه و رضایت‌بخش داشته است.
با نگاهی گذرا به مجموعه‌فیلم‌هایی که براندو در آن‌ها حضور داشته است، به سادگی می‌توان دریافت که وی از آغازین سال‌های فعالیت سینمایی خود در عرصه‌ی بازیگری در سینما - از سال ۱۹۵۰ تا واپسین سال‌های زندگی‌اش - بیش از نیم قرن
- حدود ۵۷ سال - در آثار مختلف سینمایی به ایفای نقش پرداخته است.
هم‌اکنون بسیاری از کارگردان‌های بزرگی که ممکن است هنوز به کار و فعالیت فیلمسازی خود ادامه دهند، با تأسف از پایان یافتن زندگی شیرین و پرثمر هنری چنین چهره‌ی بلندآوازه‌یی، از او با چنان احترامی یاد می‌کنند که گویی از موجودی افسانه‌یی و فرازمینی سخن می‌گویند!
براندو با کارگردان‌های مختلفی که دارای دیدگاه‌ها و نگرش‌های متفاوتی در کار فیلمسازی بوده‌اند، همکاری داشته است. در دایره‌ی آشنایی‌ها و همکاری‌های ارزنده‌ی وی با کارگردان‌های بزرگ سینمای جهان و به ویژه سینمای هالیوود، دستِ کم به نام‌های معروفی چون: «الیا کازان، آرتور پن، جیلو پونته کوروو، سیدنی لومت، برناردو برتولوچی، جوزف، ال، منکه ویچ، فرد زینه‌مان و فرانسیس فورد کاپولا» باید اشاره کرد.
در عین حال بسیاری از همین کارگردان‌های صاحب‌نام، همواره از مارلون براندو به عنوان بازیگری گریز پا، انقیادناپذیر و کمی تنبل و خودسر نیز یاد کرده‌اند که مثلاً برای حفظ کردن گفت‌وگوهای مربوط به نقشی که پذیرفته است، کم‌ترین تلاش و جدیت را نیز از خود نشان نمی‌داده است و در مجموع وقتی از اقتدار و موفقیت چنین بازیگری سخن به میان می‌آید، ناخواسته گویی با نوعی تناقض و تضاد روبه‌رو می‌شویم! به راستی شگفتی‌آفرین است که بازیگری با این ویژگی‌های تناقض‌نما، چگونه می‌تواند در پی نزدیک به۶۰ سال فعالیت هنری در عرصه‌ی بازیگری سینما به موجودی استثنایی و کم‌نظیر بدل شود؟
مارلون براندو برای بازیگران هم‌نسل خویش یا برای کسانی که بعد از او به حرفه‌ی بازیگری روی آورده بودند، همواره چهره‌یی غبطه‌برانگیز به‌شمار می‌آمد. چهره‌های صاحب‌نام و موفقی چون «جک نیکلسون» یا دیگر همبازی‌های براندو همواره از حضور در کنار وی، انگیزه و الهام گرفته‌اند تا در نقش‌های خود، ظهوری جدی‌تر داشته باشند.
گفته شده است که مارلون براندو با استفاده از قواعد اصلی بازی شیوه‌ی «استانیسلاوسکی» به اضافه‌ی توانمندی‌ها و خلاقیت‌های فردی خود توانسته است به چنین موقعیتی دست یابد و بر بالاترین قله‌ی بازیگری در سینمای جهان بایستد.
کسی که بخواهد از دیدگاهی روانشناسانه، به راز و رمز موفقیت براندو در عرصه‌ی بازیگری در سینما پی ببرد، به سادگی می‌تواند با الهام از برخی نقل قول‌های فردی این بازیگر پرتوان، به دلایلی منطقی و باورپذیر دست یابد و قبول کند که به درستی اوضاع و احوال نابسامان دوران کودکی وی و به‌ویژه، وجود پدر و مادری اسیر در دام اعتیاد به الکل و بی‌بندوباری، چنان شرایط رقت‌انگیزی برای او به وجود آورده بود که گویی برای بقای خود، چاره‌یی جز اظهار وجود و رویارویی با تلخی‌های زندگی و رنج‌هایی که از بی‌پناهی‌ها و بی‌تکیه‌گاهی‌های خانوادگی او سرچشمه می‌گرفت، نداشته است. شاید بتوان راز کامیابی‌ها و موفقیت‌هایش را در همین نکته‌ی مهم، جست‌وجو کرد که او پیوسته در پی یافتن روزنه‌یی برای نوعی خودنمایی آگاهانه بود و تداوم چنین احساسی، سال‌ها بعد در ۱۹۵۴ میلادی با گرفتن جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر مرد برای فیلم «در بارانداز» (ساخته‌ی الیا کازان) نمودی عینی‌تر پیدا کرد.
شاید در میان نقش‌های مختلفی که وی بازی کرده است، به آسانی نتوان از قدرت و نفوذ انکارناپذیرتر او در ایفای نقش‌های مقتدرانه‌یی چون: «امیلیانو زاپاتا، مارک آنتونی، ناپلئون بناپارت» و به‌ویژه نقش از یادنرفتنی دون ویتو کورلئونه در فیلم «پدر‌خوانده» رهایی یافت.
مارلون براندو اگر‌چه در طول زندگی ۸۰ ساله‌اش در مسیرهای پرفراز و نشیبی گام برداشته است و برای مثال در واپسین سال‌های دهه‌ی ۹۰ میلادی، در برخی آثار نه چندان برجسته ظاهر شده است، با این حال، بسیاری از دوستداران وی و کسانی که بازی‌های درخشانی را از او در خاطر داشته‌اند، هرگز از او تصویری منفی در ذهن خود ثبت نکرده‌اند. گویی برآیند مجموعه‌ی تلاش‌های او در عرصه‌ی بازیگری در عالم سینما به گونه‌یی بوده است که تا واپسین روزهای زندگی وی، همواره او را در اوج و در قله دیده‌اند.

عزیزالله حاجی‌مشهدی

منبع : سورۀ مهر