شکل دهی و هدایت افکار عمومی در مطبوعات

رسانه های خبری نظیر روزنامه، مجله، کتاب، رادیو، تلویزیون و اینترنت به عنوان یکی از نهادهای مهم جامعه با تاثیری که بر طرز فکر و آرا و دیگر ابعاد زندگی بشر دارند، واقعیت سیاسی و اجتماعی خاصی را برای مردم خلق می کنند. این وسایل ارتباطی تعیین کننده چشم انداز ما از جهان هستند.
برخی صاحب نظران ارتباطات، فعالیت های خبری رسانه ها را بخشی از فعالیت های ایدئولوژیک احزاب تلقی کرده و خبر را محصول ایدئولوژی می دانند و عده یی نیز آن را فرآیند بازسازی رویدادها تلقی کرده و تولید و انتشار اخبار را «بازنمایی» یا بازسازی رویدادها قلمداد می کنند. در میان رسانه ها، روزنامه به عنوان پرمخاطب ترین رسانه نوشتاری، همانند دیگر نهادهای فعال اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، آموزشی، مذهبی و فرهنگی تاثیر و کارکرد عمیق تری در شکل دهی عقاید، باورها، نظرها و هدایت افکار عمومی دارد.
روزنامه ها به اشکال مختلف به ویژه با پوشش خبری و تکرار یک موضوع از طریق تیتر و عکس، به برجسته سازی رویدادها و مسائل مورد نظر خود می پردازند و تصور و شناخت مردم را از جهان و رویدادهای آن شکل می دهند؛ جهانی که ساخته و پرداخته رسانه هاست. شرایط خاص ملی، منطقه یی و جهانی و پیچیدگی اوضاع سیاسی بر اهمیت این کارکرد افزوده است زیرا روزنامه به دلیل وابستگی های ایدئولوژیکی و حزبی از زوایای مختلف فکری به تحولات جامعه می نگرد و در انعکاس و برجسته سازی این تحولات و رویدادها به شیوه های مختلف عمل می کند. تاثیر برجسته سازی روزنامه فقط به جلب افکار عمومی در جهت توجه به موضوعی خاص محدود نمی شود، بلکه در فرآیند فهم موضوعات نیز این رسانه تاثیرگذار است و مردم از طریق روزنامه ها نه تنها درباره مسائل مختلف کسب خبر می کنند، بلکه بر اساس میزان تاکیدی که روی یک خبر شده، متوجه می شوند چقدر باید برای آن خبر اهمیت قائل شوند. حتی دیگر سازمان های خبری نیز تحت تاثیر برجسته سازی روزنامه ها قرار دارند. روزنامه نیویورک تایمز به عنوان معتبرترین رسانه خبری امریکا و کاخ سفید، تعیین کننده و سرمشق دیگر سازمان های خبری امریکا است. سردبیران شبکه های رادیو تلویزیونی امریکا اغلب تحت تاثیر سردبیران روزنامه نیویورک تایمز قرار می گیرند. این روزنامه در پایان هر روز مطالب روز بعد خود را به هزاران روزنامه، شبکه های رادیو تلویزیونی و سازمان های خبری ارسال می کند و از این طریق سرتیترها و اولویت های خبری صبح روز بعد تمام رسانه ها را تحت تاثیر قرار می دهد تا قدرت برجسته سازی خود را نشان دهد لذا نیویورک تایمز گذرگاهی برای تبدیل یک موضوع به اولویت رسانه های ملی و جهانی است. در این مطلب که چکیده یی از یک رساله دکترای رشته ارتباطات است، نقش برجسته سازی ۱۱ روزنامه کثیرالانتشار کشور را در چگونگی شکل دهی و هدایت افکار عمومی دانشگاهیان بررسی می کنیم.
● برجسته سازی در رسانه های داخلی
برجسته سازی فراگردی است که از طریق آن رسانه های جمعی با اولویت دادن به برخی موضوعات و رویدادها، آن را برای مخاطبان شان مهم جلوه می دهند. اولویت ها اهمیت موضوعات را در یک دوره زمانی معین افزایش یا کاهش می دهند لذا یک موضوع زمانی به عنوان یک مساله اجتماعی و حساس در جامعه بدل می شود که آن موضوع توسط رسانه ها برجسته شود یا در اولویت قرار گیرد.
