فصل سبزی که سرکوچه ها زرد می شود

... ۱۰ سال از آن روز می گذرد که با محله پر مخاطره دوران کودکی و نوجوانی خداحافظی کردم. محله پرجمعیت، شلوغ و محرومی در جنوب تهران که با وجود کوچه های تنگ و باریکش، سخاوتمندانه بازی های دسته جمعی ما را در خود جای می داد. فوتبال گل کوچک با دمپایی و توپ پلاستیکی، زوو، الک دولک، هفت سنگ و خلاصه بازی های دیگری که حالا شاید فقط نامی از آن ها بر یاد کسی مانده باشد. امروز کوچه ها تقریبا خالی از کودکان و بازی های آن هاست. پدران و مادران با هزینه هزار تومانی و خرید یک نسخه بازی یارانه ای، لحظات خوشی را برای خود و کودکانشان در محیط خانه خلق می کنند! چه فرقی دارد که این بازی ها مناسب سن آن ها هست یا نه؟ خشن و آموزنده رفتارهای پر خطر هست یا نه .... مهم این است که کودکان در کوچه و خیابان و دور از چشم آن ها نباشند، فحش نشوند و یاد نگیرند، مزاحم همسایه ها نشوند و ...
امروز کوچه ها از کودکان خالی است. اما سر کوچه ها را کودکان دیروز و جوانان امروز قرق کرده اند. آن ها را نه رایانه و پلی استیشن کودکان ارضا می کند و نه مونس و سرگرمی همیشگی زنان خانه دار و دختران، برایشان برنامه تلویزیونی مناسبی پخش می کند. برنامه روزانه اغلب این جوانان سرکوچه ای را دست فروشی و رفیق بازی و متلک پرانی تا ابتدای شب وتماشای ماهواره تا نیمه های شب تشکیل می دهد. به قول یکی از همین جوان ها، اینجا بچه ها در کوچه ها بزرگ می شوند، سرکوچه درس می خوانند، سرکوچه دوست پیدا می کنند، همانجا کار می کنند و ..... خلاصه کوچه و محله برای آن ها معنای دیگری دارد و شاید بیشتر از پدر و مادر برایشان آموزنده است. با وجود گذشت ۱۰ سال، روند تغییرات در اینجا آن قدر کند بوده که بازشناسایی محله قدیمی مان کار سختی نیست. هنوز همان کوچه ها و خیابان های شلوغ و باریک، دست فروش هایی که بساطشان را تا وسط خیابان امتداد داده اند و تقریبا همه چیز می فروشند؛ ویراژ هراس آور موتورسیکلت سواران در آن ازدحام جمعیت و تک چرخ زدن آن ها جلوی گروهی از دختران جوان، پسران جوان سرکوچه ها و متلک پرانی ، سر و صدا و دعوا های گاه و بیگاهشان.
انگار که این ها بخشی از هویت این منطقه هستند!
منطقه ۱۷ تهران با مساحت ۱‎/۸۲۲ هکتار کوچک ترین منطقه شهری تهران است که با جمعیتی بیش از ۲۵۳ هزار نفر و با تراکم ۳۱۹ نفری در هر هکتار، متراکم ترین آمار جمعیتی را در بین مناطق شهرداری تهران دارد. محله ابوذر، جلیلی و نهربهشتی در ناحیه دو منطقه ۱۷ قرار دارند که ویژگی مهم آن از سوی وب سایت شهرداری منطقه، بالا بودن میزان جرایم و آسیب های اجتماعی ذکر شده است. آمار قابل توجه تعداد واحد های تولیدی، کارگاهی، صنعتی، تقسیم شدن ناحیه به دو قسمت شمالی و جنوبی با کمربند خط راه آهن تهران اهواز و وجود فرهنگسرای اقوام به عنوان تنها مرکز فرهنگی هنری شهرداری تهران در کل منطقه، از دیگر خصوصیات مهم ناحیه در منطقه ۱۷ تهران است. میانگین تراکم جمعیتی این ناحیه ۳۳۴ نفر در هر هکتار و بالاتر از میانگین تراکمی در کل منطقه است. ۷۱ درصد بافت این ناحیه مسکونی و متشکل از ساختمان های دو تا سه طبقه بوده که