بوی بهشت در روضه النبی

مدینه، مسجدالنبی را همچون نگینی زیبا و ارزشمند دربرگرفته است. انگار تمام جغرافیای جزیره العرب و تاریخ اسلام در همین مسجد خلاصه شده است. پیامبر در اولین روزهای ورود به شهر مدینه، ساخت این مسجد را آغاز کردند. ابعاد این مسجد در ابتدا حدود ۳۰ در ۳۵متر بود و ۵/۲ متر ارتفاع داشت و حضرت با همکاری مهاجران و انصار به ساخت آن همت گماشتند که تکمیل آن حدود هفت ماه زمان برد. در آن زمان سقف مسجد را با شاخه های نخل پوشاندند و برای نماز پیامبر گرامی مکانی را در نظر گرفتند که رو به بیت المقدس (قبله اول مسلمانان) بود. در کنار مسجد نیز حجره هایی ساختند که منزلگاه همسران پیامبر بود و از هر کدام از این حجره ها دری به سوی مسجد باز می شد. بعدها هر کدام از اصحاب نیز در کنار مسجد، خانه یی برای خود ساختند و دری رو به مسجد باز کردند. مدتی بعد پیامبر فرمود درهای خانه اصحاب که رو به مسجد است بسته شود و همه از در اصلی وارد مسجد شوند. گفته می شود پیامبر در این فرمان خود در خانه حضرت علی(ع) و فاطمه(س) را استثنا کردند.
از جمله حوادث تاریخی که در این مسجد روی داد می توان به برقراری پیمان «برادری» میان مهاجران و انصار و همچنین «اعلان بسیج عمومی» ضدمشرکان برای دفاع از اسلام اشاره کرد.
این مسجد در زمان ساخت هشت ستون از نخل خرما داشت. در توسعه مسجدالنبی بسیاری از این ستون ها را برداشتند و در همان مکان ستون های دیگری بنا کردند، اما برخی از این ستون ها و مکان های دیگر یادآور خاطره هایی ماندگار در تاریخ اسلام است.
ستون توبه؛ گفته می شود در یکی از جنگ ها، یهودیان از پیامبر خواستند «ابولبابه» (یکی از بزرگان قوم اوس) به عنوان مشاور نزد آنان برود. پیامبر نیز موافقت فرمودند. ابولبابه به عنوان مشاور نزد یهودیان رفت، اما آنها را به جنگ و مقاومت در برابر پیامبر تشویق کرد. وی پس از بازگشت از این اقدام خود پشیمان شد و سوگند یاد کرد که هیچ گاه با پیامبر روبه رو نشود، مگر آنکه خداوند توبه او را بپذیرد. وی به مسجدالنبی رفت و خود را به یکی از ستون های مسجد بست و به توبه پرداخت. در این مدت همسرش تنها برای اقامه نماز دستان وی را باز می کرد. وی شش شبانه روز در آن مسجد استغفار کرد تا آنکه پیامبر فرمود خداوند از گناه وی در گذشته است و خود دستان او را گشود.
ستون حنانه؛ پیامبر در ابتدا، هنگام قرائت خطبه بر تنه درختی تکیه می داد و از آن به عنوان منبر استفاده می کرد. بعدها برای پیامبر منبری ساختند و از آن پس ایشان روی منبر خطبه می خواندند. می گویند در این هنگام صدایی از درخت بلند شد، گویی در فراق پیامبر ناله سر داده است. آن حضرت دستی بر درخت کشید و درخت آرام شد. به دستور پیامبر حفره یی کندند و درخت را دفن کردند. اکنون در مکان آن درخت ستونی ساخته اند که «اسطونه الحنانه» نام دارد.
منزلگاه فقرا؛ هنگامی که جمعیت مهاجران در مدینه افزایش یافت، پیامبر فرمودند برای مهاجران تهیدستی که مکانی برای سکونت ندارند، ایوان سقف داری در آخر مسجد ساخته شود تا در آنجا اقامت کنند، که به ایوان صفه مشهور شد. این ایوان حدود نیم متر ارتفاع و حدود ۳۰ متر مساحت دارد.