به اعتقاد برنارد کوهن؛ «رسانه ها ممکن است به ما نگویند چگونه بیندیشیم، اما مطمئناً به طور شگفت آوری به ما تلقین می کنند که به چه چیزی بیندیشیم.» والتر لیپمن نیز با تاکید بر اینکه «رسانه ها عامل اصلی ارتباط میان رویدادها و تصاویر آنها در ذهن ما هستند»، نظر کوهن را تایید کرد.
راجرز کوب و چارلز ایلدر، برجسته سازی را یک فرآیند سیاسی تلقی کردند که مستقیماً بر سیاست تاثیرگذار بوده و دارای منفعت سیاسی است. به اعتقاد آنها موضوع مبارزه با استعمال سیگار در امریکا وقتی به اولویت سیاسی مبدل شد، به نتیجه رسید. در این مطلب برآنیم با بررسی نتایج نخستین پژوهشی که با به کارگیری دو روش تحقیقی متفاوت، نقش و تاثیر برجسته سازی روزنامه ها را در شکل دهی و هدایت افکار عمومی دانشگاهیان کشور مورد مطالعه قرار داده است، برجسته سازی در مطبوعات را بررسی کنیم.
در روش تحلیل محتوا در پژوهش مذکور اطلاعات مربوط به تعداد، اندازه، شکل، نوع، جهت گیری، ارزش های خبری، نشانگاه، محل وقوع، موضوع و... تیترها و عکس های صفحه اول ۳۹۵ شماره ۱۱ روزنامه کیهان، ایران، اطلاعات، همشهری، شرق، جمهوری اسلامی، رسالت، جام جم، آفتاب یزد، اعتماد و همبستگی در سال ۱۳۸۵ و طی یک دوره زمانی ۵/۱ ماهه از دو بعد- شکل و محتوا- مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در روش پیمایش نیز جامعه آماری را دانشجویان و استادان ارتباطات مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای دانشگاه های تهران (دانشگاه آزاد واحدهای تهران مرکز و علوم و تحقیقات، علامه طباطبایی، تهران و امام صادق) تشکیل دادند که تعدادی از آنان به شیوه تصادفی نمونه گیری و با پرسشنامه مورد آزمون قرار گرفتند. کانون اصلی پرسشنامه به این سوال متمرکز شد که مهم ترین مساله یی که اکنون جامعه با آن مواجه است، کدام است؟ آیا بین برجسته سازی اخبار در صفحه اول روزنامه ها و نظر دانشگاهیان در خصوص مسائل مهم و حساس جامعه، هماهنگی وجود دارد؟ بدین ترتیب برجسته سازی اخبار با تیتر و عکس در صفحه اول روزنامه ها به عنوان متغیر مستقل و هدایت و شکل دهی افکار عمومی دانشگاهیان، متغیر وابسته این پژوهش محسوب می شوند.
● اولویت های خبری رسانه و سلیقه مخاطبان
به منظور پیمایش در افکار عمومی دانشگاهیان و شناخت درجه اهمیت موضوعاتی که در اولویت عموم و رسانه ها قرار دارند، در این روش تعداد ۳۰ سوال در پرسشنامه یی مطرح شده و در حجم نمونه یی که با فرمول کوکران به دست آمده است، تعدادی از دانشجویان و استادان ارتباطات مقطع کارشناسی ارشد و دکترای دانشگاه های تهران توزیع و پاسخ ها دسته بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های این روش نشان می دهد؛ ۱- تلویزیون داخلی از نظر ۸۲ درصد، روزنامه ها از نظر ۵۹ درصد و ماهواره (تلویزیون خارجی) از نظر ۴۶ درصد، رادیو داخلی از نظر ۴۲ درصد، اینترنت از نظر ۳۶ درصد و رادیوهای خارجی از نظر ۲۸ درصد در حد «خیلی زیاد و زیاد» در شکل دهی و هدایت افکار عمومی دانشگاهیان تاثیر دارند. ۲- میزان استفاده دانشگاهیان از منابع کسب خبر به این شرح بوده است؛ ۹۳ درصد از اینترنت، ۹۲ درصد از روزنامه، ۸۹ درصد از تلویزیون داخلی، ۷۷ درصد از رادیو داخلی، ۵۴ درصد از رادیوهای خارجی فارسی زبان، ۶۲ درصد از ماهواره (تلویزیون خارجی) و ۹۲ درصد از دوستان و آشنایان، کم و بیش استفاده می کنند.