متاسفانه ۷۰ درصد از این بنا ها عمری بین ۱۰ تا ۳۰ سال و بالاتر از آن دارند و تنها ۲۰ درصد از بنا های این ناحیه نوساز هستند. به گزارش ایسنا، بر اساس آمار موجود در پایگاه اطلاع رسانی شهرداری منطقه هفده، ۶۰ درصد از ساکنان این ناحیه کارگر هستند. ۴۸ درصد از جمعیت غیر فعال ناحیه را محصلان، ۳۹ درصد آن را خانه دار ها و تنها سه درصد را بازنشستگان، از کار افتادگان و جمعیت های دارای درآمد بدون کار تشکیل می دهند. همچنین در آخرین تحقیقات، به وجود قاچاقچیان، دلالان و سایر افرادی که از طریق غیرقانونی به کسب درآمد می پردازند، اشاره شده است. کمبود مراکز فرهنگی و آموزشی، مراکز ورزشی، به ویژه مراکز مخصوص بانوان، محدودیت تعداد مراکز درمانی به نسبت جمعیت و نبود توانایی در درمان تمام بیماری ها از چالش های آشکار این ناحیه از منطقه ۱۷ تهران است. از مشکلات و معضلات عمومی جوانان نظیر موانع ازدواج، بیکاری، هویت و غیره که بگذریم به نظر می رسد بحث غنی سازی اوقات فراغت دغدغه بسیاری از جوانان نه تنها این منطقه، بلکه جوانان پایتخت نشین است. سرکوچه ایستادن و وقت تلف کردن یا اشتغال به کار در مشاغل کاذب و غیرقانونی چیزی نیست که این جوانان به دلخواه برگزیده باشند. محمود، یکی از جوانان محله جلیلی که بیش از ۱۲ سال است در گوشه ای از خیابان دستفروشی می کند در این باره می گوید: بعد از ترک تحصیل و پیدا نکردن کار مناسب، تصمیم گرفتم مانند بسیاری از جوانان همین محله، دستفروشی کنم و از همین راه وضعیت درآمدی خوبی هم دارم. وی به نحوه پر کردن اوقات فراغت جوانان این منطقه اشاره و اضافه می کند که به خاطر کمبود مراکز فرهنگی و تفریحی، جوانان یا وقت خود را در کوچه و خیابان صرف دوستان خود می کنند، یا در خانه مشغول تماشای تلویزیون و ماهواره هستند. یکی از جوانانی که سر کوچه ایستاده و با دوستانش مشغول گفتگوست، می گوید ۲۳ سال دارد و تا دیپلم درس خوانده است. بزرگ ترین هیجان و تنوع زندگی اش خدمت سربازی بوده که با وجود سختی که داشته، اما دوستان زیادی پیدا کرده است. دوست دارد که ازدواج کند، اما آن را به بعد از ۲۹ سالگی موکول کرده است. او بعد از اشاره به مشکل بیکاری و هزینه های بالای ازدواج و پیدا کردن همسر خوب و مناسب، می گوید که فعلا قصد دارد از جوانی و دوران مجردی استفاده کند. با دوستانش بچرخد و مسائلی که بعد از ازدواج نمی تواند انجام دهد را تجربه کند!
در پاسخ به این پرسش که چرا وقتت را سر کوچه می گذرانی؟ جواب می دهد:حوصله خانه و تلویزیون را ندارم. گاهی به باشگاه ورزشی می روم. بیشتر از سینما و تئاتر و پارک دوست دارم با دوستانم باشم. البته سر کوچه هم حال و هوای خودش را دارد. هم دوستان و هم محلی ها را می بینی هم آمار بعضی ها را داری! خلاصه هم فال است و هم تماشا!
آسیب های ناشی از بیکاری و سر کوچه ایستادن، فقط به این موارد محدود نمی شود. با وجود این که آمار و اطلاعات قابل استنادی وجود ندارد، اما به یقین می توان گفت که این موضوع در ترویج و رشد انواع آسیب های اجتماعی نظیر اعتیاد، فحشا، دعوا و وقوع ضرب و جرح، سرقت و تشکیل باندهای تبهکاری و غیره نقش به سزایی دارد.