منبر پیامبر؛ منبر اولیه پیامبر بسیار ساده بود. بعدها عثمان پوششی برای منبر پیامبر تهیه کرد. سپس جایگاهی از سنگ مرمر ساختند و منبر را درون آن قرار دادند. اما در سال ۸۶۶ در آتش سوخت. چندی بعد قطعه یی از چوب آن را یافتند و در محل خود قرار دادند و روی آن منبری از چوب صندل و سپس از آجر و سنگ ساختند که بعدها به مسجد قبا منتقل شد و هم اکنون نیز در آنجا قرار دارد. گفتنی است میان منبر و مرقد پیامبر را «روضه النبی» می گویند.
ماذنه بلال؛ هنگامی که پیامبر گرامی به بلال حبشی فرمود، برای اعلام وقت نماز اذان بگوید، وی بر دیوار جنوب غربی مسجد اذان گفت. زمانی که پیامبر به توسعه مسجد پرداخت، این مکان درون مسجد قرار گرفت. بعدها به یاد بلال حبشی، ماذنه یی زیبا از سنگ مرمر سفید به ارتفاع دو متر ساختند که هم اکنون در اوقات پنج گانه بر آن اذان می گویند.
توسعه مسجدالنبی؛ اولین توسعه مسجدالنبی در زمان خود پیامبر اکرم(ص) صورت گرفت. خلیفه دوم (عمربن خطاب) و خلیفه سوم (عثمان بن عفان)، عمربن عبدالعزیز، مهدی عباسی و ملک اشرف قایتبای نیز هر کدام به توسعه مسجدالنبی همت گماشتند. در دوران عثمانی (۱۲۸۰- ۸۸۸ق) نیز به مسجدالنبی افزوده شد، اما آنچه امروزه شاهدیم نتیجه گسترش هایی است که در دوران سعودی انجام شده است. هم اکنون در نتیجه طرح های توسعه ۵۸۲۵۰ مترمربع از مساحت بام مسجد برای اقامه نماز در نظر گرفته شده است و حدود ۹۰ هزار نفر می توانند بر پشت بام نماز بگزارند. ۲۷ گنبد متحرک نیز بر سقف مسجد تعبیه شده است که روی ریل هایی قرار دارد و هنگام نیاز باز و بسته می شود. درون صحن ها نیز چترهایی است که هنگام باز شدن سایه یی برای نمازگزاران فراهم می کند. هم اکنون مساحت شبستان ها و صحن های مسجد به بیش از ۲۳۵ هزار متر مربع می رسد و همزمان ۴۰۰ هزار نمازگزار می توانند نماز اقامه کنند. این مسجد هم اکنون ۴۲ در ورودی و ۱۰ مناره به ارتفاع ۱۰۴ متر دارد. این ۱۰ مناره به همراه گنبد اصلی مسجد به نام «قبه الخضراء» مهم ترین نمادهای مسجد هستند. پایه گذاران این گنبد شاهان مصر بودند که آن را بر ستون های اطراف مرقد مطهر بنا کردند. از آنجا که سطح خارجی آن را به پوشش سبز مزین کرده اند به «قبه الخضراء» معروف شد. تمام سطوح داخلی گنبد به طرز زیبایی تزیین و کاشیکاری و خطاطی شده است. البته مسوولان کنونی عربستان، ساخت چنین بناهایی را روی قبور پیامبر و ائمه اطهار پسندیده نمی دانند به همین دلیل در نصب چراغ و تامین روشنایی آن و حتی نظافت ظاهری آن چندان اهتمام نمی ورزند. هر چند این مسجد (همانند دیگر مسجدهای مکه و مدینه) از معماری بسیار ساده و بی پیرایه یی برخوردار است اما قداستی دارد که زائران هیچ گاه فرصت نماز و نیایش را در آن از دست نمی دهند. پیامبر اکرم(ص) فرمودند؛ «یک نماز در مسجد من، برتر از هزار نماز در مساجد دیگر است، مگر در مسجدالحرام.»

رضا اسماعیلی

منبع : روزنامه اعتماد