۳- ۴۴ درصد دانشگاهیان «هر روز» روزنامه می خوانند.
۴- ۷۰ درصد دانشگاهیان، بیشتر روزنامه «شرق» را می پسندیدند. ۵- ۷۰ درصد دانشگاهیان، در حد «خیلی زیاد و زیاد» اخبار و مسائل مربوط به کشور را پیگیری می کردند.
۶- ۲۶ درصد دانشگاهیان، مهم ترین خبر داخلی را که از آن مطلع شده اند تعطیلی روزنامه ایران و حوادث آذربایجان، ۲۵ درصد انرژی هسته یی، ۱۷ درصد نامه دکتر احمدی نژاد به جرج بوش، ۷ درصد توزیع سهام عدالت، ۶ درصد ترور در جاده بم کرمان (تاسوکی)، ۳ درصد مذاکره مشروط اروپایی ها با ایران، افزایش تعرفه لوازم الکتریکی وارداتی، کشف قبیله غارنشین در جیرفت و آمدن خان هرات به ایران هر کدام ۲ و ۶ درصد به موارد پراکنده دیگری اشاره کردند.
۷- ۱۰ درصد دانشگاهیان مهم ترین خبر خارجی را که از آن مطلع شده اند کشته شدن ابومصعب زرقاوی، ۱۰درصد پرونده هسته یی ایران، ۹ درصد موضع امریکا برای مذاکره با ایران، ۸ درصد تشکیل دولت در عراق، ۷ درصد نشست وزیران کشورهای اروپایی ۱ « ۵ ، ۶ درصد عکس العمل بوش به نامه احمدی نژاد، ۶ درصد تغییرات کابینه بلر و ۵ درصد به پیروزی پرودی در ایتالیا اشاره داشتند.
۸- ۹۱ درصد دانشگاهیان عنوان کرده اند بیشتر موضوعات «سیاسی داخلی» در روزنامه ها برجسته شده است.
۹- ۷۲ درصد دانشگاهیان معتقدند روزنامه ها بیشتر اخبار و مسائل داخلی را برجسته می کنند.
۱۰- ۶۳ درصد دانشگاهیان بیشتر به موضوعات برجسته «سیاسی» روزنامه ها توجه داشتند.