در حوزه غنی سازی اوقات فراغت جوانان در کلان شهرها قطعا نمی توان مسئولیت ها و وظایف را تنها به یک نهاد و سازمان سپرد، بلکه مانند سایر مسال کلان جوانان این موضوع نیز نیازمند توجه و همکاری سازمان ها و نهادهای متعددی مسئول مانند شهرداری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، آموزش عالی، صدا و سیما و در راس آن ها سازمان ملی جوانان است.
به نظر می رسد، مسائل و مشکلات متنوع جوانان در سال های اخیر کم و بیش مورد توجه مسئولان امر واقع شده و اقدامات مفیدی نیز در این زمینه انجام شده که ضمن ارج نهادن به این خدمات، باید توجه داشت که این برنامه ها و اقدامات صورت گرفته به هیچ وجه کافی و همه جانبه نبوده و با وجود مشکلات عدیده در حوزه جوانان، بیهوده نیست اگر بگوییم باید به صورت مداوم و شبانه روزی مشغول برنامه ریزی و انجام کار بود. در همین زمینه، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در گفتگو با ایسنا، با اذعان به این که با وجود شتاب در رشد فعالیت ها، در زمینه غنی سازی اوقات فراغت بضاعت کافی و مناسب در تهران فراهم نشده است، در عین حال به ظرفیت ها و امکانات شهرداری به عنوان نهاد مسئول مدیریت شهری اشاره و خاطر نشان می کند که اگر به غنی سازی اوقات فراغت جوانان توجه نشود، باعث اتلاف انرژی و وقت آن ها و فقدان پاسخگویی مناسب به نیازها می شود که این امر افزایش جرم و انحرافات در جامعه را در پی خواهد داشت. احمد نوریان می گوید: بر اساس نتایج یک پژوهش در بین دانش آموزان، آسیب زاترین محیط برای آنان، فاصله بین منزل و مدرسه است و در این آسیب ها، گروه های همسالان نقش و تاثیر مهمی دارند، همچنین بر اساس یافته های تحقیق دیگری، ۳۰ تا ۳۵ درصد انحرافات و آسیب های اجتماعی ریشه در اعتیاد به مواد مخدر دارد. آری.
اینجا همان جایی است که شب های ماه محرم، مساجد و تکیه های عزاداری پر می شود از حضور جوانان، همان جایی که در دوران دفاع مقدس آن قدر شهید داده که گاهی برای هر کوچه ۱۰ اسم می توان گذاشت، جایی که هنوز حرمت سلام، پیرمرد ها و پیرزن ها، بچه ها، همسایه، حلال و حرام و بسیاری ارزش های دیگر، اگر چه کمتر از گذشته، اما نگهداشته می شود. آیا جوانان امروز این منطقه و بسیاری دیگر از مناطق پایتخت و کشور، سزاوار توجه و مسئولیت پذیری بیشتر مسئولان نیستند؟ آیا هنوز دوام این عادت کهنه و پوسیده سرکوچه ایستادن که اغلب به ناچار و به عنوان تنها راهکار فرار از اوقات بی فراغت زندگی، بر جوانان تحمیل می شود، بر برنامه ریزی های روی کاغذ آمده و نیامده مسئولان غلبه خواهد کرد؟
در پایان از یاد نبریم که ارزش زمانی که پسران جوان سرکوچه نشین و دختران خانه نشین، بی حاصل می گذرانند، قطعا بیش از نفتی که هنوز استخراج نشده و گازی که بیهوده بر مشعل چاه شعله می کشد، در توسعه و ارتقای جامعه اهمیت دارد. اوقات فراغتی که می تواند با تمهید و تدبیر، به یکی از زمینه ها و بسترهای مهم تقویت مشارکت جوانان در فعالیت های مختلف جامعه و ارتقای سرمایه اجتماعی منجر شود، بر سر کوچه به هیچ تبدیل می شود و حتی بدتر از آن، آسیبی می شود که بر سر همان جوانان و خانواده هایشان می بارد.

منبع : روزنامه جوان