۱۱- ۴۸ درصد دانشگاهیان معتقدند اندازه تیتر در برجسته سازی بیشترین تاثیر را در آنان دارد. ۱۲- ۷۷ درصد دانشگاهیان معتقدند برجسته سازی روزنامه شرق بیش از روزنامه های دیگر برای آنان دارای اهمیت و تاثیر است. ۱۳- ۲۶ درصد دانشگاهیان ارزش خبری تیترهای صفحه اول روزنامه ها را در داشتن «بیش از دو ارزش خبری» دانسته اند. ۱۴- در خصوص نوع جهت گیری تیترهای صفحه اول روزنامه ها، ۳۸ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه ایران را «مثبت»، ۷ درصد «منفی»، ۲۷ درصد «خنثی» و ۱۰ درصد «دوپهلو»، ۳۹ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه همشهری را «مثبت»، ۳ درصد «منفی»، ۳۵ درصد «خنثی» و ۶ درصد «دوپهلو»، ۴۰ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه کیهان را «منفی»، ۳۹ درصد «مثبت»، یک درصد «خنثی» و ۴ درصد «دوپهلو»، ۲۴ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه همبستگی را «منفی»، ۱۶ درصد «مثبت»، ۲۰ درصد «خنثی» و ۱۰ درصد «دوپهلو»، ۳۱ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه اعتماد را «منفی»، ۱۷درصد «مثبت»، ۱۴ درصد «خنثی» و ۱۰ درصد «دوپهلو»، ۲۹ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه رسالت را «مثبت»، ۲۵ درصد «منفی»، ۱۱ درصد «خنثی» و ۵ درصد «دوپهلو»، ۲۹ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه جمهوری اسلامی را «مثبت»، ۲۰ درصد «منفی»، ۱۷ درصد «خنثی» و ۸ درصد «دوپهلو»، ۲۱ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه اطلاعات را «مثبت»، ۷ درصد «منفی»، ۳۸ درصد «خنثی» و ۷ درصد «دوپهلو»، ۲۸ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه شرق را «مثبت»، ۲۵ درصد «منفی»، ۵ درصد «خنثی» و ۲۸ درصد «دوپهلو»، ۱۷درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه آفتاب یزد را «مثبت»، ۲۸ درصد «منفی»، ۱۱ درصد «خنثی» و ۱۴ درصد «دوپهلو» و ۳۶ درصد دانشگاهیان جهت گیری روزنامه جام جم را «مثبت»، ۴ درصد «منفی»، ۲۵ درصد «خنثی» و ۱۱ درصد «دوپهلو» ارزیابی کردند. ۱۵- ۸۶ درصد دانشگاهیان معتقدند خبر «انرژی هسته یی» بیش از سایر اخبار مورد توجه، تکرار و برجسته سازی روزنامه ها قرار گرفته است که ۸ درصد نیز «مذاکره با امریکا»، ۲ درصد «اصلاح قانون شوراها»، ۲ درصد «نامه دکتر احمدی نژاد به بوش»، یک درصد «جام جهانی فوتبال»، یک درصد «سفرهای استانی رئیس جمهور»، یک درصد «نوسان قیمت طلا» و یک درصد «حجاب بانوان» را از اخباری دانسته اند که در روزنامه ها برجسته شد.
۱۶- ۷۵ درصد دانشگاهیان معتقدند خبر «انرژی هسته یی» بیش از سایر اخبار، افکار عمومی جامعه ایران را تحت تاثیر قرار داده است، ۷ درصد نیز «مذاکره با امریکا»، ۶ درصد «حجاب بانوان»، ۴ درصد «جام جهانی فوتبال»، ۲ درصد «سفرهای استانی رئیس جمهور»، ۲ درصد «نوسان قیمت طلا»، یک درصد «اصلاح قانون شوراها»، یک درصد «تغییرات در کابینه بلر»، یک درصد «بازار سهام» و یک درصد «اوضاع فلسطین و عراق» را از مسائلی دانسته اند که افکار عمومی جامعه ایران را بیشتر تحت تاثیر قرار داده است.
۱۷- تنها ۲۷ درصد دانشگاهیان در حد «خیلی زیاد» و «زیاد»، اعلام کردند مسائل و اخبار برجسته شده در روزنامه ها، اهمیت و ارزش برجسته سازی نداشتند.
۱۸- ۷۲ درصد دانشگاهیان در حد «خیلی زیاد» و «زیاد» و «تا حدودی» اعلام کردند افکار عمومی ایران همسو با برجسته سازی روزنامه ها است.
۱۹- ۵۸ درصد دانشگاهیان اعلام کردند برجسته سازی روزنامه ها به میزان «خیلی زیاد» و «زیاد» در شکل دهی و هدایت افکار عمومی دانشگاهیان تاثیر دارد.
۲۰- ۷۹ درصد دانشگاهیان معتقدند افکار عمومی ایران بیشتر به مسائل و موضوعات داخلی توجه دارد.
۲۱-۶۵ درصد دانشگاهیان معتقدند افکار عمومی دانشگاهیان بیشتر به مسائل و موضوعات داخلی توجه دارد.
۲۲- ۷۲ درصد معتقدند نقش برجسته سازی روزنامه ها در بین دانشگاهیان نسبت به رسانه های جمعی دیگر بیشتر است. ۲۳- ۸۷ درصد معتقدند تیترهای روزنامه ها بیشتر رویدادگراست.
همچنین با پیروی از روش تحلیل محتوا با تهیه دستورالعمل کدگذاری، نیم صفحه اول ۱۱ روزنامه مورد مطالعه از دو بعد شکل و محتوا بر حسب متغیرهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت و داده های به دست آمده، به شرح زیر استخراج و تحلیل شده است؛ ۱- از مجموع تعداد ۲۷۸۲ تیتر نیم صفحه اول روزنامه های مورد نظر، بیشترین فراوانی تیتر با ۴۶۷ تیتر
(۹/۱۶ درصد) به روزنامه جمهوری اسلامی و کمترین تعداد با ۱۱۸ تیتر (۲/۴ درصد) به روزنامه ایران اختصاص داشت. البته تعداد شماره های کمتری از روزنامه ایران به سبب تعطیلی آن، بررسی شد. لذا کمترین تعداد تیتر بعد از روزنامه ایران با ۱۲۴ عنوان (۴/۴ درصد) به روزنامه جام جم تعلق داشت. ۲- در ۳۹۵ تیتر اول ۱۱ روزنامه موردنظر، داده های زیر به دست آمده است؛ از مجموع ۲۷۷۵ کلمات تیتر، یک تیتر ۱۷کلمه یی و دو تیتر دو کلمه یی بوده است. معدل تعداد کلمات به کاررفته در تیتر اول، ۷ کلمه بوده است. ۱۷۷ تیتر اول (۸/۴۴ درصد) همراه با عکس بوده و باقیمانده یعنی ۲۱۸ عنوان تیتر اول (۲/۵۵ درصد) فاقد عکس بوده است. ۲۹۷ تیتر اول (۲/۷۵ درصد) همراه با روتیتر بوده و باقیمانده یعنی ۹۸ تیتر اول (۸/۲۴درصد) فاقد روتیتر بوده است. ۱۱۵ تیتر اول (۱/۲۹ درصد) دارای زیرتیتر بوده و باقیمانده یعنی ۲۸۰ تیتر اول (۹/۷۰ درصد) فاقد زیرتیتر بوده است. ۳- نیم صفحه اول روزنامه های اعتماد و اطلاعات دارای کمترین و روزنامه های رسالت، ایران و شرق دارای بیشترین تعداد تیتر اول همراه با عکس بودند.
۴- در بین ۱۱ روزنامه مورد مطالعه، روزنامه های اعتماد و جام جم دارای کوتاه ترین تیترهای اول و روزنامه های اطلاعات و جمهوری اسلامی دارای طولانی ترین تیترهای اول بوده اند. ۵- ۳/۶۳ درصد تیترها مربوط به رویدادها و وقایع داخلی، ۱/۳۱ درصد مربوط به رویدادها و وقایع خارجی و ۶/۵ درصد مرتبط با «روابط سیاست خارجی» بوده است.
۶- تیترهای سیاسی داخلی با ۵/۱۸ درصد، تیترهای خارجی با ۲/۱۶ درصد، تیترهای مسائل هسته یی ایران با ۶/۱۱درصد، تیترهای اقتصادی با ۲/۱۱ درصد و تیترهای روابط سیاست خارجی با ۹/۱۳ درصد بیشتر از سایر موضوعات خبری در صفحه اول روزنامه ها برجسته سازی شده اند.
۷- عکس های سیاسی داخلی با ۹/۲۰ درصد، عکس های روابط سیاسی خارجی با ۵/۱۷ درصد و عکس های سیاسی خارجی با ۱۳ درصد بیش از سایر موضوعات خبری در صفحه اول روزنامه ها برجسته سازی شده اند. ۸- گرانی و تورم با ۵/۱۴ درصد، مالیات، یارانه و مسائل مالی و ارزی با ۹/۱۱ درصد، نفت و انرژی با ۱/۱۱ درصد و سطح دستمزد و مسائل بازنشستگان با ۹/۱۰ درصد بیشتر از سایر موضوعات اقتصادی در روزنامه ها برجسته سازی شده اند. قیمت ها و تورم در روزنامه های اعتماد و آفتاب یزد بیش از سایر روزنامه ها برجسته سازی شده اند. مالیات، یارانه و امور مالی و ارزی در روزنامه های همشهری و رسالت بیش از سایر روزنامه ها برجسته سازی شده اند. مطالب مربوط به نفت و انرژی در روزنامه جمهوری اسلامی و مطالب مربوط به حقوق و بازنشستگی در روزنامه جام جم بیشتر از سایر روزنامه ها برجسته سازی شده اند. ۹- جنگ و امور نظامی با ۵/۶۲ درصد، بخش اعظم اخبار و مطالب خارجی برجسته شده در روزنامه ها را شامل شده است.
همچنین موضوعات مربوط به روابط سیاست خارجی کشورها با ۵/۲۰ درصد بیشتر از سایر موضوعات در روزنامه ها برجسته سازی شده اند.
۱۰- در مورد موضوعات فرهنگی، در مجموع روزنامه ها بیشتر به دین و ارزش ها با ۵/۱۸ درصد و سینما با ۲/۱۶ درصد پرداخته اند. ۱۱- ۵/۳۹ درصد تیترهای مندرج در نیم صفحه اول روزنامه ها، دارای جهت گیری خنثی یا بی طرفانه،۴/۳۳ درصد دارای جهت گیری مثبت، ۸/۲۳ درصد دارای جهت گیری منفی و ۳/۳ درصد دارای جهت گیری دوپهلو بوده اند. ۱۲- تیترهای موضوعات سیاسی داخلی با ۲۲ درصد، روابط سیاست خارجی با ۲۲ درصد، اقتصادی با ۹/۱۵ درصد، سیاست خارجی با ۱/۹ درصد و مسائل نظامی و انتظامی با ۶/۷ درصد بیش از سایر موضوعات دارای جهت گیری مثبت بوده اند. ۱۳- تیترهای موضوعات سیاست داخلی با ۱۷ درصد، سیاسی خارجی با ۹/۱۴ درصد، اقتصادی با ۸/۱۳ درصد، روابط سیاست خارجی با ۶/۱۰ درصد و مسائل هسته یی با ۶/۱۰ درصد بیش از سایر موضوعات دارای جهت گیری منفی بوده اند. ۱۴- تیترهای موضوعات سیاسی داخلی با ۹/۱۷ درصد، روابط سیاست خارجی با ۴/۱۵ درصد، اقتصادی با ۲/۱۲ درصد، سیاست خارجی با ۵/۱۱ درصد و مسائل نظامی و انتظامی با ۹/۱۰ درصد بیش از سایر موضوعات دارای جهت گیری خنثی بوده اند.
۱۵- اغلب تیترهای نیم صفحه اول روزنامه ها (۶۸ درصد) مربوط به مسائل داخلی بوده است. تیترهای اخبار خارجی نیز بیشتر به لبنان (۶ درصد)، فلسطین و اسرائیل (۶ درصد) و امریکا (۵ درصد) اختصاص داشت.
۱۶- اغلب تیترهای نیم صفحه اول روزنامه ها که دارای جهت گیری منفی به نشانگاه بودند، مربوط به رئیس جمهور یا دولت (۵۲ درصد) بود. موضوعات مربوط به وزرا و مسوولان اجرایی (۱۶درصد) و شخصیت های خارجی (۱۵درصد) نیز بیش از دیگر نشانگاه ها دارای جهت گیری منفی بودند.
۱۷- در مجموع مسائل مربوط به مسوولان اجرایی (۲۵ درصد)، رئیس جمهور (۱۶درصد) بیش از دیگر شخصیت ها در نیم صفحه اول روزنامه ها، برجسته سازی شدند. مسائل مربوط به مسوولان اجرایی در روزنامه رسالت (۱۸ درصد) بیشتر از دیگر روزنامه ها برجسته سازی شد.اخبار مربوط به رئیس جمهور در روزنامه های همشهری و جام جم بیشتر برجسته سازی شدند. ۱۸- ارزش خبری ۴/۳۱ درصد تیترها دارای «دربرگیری» و ۳۰ درصد دارای ارزش «شهرت» بود.
● مقایسه و تحلیل یافته ها در باب جهت گیری رسانه ها
همان طور که پیش از این گفته شد این پژوهش درصدد بررسی و تحلیل نقش برجسته سازی روزنامه ها در شکل دهی و هدایت افکار عمومی دانشگاهیان (دانشجویان و استادان مقطع کارشناسی ارشد و دکترای رشته ارتباطات دانشگاه های تهران) بوده است. لذا به منظور شناخت این نقش، یافته های دو روش پیمایش و تحلیل محتوا با استفاده از آزمون فرضیه آماری مقایسه نسبت ها از مقایسات زوجی، مقایسه و تحلیل شد و نتایج زیر به دست آمد؛ ۱- افکار عمومی جامعه نسبت به مسائل داخلی، شدیداً تحت تاثیر برجسته سازی روزنامه ها است اما در خصوص روابط سیاست خارجی، اینچنین نیست. ۲- افکار عمومی دانشگاهیان نسبت به مسائل داخلی و خارجی، شدیداً تحت تاثیر اخبار داخلی و خارجی برجسته شده در صفحه اول روزنامه ها است اما در خصوص مسائل روابط سیاست خارجی، اینچنین نیست. ۳- افکار عمومی دانشگاهیان در خصوص اخبار داخلی برجسته در روزنامه ها با نسبت برجسته سازی اخبار داخلی در روزنامه ها تفاوت معنی داری ندارد. به عبارت دیگر دانشگاهیان به درستی تشخیص داده اند که روزنامه ها بیشتر اخبار داخلی را برجسته سازی کرده اند و نظر دانشگاهیان در خصوص اخبار خارجی برجسته شده در روزنامه ها با نسبت برجسته سازی اخبار خارجی در روزنامه ها تفاوت معنی داری دارد و این تفاوت ها قابل تعمیم به جامعه آماری است. ۴- نظر دانشگاهیان در خصوص مسائل سیاسی داخلی با برجسته سازی این موضوعات در روزنامه ها همسو است اما در خصوص مسائل سیاسی خارجی، افکار عمومی دانشگاهیان با برجسته سازی این موضوعات در روزنامه ها همسو نیست. ۵- میزان توجه دانشگاهیان به اخبار سیاسی و اقتصادی با میزان برجسته سازی این موضوعات در روزنامه هاتا حدودی یکسان است.
۶- برجسته سازی از طریق درج تیترهای همراه عکس، در دانشگاهیان دارای تاثیر کمتری نسبت به درشت کردن تیتر است. به عبارت دیگر درشتی تیتر در دانشگاهیان بیشتر از سایر شیوه های برجسته سازی تاثیرگذار است. ۷- ارزش های خبری برخورد و دربرگیری نزد دانشگاهیان دارای اهمیت بیشتری است. به عبارت دیگر به کارگیری ارزش های خبری برخورد و دربرگیری در تیترهای روزنامه ها، بیشتر نظر دانشگاهیان را به خود جلب کرده است. یافته ها نشان داد حجم قابل توجهی از تیترهای روزنامه ها، دارای ارزش خبری دربرگیری (۴/۳۱ درصد) بوده است. ۸- بین نظر دانشگاهیان درخصوص نوع جهت گیری تیترهای صفحه اول روزنامه ها، همسویی دیده می شود. ۹- بین قدرت رسانه های جمعی به ویژه روزنامه ها با پویایی و کنترل افکار عمومی دانشگاهیان رابطه تنگاتنگی وجود دارد.

دکتر جعفر اسحاقی عضو هیات علمی دانشگاه

منبع : روزنامه اعتماد